Racjonalność w ekonomii Gary S. Becker Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich. Ekonomiczna teoria rozrodczości. Marta Kalińska

Plan prezentacji Gary Becker – nowator współczesnej ekonomii. Jego osiągnięcia i główne założenia teorii. Ekonomiczna teoria rozrodczości według Beckera. Czynniki determinujące liczbę urodzeń. Przykłady empirycznego zastosowania teorii Beckera. Podsumowanie. Pytania do dyskusji.

Gary Becker (1930- ) ekonomista i socjolog amerykański; przedstawiciel anglo-amerykańskiej szkoły neoklasycznej; od 1983 profesor nauk ekonomicznych i socjologii na Uniwersytecie w Chicago.

Gary Becker jeden z najwybitniejszych nowatorów we współczesnej ekonomii; po raz pierwszy stosuje metody analizy ekonomicznej do problematyki zachowań ludzkich wychodzącej daleko poza tradycyjny obszar zainteresowań ekonomii; Milton Friedman: „nie było drugiego ekonomisty, który by tak bardzo rozszerzył zakres analizy ekonomicznej”.

Gary Becker autor dziewięciu monografii i wielu artykułów naukowych, w których podejmuje nowe wątki dyskusyjne; ogromny wkład na wielu polach; silny wpływ zarówno na ekonomistów, jak i na przedstawicieli innych nauk społecznych.

Gary Becker założenie - zasada racjonalności ekonomicznej; Nagroda Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych za "analizę mikroekonomiczną ludzkich zachowań i interakcji wraz z zachowaniami nierynkowymi”.

Ekonomiczna teoria rozrodczości ekonomiczna analiza decyzji o liczebności rodziny Jakie czynniki determinują liczbę urodzeń? Które z nich są najważniejsze? Jaki jest związek między zmiennymi socjoekonomicznymi a płodnością? punkt wyjścia - każda rodzina ma kontrolę nad liczbą urodzeń oraz nad ich rozkładem w czasie

Ekonomiczna teoria rozrodczości Dzieci = dobra konsumpcyjne Dzieci = dobra produkcyjne Becker stara się udowodnić, że teoria popytu na trwałe dobra konsumpcyjne dostarcza logicznych struktur przydatnych do przeanalizowania „popytu” na dzieci.

Ekonomiczna teoria rozrodczości GUSTY dzieci  użyteczność JAKOŚĆ POTOMSTWA większe wydatki na dziecko = wyższa „jakość” dziecka DOCHÓD wzrost dochodu  wzrost wydatków na dziecko

Ekonomiczna teoria rozrodczości KOSZTY - Koszt netto = bieżąca wartość oczekiwanych wydatków + skalkulowana wartość usług świadczonych przez rodziców – bieżąca wartość oczekiwanego przychodu – skalkulowana wartość usług świadczonych przez dzieci - Koszt netto (+)  dzieci to trwałe dobro konsumpcyjne - Koszt netto (-)  dzieci to trwałe dobro produkcyjne - Wysoki koszt netto dzieci w ostatnich latach

Ekonomiczna teoria rozrodczości PODAŻ - „Dzieci nie można kupować na otwartym rynku, trzeba je „produkować” w domu”  niepewność produkcji - użyteczność oczekiwana ≠ użyteczność faktyczna - „zdolność do produkowania” dzieci - każda rodzina będzie się zbliżać do pożądanej przez siebie liczby dzieci - „nadmiar” dzieci = mniejsza konsumpcja innych dóbr (bliskich substytutów ilości dzieci)

Zastosowanie empiryczne teorii Liczba narodzin dzieci na 100 par małżeńskich w Indianapolis w zależności od dochodu męża i stosunku do planowania rodziny (małżeństwa białych rodzin protestanckich) Dochód (w dol.) Wszystkie małżeństwa ogółem Małżeństwa stosunkowo płodne Małżeństwa planujące liczbę dzieci i rozkład ich narodzin w czasie Małżeństwa w ogóle planujące liczebność narodzin 1 2 3 4 5 powyżej 3000 2000-2999 1600-1999 1200-1599 1200 i mniej 159 149 163 189 227 180 176 194 229 266 182 91 97 68 175 161 126 144 146 Źródło: Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich, Gary S. Becker, PWN Warszawa, s.310

Zastosowanie empiryczne teorii Przeciętna liczba dzieci na utrzymaniu w rodzinach z jedną osobą zarobkującą (wiek głowy rodziny 35-44 lat) w grupie wylosowanej z członków Unii Konsumentów, kwiecień 1958 Dochód (w dol.) Przeciętna liczba dzieci w rodzinie w zależności od poziomu wykształcenia głowy rodziny średnie i niższe college (nieukończ.) absolwent czteroletniego college’u ukończone studia wyższe Mniej niż 3000 3000-3999 4000-4999 5000-7499 7500-9999 10000-14999 15000-24999 25000 i więcej 2,43 2,15 2,70 2,68 2,80 2,89 2,85 3,12 1,61 2,47 2,40 2,73 2,94 3,03 3,04 3,23 2,50 2,18 2,04 2,88 3,00 3,28 2,17 2,23 2,67 3,31 3,60 Źródło: Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich, Gary S. Becker, PWN Warszawa, s.314

Podsumowanie wykorzystanie teorii ekonomii do celów analizy czynników wyznaczających rozrodczość potraktowanie dzieci jako trwałe dobro konsumpcyjne przynoszące pewien dochód dochód, koszty dziecka, informacja, niepewność i gusty jako czynniki wyznaczające rozrodczość liczba dzieci zależna od „zdolności produkcyjnych” rodziny, tj. podaży pożądana liczba dzieci zależna od dochodu dodatnia zależność przy założeniu o stałości poziomu znajomości metod antykoncepcyjnych

Pytania do dyskusji Jakie czynniki mają wpływ na rozrodczość? Jaki jest związek między zmiennymi socjoekonomicznymi a płodnością? Czy teoria Beckera w istotny sposób wyjaśnia rozrodczość? Czy wnioski wysnute przez Beckera w pełni odzwierciedlają rzeczywistość? Czy istnieją zastrzeżenia do zaprezentowanej teorii Beckera?