Efekty kształcenia – praktyczne zastosowania 1 Efekty kształcenia – praktyczne zastosowania 1. Budowa i ewaluacja programu studiów (chemia) 2. Przykład dla wybranego kursu (technologia informacyjna dla filologów) Marek Frankowicz Wydział Chemii UJ Centrum Badań nad Szkolnictwem Wyższym UJ Zespół Ekspertów Bolońskich Seminarium „Efekty kształcenia jako podstawa budowy i oceny programów studiów”, Uniwersytet Warszawski, 5.03.2009

Część 1. Budowa i ewaluacja programu studiów (chemia) Studia chemiczne 1 i 2 stopnia Kontekst krajowy i międzynarodowy „Chemistry Eurobachelor” i akredytacja międzynarodowa chemii Przykład: efekty kształcenia (kompetencje ogólne) w konkretnym programie studiów

3 sposoby tworzenia nowych programów studiów Rozbudowa istniejącego programu Import & adaptacja programu z innej uczelni Konstrukcja programu ‘od podstaw’ (z wykorzystaniem elementów programów dotychczasowych)

Studia chemiczne 1 stopnia Standardy: polskie (MNSzW, UKA) międzynarodowe (Chemistry Eurobachelor) w przyszłości: KRK & sektorowe standardy międzynarodowe Dalsza kariera (uwaga: badanie losów absolwentów) studia chemiczne II stopnia studia uniwersyteckie II stopnia na kierunkach pokrewnych studia techniczne II stopnia praca zawodowa/inne ścieżki życia i kariery (uwaga: właściwe zrozumienie terminu „zatrudnialność”) Treści programowe i efekty uczenia się „kanon”: obejmuje standardy krajowe (& ew. międzynarodowe) w ramach zajęć do wyboru: przygotowanie do kolejnego etapu studiów/pracy „Harmonizacja trójwymiarowa” polskie studia chemiczne (standardy, ustalenia międzywydziałowe) studia na danej uczelni (regulamin, zasady uczelniane) wymiar międzynarodowy (wymiany studenckie, wspólne dyplomy etc.) 4

Studia chemiczne 2 stopnia Standardy: polskie (MNSzW, UKA) międzynarodowe (Chemistry Euromaster) w przyszłości: KRK & sektorowe standardy międzynarodowe Dalsza kariera (uwaga: badanie losów absolwentów) studia doktoranckie studia na innym kierunku (niekoniecznie pokrewnym; np. prawo lub zarządzanie) praca zawodowa/inne ścieżki życia i kariery Treści programowe i efekty uczenia się zindywidualizowane „Harmonizacja trójwymiarowa” polskie studia chemiczne (standardy, ustalenia międzywydziałowe) studia na danej uczelni (regulamin, zasady uczelniane) wymiar międzynarodowy (wymiany studenckie, wspólne dyplomy etc.). Szczególnie ważne: studia „Joint master” 5

Polskie studia chemiczne kontekst krajowy i międzynarodowy Deskryptory dublińskie KRK Deskryptory budapeszt. Standardy krajowe EB & EM ECTNA LC PKA Program studiów

Standardy „Chemistry Eurobachelor ® & Euromaster” Sformułowane w języku efektów uczenia się We wniosku o akredytację: należy pokazać, w jaki sposób program studiów umożliwia osiągnięcie założonych efektów uczenia się

Efekty uczenia się 1. Wiedza (chemiczna i z dziedzin pokrewnych) 2. Umiejętności kognitywne, związane z chemią: posługiwanie się wiedzą, rozwiązywanie problemów etc. 2. Umiejętności praktyczne, związane z chemią: praca w laboratorium w laboratorium etc. 3. Umiejętności ogólne, nabywane też w kontekście chemii, ale o szerszym zastosowaniu

Outcomes: Subject Knowledge (1) a) Major aspects of chemical terminology, nomenclature, conventions and units b) The major types of chemical reaction and the main characteristics associated with them c) The principles and procedures used in chemical analysis and the characterisation of chemical compounds d) The principal techniques of structural investigations, including spectroscopy e) The characteristics of the different states of matter and the theories used to describe them. f) The principles of quantum mechanics and their application to the description of the structure and properties of atoms and molecules g) The principles of thermodynamics and their applications to chemistry h) The kinetics of chemical change, including catalysis; the mechanistic interpretation of chemical reactions

Outcomes: Subject Knowledge (2) i) The characteristic properties of elements and their compounds, including group relationships and trends within the Periodic Table j) The structural features of chemical elements and their compounds, including stereochemistry k) The properties of aliphatic, aromatic, heterocyclic and organometallic compounds l) The nature and behaviour of functional groups in organic molecules m) Major synthetic pathways in organic chemistry, involving functional group interconversions and carbon-carbon and carbon-heteroatom bond formation n) The relation between bulk properties and the properties of individual atoms and molecules, including macromolecules (both natural and man-made), polymers and other related materials o) The structure and reactivity of important classes of biomolecules and the chemistry of important biological processes.

1. Chemistry-related cognitive abilities and competences 1.1 Ability to demonstrate knowledge and understanding of essential facts, concepts, principles and theories relating to the subject areas identified above. 1.2 Ability to apply such knowledge and understanding to the solution of qualitative and quantitative problems of a familiar nature. 1.3 Competences in the evaluation, interpretation and synthesis of chemical information and data. 1.4 Ability to recognise and implement good measurement science and practice. 1.5 Competences in presenting scientific material and arguments in writing and orally, to an informed audience. 1.6 Computational and data-processing skills, relating to chemical information and data.

2. Chemistry-related practical skills 2.1 Skills in the safe handling of chemical materials, taking into account their physical and chemical properties, including any specific hazards associated with their use. 2.2 Skills required for the conduct of standard laboratory procedures involved and use of instrumentation in synthetic and analytical work, in relation to both organic and inorganic systems. 2.3 Skills in the monitoring, by observation and measurement, of chemical properties, events or changes, and the systematic and reliable recording and documentation thereof. 2.4 Ability to interpret data derived from laboratory observations and measurements in terms of their significance and relate them to appropriate theory. 2.5 Ability to conduct risk assessments concerning the use of chemical substances and laboratory procedures.

Umiejętności ogólne: Przykład praktyczny (jeden z polskich uniwersyteckich wydziałów chemicznych, który poddał się akredytacji międzynarodowej)

Macierz kompetencji Kurs A Kurs B Kurs C ……… SUMA LO 1 LO 2 LO 3 Efekty kształcenia Kurs A Kurs B Kurs C ……… SUMA LO 1 LO 2 LO 3

3. Generic competences. Please give brief details of how (for example in which course units/modules) these generic competences are dealt within the degree programme. 3.1 The capacity to apply knowledge in practice, in particular problem-solving competences, relating to both qualitative and quantitative information. analytical chemistry, inorganic chemistry, organic chemistry, physical chemistry, elements of theoretical chemistry 3.2 Numeracy and calculation skills, including such aspects as error analysis, order-of-magnitude estimations, and correct use of units. analytical chem., inorganic chem., physical chem. - students prepare reports in which they include calculations of different chemical figures, error analysis of calculated units. Correct usage of units is usually demanded in the descriptions.

3.3 Information-management competences, in relation to primary and secondary information sources, including information retrieval through on-line computer searches inorganic chemistry, organic chemistry, physical chemistry- students are obliged to use primary sources of information correctly (chemical literature). On line internet sources are very often used e.g. Beilstein, Chemical Abstract, and primary sources of chemistry literature available on the Main Library of the University internet site. 3.4 Ability to analyse material and synthesise concepts. general chemistry, analytical chemistry, elements of theoretical chemistry, elements of crystallography, inorganic chemistry, organic chemistry, physical chemistry - during studies students learn new concepts. They have to be able to relate newly learnt concepts to “older material”.

3.5 The capacity to adapt to new situations and to make decisions. analytical chem., inorganic chem., organic chem., physical chem. - during classes – especially laboratories – students may encounter unpredictable situations (e.g. equipment failure). They have to take appropriate decisions. Also during auditorial classes students have to solve new problems. 3.6 Information-technology skills such as word-processing and spreadsheet use, data-logging and storage, subject-related use of the Internet. inorganic chem., organic chem., physical chem., chemical technology - on majority of classes students use the information technology. They prepare computer reports, in which they very often use spreadsheets and other specialist computer programs (e.g. physical chemistry). Studies are administered with by the USOS system, so it is impossible for a student to enrol on modules without computer skills.

3.7 Skills in planning and time management. general chem., analytical chem., elements of theoretical chem., elements of crystallography, inorganic chem., organic chem., physical chem., chemical technology - especially on laboratories students have to plan tasks, which need to be done over a certain period of time. Also during their speeches on seminars students learn how to administer the time. 3.8 Interpersonal skills, relating to the ability to interact with other people and to engage in team-working. general chem., analytical chem., inorganic chem., organic chem., physical chem., chemical technology - on all modules, especially laboratories, where some of the tasks are performed in groups, students need to be able to co-operate in smaller or bigger groups. Also group work on essays etc. enhances such abilities

3.9 Communication competences, covering both written and oral communication, in one of the major European languages (English, German, Italian, French, Spanish) as well as in the language of the home country. general chemistry, analytical chemistry, inorganic chemistry, organic chemistry, physical chemistry, chemical technology - students develop communication skills mainly in their native language. In the II and III year, there are English courses, during which students have to communicate in English. Third year students can go on internship abroad, where the ability to communicate in a foreign language (mainly English) is necessary.

3.10 Study competences needed for continuing professional development. These will include in particular the ability to work autonomously. general chemistry, analytical chemistry, elements of theoretical chemistry, elements of crystallography, inorganic chemistry, organic chemistry, physical chemistry, chemical technology 3.11 Ethical commitment general chemistry, analytical chemistry, elements of theoretical chemistry, elements of crystallography, inorganic chemistry, organic chemistry, physical chemistry, chemical technology - classes are organized in a way that enables students to gain proper ethical skills (sincerity, engagement in duties, honesty, etc.)

2. Przykład dla wybranego kursu (technologia informacyjna dla filologów) PWSZ w Tarnowie Kurs „Technologia Informacyjna” Studia filologiczne, specjalność romanistyka (licencjat, 6 semestrów) 60 godzin: Semestr 1: 30 godzin Semestr 5: 30 godzin

Zmienne warunki początkowe Prowadzę kurs od 8 lat Wzrost kompetencji wejściowych z informatyki 8 lat temu: było to pierwsze zetknięcie z komputerem dla większości studentów Obecnie: większość studentów ma za sobą 6 lat informatyki (gimnazjum & liceum) Obniżenie kompetencji wejściowych z języka francuskiego 8 lat temu: większość studentów miała za sobą co najmniej 4 lata francuskiego w liceum Obecnie: ma zajęcia też ze studentami, którzy dopiero zaczynają się uczyć języka

Efekty kształcenia dla studiów Znajomość technik informacyjnych Umiejętność posługiwania się technikami informacyjnymi w domu i w pracy Bycie świadomym członkiem społeczeństwa informacyjnego

Efekty kształcenia – semestr 1 Posługiwanie się MS Office (Word, Excel, PowerPoint) Posługiwanie się pocztą elektroniczną w środowisku francuskojęzycznym (yahoo.fr) Znajomość podstawowej terminologii komputerowej (polskiej i francuskiej) Wyszukiwanie informacji w Internecie (środowisko polskojęzyczne)

Efekty kształcenia – semestr 5 Zaawansowane narzędzia MS Office (praca z dużymi dokumentami) Narzędzia GOOGLE (grupa dyskusyjna, dokumenty GOOGLE, kalendarz) Praca na komputerze w środowisku francuskojęzycznym Wyszukiwanie informacji w Internecie (środowisko polsko- i francuskojęzyczne) Tworzenie własnej strony WWW

Porównanie – semestr 1 i 5 MS Office: podstawy → zaawansowane narzędzia Wyszukiwanie informacji: środowisko PL → środowisko FR Narzędzia francuskojęzyczne: poczta, terminologia → narzędzia biurowe

Zadania praktyczne: MS Word: życiorys, ulotka reklamowa Excel: budżet domowy PowerPoint: prezentacje dla przedszkolaków (Francja), biznes plan dla Tarnowa, wakacje… Wyszukiwanie informacji: studia we Francji, wycieczka do Polinezji, seriale amerykańskie w Afryce frankofońskiej… Korzystanie z bibliotek on-line

„LO-holizm” (powiązania) W ramach wykonywania poszczególnych zadań – uzyskiwanie wielorakich efektów kształcenia Prezentacja PPT: Znajomość PowerPointa Wykorzystanie Internetu do ściągnięcia informacji/ obiektów/… Zaplanowanie struktury prezentacji Dobór formy graficznej prezentacji „Wyrażenie siebie” Wyszukiwanie w Internecie: Znajomość narzędzi (Google etc.) „Information literacy” (wyszukiwanie, porządkowanie, wartościowanie informacji etc.)

Przebieg zajęć i ocenianie Pokazanie i objaśnienie zadania/problemu Praca własna studentów (też grupowa), monitorowana przez prowadzącego zajęcia Sprawdzenie rezultatów (synchroniczne – na zajęciach, bądź asynchroniczne – po przesłaniu zadania pocztą ekektroniczną) Ocenianie: ciągła ocena postępów, możliwość poprawienia i uzupełnienia prac

„Rozmowy w toku” Forma i tematyka zajęć sprzyja nawiązywaniu dobrych kontaktów ze studentami W czasie zajęć, przy sprawdzaniu zadań: rozmowy na tematy „życiowe” (zainteresowania, plany zawodowe, podróże etc.)

Ankietowanie W PWSZ w Tarnowie prowadzone jest systematyczne ankietowanie studentów Prowadzę też własną akcję ankietową: Na pierwszych zajęciach Kompetencje językowe Kompetencje informacyjne Oczekiwania wobec zajęć (czego się chcą nauczyć) Na ostatnich zajęciach „Plusy dodatnie” i „plusy ujemne” zajęć

Spostrzeżenia: Najważniejsze „plusy dodatnie”; Zajęcia prowadzone metodą bezstresową Studenci dostają tyle wsparcia, ile potrzebują Studenci zadowoleni z autonomii Studenci wykorzystują specyficzne narzędzia informacyjne również poza kursem Grupa dyskusyjna Google – do komunikacji wewnętrznej (nie tylko GaduGadu…) Poczta elektroniczna yahoo.fr – do komunikacji zewnętrznej (nie tylko onet, interia, wp…)

LO-holizm (c.d.) Różne LO w ramach danego typu zajęć Dany typ LO w różnych elementach kursu Powiązania LO z róznych kursów, wykorzystanie LO w różnych kursach LO uzyskane na studiach – przydatność w życiu i pracy zawodowej

Uwagi końcowe: W sytuacji, gdy nie TWORZYMY, a MODYFIKUJEMY program studiów, przydatne może być „wzorcowe” opracowanie jednego lub kilku kursów w oparciu o efekty kształcenia („gutta cavat lapidem…”) Takie „modelowe” kursy są też bardzo pomocne przy projektowaniu nowych programów

Dziękuję za uwagę marek.frankowicz@gmail.com mzbbolognaprocess@googlegroups.com www.cbsw.uj.edu.pl