Organizacja pamięci: struktury, procesy, systemy Wykład 5 21 marca 2013 Organizacja pamięci: struktury, procesy, systemy

Plan wykładu Podejście asocjacjonistyczne Podejście strukturalne: modele wielomagazynowe Krytyka modeli wielomagazynowych Podejście procesualne: koncepcja poziomów przetwarzania; przetwarzanie dostosowane do transferu Systemy pamięci: kryteria wyróżniania Typologia L. Squire’a Systemy pamięci w ujęciu Schactera i Tulvinga Relacje między systemami: model SPI

Modele pamięci

Podejście asocjacjonistyczne: podstawowe założenia Mechanizmy zapamiętywania – skojarzenia powstające dzięki styczności w czasie lub wzmacnianiu Przechowywanie – statyczne Przypominanie: uzewnętrznianie w reakcji na sytuację bodźcową Zapominanie: zacieranie się śladów lub skutek interferencji pro- i retroaktywnej

Współczesny model asocjacjonistyczny Model SAM (search of associative memory) Raaijmakers i Shiffrin (1981) Matematyczny model pamięci Uogólnienie danych z eksperymentów nad uczeniem się list elementów Powiązanie zapamiętywanych elementów z reprezentacjami przechowywanymi w pamięci Wiązanie elementów z kontekstem

SAM: podstawowe założenia Zapamiętywane elementy mają określoną siłę czy wartość Uczący się powtarza zapamiętywane słowa, tym samym wzmacniając ich siłę Rozpoznawanie oparte na poczuciu znajomości Reprezentacja pamięciowa każdego elementu zawiera trzy wskazówki: kontekstu uczenia się, innych elementów z listy oraz samego elementu

Odtwarzanie według modelu SAM

Rozpoznawanie według modelu SAM

Modele wielomagazynowe Pamięć dzieli się na kilka magazynów z uwagi na czas przechowywania Magazyny różnią się ze względu na takie cechy jak czas przechowywania, pojemność, kodowanie itd. Zapamiętywana informacja przechodzi kolejno przez poszczególne magazyny

Model Atkinsona i Schiffrina

Model Reitman

Model Montague’a

Cechy magazynów pamięciowych Czas przechowywania: RS - 0,5 do 1 sekundy; STM – 15-30 sekund lub tyle, ile trwa powtarzanie; LTM – nieograniczony Pojemność: RS - duża, ale trudna do oszacowania; STM – 7+/-2 elementy; LTM – nieograniczona Źródło informacji: RS - receptory; STM – rejestr sensoryczny i LTM; LTM – STM i być może rejestr sensoryczny

Cechy magazynów pamięciowych 2 Zapamiętywanie: RS - automatyczne; STM – szybkie, automatyczne; LTM – wymaga zaangażowania i skupienia uwagi; Utrwalanie: RS - brak; STM – powtarzanie, może ułatwiać przekazywanie informacji do LTM; LTM – wykrycie struktury, zrozumienie Kod: RS - izomorficzny wobec spostrzegania; STM – słuchowy, akustyczny lub wzrokowy; LTM – semantyczny, ale i sensoryczne

Cechy magazynów pamięciowych 3 Wrażliwość na zapominanie: RS - duża; STM – duża; LTM – mała Dostęp: RS - właściwie brak świadomego dostępu; STM – łatwy i natychmiastowy dostęp (magazyn utożsamiany ze świadomością); LTM – powolny, często wymaga wysiłku Czynniki wywołujące interferencję: RS - inne bodźce zmysłowe, maskowanie; STM – podobieństwo fizyczne (np. akustyczne); LTM – podobieństwo semantyczne lub fizyczne

Argumenty przemawiające za wyróżnianiem STM i LTM Dane dotyczące patologii: zaburzenia w obrębie jednego magazynu nie muszą dotyczyć drugiego Dane z eksperymentów nad zwierzętami Dane z badań wykorzystujących elektrowstrząsy Dane z badań psychologicznych: krzywe uczenia się list; czynniki wpływające tylko na jeden z magazynów; odmienność kodowania

Krytyka modeli wielomagazynowych: procesy pamięciowe Poziomy przetwarzania Porządek przetwarzania: seryjność i równoległość Kierunek przetwarzania Procesy automatyczne i kontrolowane

Koncepcja poziomów przetwarzania Craika i Lockharta Ślad pamięciowy produktem ubocznym procesu przetwarzania; inaczej: zapisem operacji składających się na proces percepcji informacji Przypominanie to próba odtworzenia oryginalnej sytuacji percepcji Siła śladu zależy od głębokości przetworzenia Na każdym poziomie możliwe przetwarzanie o różnym zakresie Proces przywoływania zapamiętanej informacji ma charakter konstruktywny

Koncepcja przetwarzania dostosowanego do transferu Aby wydobyć wspomnienie, należy ponownie uruchomić operacje poznawcze wykorzystywane przy kodowaniu Pamięć jawna opiera się na operacjach zapamiętywania; pamięć utajona na operacjach percepcyjnych Ważniejsze dopasowanie między zapamiętywaniem i wydobywaniem niż głębokość przetwarzania

Kryteria wyróżniania systemów pamięci Behawioralno-poznawcze przejawy funkcjonowania Podstawy neuronalne

Pamięć semantyczna i epizodyczna Podział autorstwa E. Tulvinga, początek lat siedemdziesiątych dwudziestego wieku Podział dotyczy części pamięci długotrwałej – pamięci deklaratywnej Pamięć proceduralna – wiedza nieświadoma Pamięć semantyczna – świadomość świata zewnętrznego i wewnętrznego Pamięć epizodyczna - samoświadomość

Systemy pamięci według Schactera i Tulvinga (Memory systems 1994) Pamięć proceduralna Pamięć operacyjna System reprezentacji percepcyjnej Pamięć semantyczna Pamięć epizodyczna

Typologia L. Squire’a

Relacje między systemami: model SPI E. Tulvinga Relacje między trzema systemami – reprezentacji percepcyjnej, pamięcią semantyczną i pamięcią epizodyczną – są specyficzne z uwagi na procesy: Kodowanie ma charakter seryjny (serial – S) Przechowywanie jest równoległe (parallel – P) Wydobywanie jest niezależne (independent – I) Systemy są zorganizowane hierarchicznie Różne aspekty informacji są przechowywane oddzielnie w poszczególnych systemach

Model SPI c.d. Pamięć może bardzo dobrze działać na niższych poziomach, niezależnie od wyższych Informacja percepcyjna nie może być bezpośrednio kodowana w pamięci epizodycznej, musi najpierw przejść przez pamięć semantyczną Model zakłada możliwość wystąpienia podwójnych dysocjacji między pamięcią epizodyczną i semantyczną w przypadku amnezji wstecznej

Model SPI