dr Aleksandra Sołtysińska System źródeł prawa dr Aleksandra Sołtysińska

Pojęcie źródeł prawa acquis communautaire prawo pozytywne – akty wiążące i niewiążące zasady ogólne orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości

Hierarchia źródeł prawa prawo pierwotne zasady ogólne prawa umowy międzynarodowe prawo wtórne: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje

Prawo pierwotne Traktat o Unii Europejskiej oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wraz z 37 protokołami, 2 załącznikami, 65 deklaracjami i Kartą Praw Podstawowych UE Traktat o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej Umowy akcesyjne

Zasady ogólne prawa dotyczące systemu prawa, w tym zasady procesowe (np. pewność prawa, niedziałanie wstecz, proporcjonalność, ochrona praw nabytych, legitymowanych oczekiwań, ne bis id idem), dotyczące prawa UE jako specyficznego systemu prawnego (pierwszeństwo, bezpośrednia skuteczność, autonomia) podstawowe prawa jednostki

Umowy międzynarodowe – stan poprzednio obowiązujący umowy zawierane przez WE umowy mieszane umowy zawarte przez państwa członkowskie na mocy traktatów, art. 293 TWE

Umowy międzynarodowe art. 3 ust. 2 i art. 216 TFUE UE ma prawo zawierania umów: gdy przewidują to Traktaty, gdy zawarcie umowy jest niezbędne do osiągnięcia, w ramach polityk UE, jednego z celów, o których mowa w Traktatach, gdy zawarcie umowy jest przewidziane prawnie wiążącym akcie UE, gdy może mieć wpływ na wspólne zasady lub zmienić ich zakres

Akty prawa wtórnego art. 288 TFUE rozporządzenia - środek unifikacji prawa, dyrektywa – środek harmonizacji, decyzja – akt indywidualny lub generalny, akty niewiążące – zalecenia, opinie, komunikaty, itd.

Prawo wtórne akty ustawodawcze – przyjęte w drodze procedury prawodawczej (zwykłej i specjalnej) akty nieustawodawcze – akty delegowane, wykonawcze i pozostałe akty delegowane (władza wykonawcza działająca w charakterze ustawodawczym) akty wykonawcze (realizacja władzy wykonawczej)

Akty delegowane art. 290 TFUE upoważnienie do wydania wynika z aktu ustawodawczego mają przymiotnik „delegowany” wydawane w celu uzupełnienia lub zmiany niektórych, mniej istotnych elementów aktu ustawodawczego kontrola

Akty wykonawcze art. 291 TFUE – kompetencja wykonawcza należy do państw członkowskich akty unijne są wydawane, gdy konieczne są jednolite warunki wykonywania prawnie wiążących aktów UE przymiotnik „wykonawczy” upoważnienie w akcie prawnie wiążącym (również innym niż ustawodawcze)

Inne akty nieustawodawcze porozumienia międzyinstytucjonalne, akty wydawane przez Radę na podstawie traktatów – głównie decyzje np. art. 31 TFUE cła wspólnej taryfy celnej decyzje Komisji na podstawie traktatów np. art. 105.2 TFUE – prawo konkurencji, art. 108 TFUE pomoc publiczna rozporządzenia Komisji na podstawie traktatów – art. 105.3 TFUE prawo konkurencji

Instrumenty prawne z dawnego III filara WSPÓLNE STANOWISKA DECYZJE RAMOWE DECYZJE KONWENCJE UMOWY MIĘDZYNARODOWE – art. 38 i 24 TUE REZOLUCJE, UCHWAŁY, ZALECENIA POPRZEDNIO OBOWIĄZUJĄCE AKTY: wspólne stanowiska wspólne działania

Wybór instrumentu prawnego wybór aktu – przesądza TFUE w przypadku możliwości wyboru – pierwszeństwo dla dyrektyw (Protokół do TA) obowiązek uzasadniania aktów – 296 TFUE obowiązek publikacji aktów – 297 TFUE

Zasada pomocniczości Protokół w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności rola parlamentów krajowych

Miejsce orzecznictwa TS w systemie źródeł prawa formalnie nie należy do źródeł prawa, rola w tworzeniu zasad prawa UE, zasady wykładni prawa UE zakres obowiązywania

Definicje unijne wykładnia wyrażeń prawnych stosowanych w instrumentach unijnych wskazówki zawarte w preambule wykładnia dokonana przez ETS w ramach orzeczeń wstępnych

Dostępność www.europa.eu http://eur-lex.europa.eu/pl/legis/index.htm http://curia.europa.eu/jcms/jcms/Jo1_6308/ Dziennik Urzędowy UE

Instrument prawa pochodnego dyrektywy dyrektywy skierowane są do państw członkowskich i wiążą tylko co do celu, jaki należy osiągnąć, pozostawiając swobodę wyboru form i metod dwustopniowy proces stanowienia prawa termin implementacji

Wdrażanie prawa UE implementacja dyrektyw dyrektywy skierowane są do państw członkowskich i wiążą tylko co do celu, jaki należy osiągnąć, pozostawiając swobodę wyboru form i metod dwustopniowy proces stanowienia prawa termin implementacji

Zasada pierwszeństwa prawa unijnego deklaracja nr 17 o pierwszeństwie obowiązki sądów i organów administracji wpływ na trwałość orzeczeń sądowych i decyzji administracyjnych obowiązek stosowania prawa UE z urzędu

Bezpośrednia skuteczność prawa UE bezpośrednie stosowanie bezpośredni skutek: - przepisy traktatowe, przepisy rozporządzeń, przepisy dyrektyw, przepisy decyzji.

Warunki bezpośredniego skutku dyrektyw brak prawidłowej implementacji przepis dyrektywy jest wystarczająco precyzyjny i bezwarunkowy przepis dyrektywy przyznaje prawa jednostce

Bezpośrednia skuteczność dyrektyw w układzie wertykalnym w układzie horyzontalnym w układzie triangularnym

Obowiązek wykładni prounijnej wykładnia „zgodna” z dyrektywą domniemanie zamiaru pełnej implementacji zakaz wykładni niekorzystnej dla jednostek

Roszczenia odszkodowawcze przepisy dyrektywy przyznają prawa jednostce przepisy dyrektywy nie zostały prawidłowo implementowane związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem obowiązku implementacji, a powstaniem szkody