Sytuacja mikro i małych firm w województwie zachodniopomorskim w roku 2011 oraz perspektywy na rok 2012 Szczecin, 3 kwietnia 2012 Tomasz Kierzkowski Departament Klienta Biznesowego

2 Mikro i małe firmy istotnym segmentem polskiej gospodarki Stanowią prawie 99% wszystkich firm - 1,65 mln aktywnych firm - 2,14 mln mikro i małych firm (wg danych ZUS z listopada 2011 roku) Wytwarzają 38,3% PKB, Zatrudniają 52% wszystkich pracujących w polskich firmach (4,6 mln osób), Generują 36% przychodów w sektorze przedsiębiorstw (1 116 mld zł), Uwaga:Mikro firmy – przedsiębiorstwa zatrudniające do 9 pracowników, Małe firmy – przedsiębiorstwa zatrudniające do 49 pracowników, Źródło: Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2009 roku, GUS Struktura zatrudnienia w przedsiębiorstwach Generują 53% zysku brutto w sektorze przedsiębiorstw (135 mld zł), Dysponują 21% wartości majątku trwałego sektora przedsiębiorstw (290 mld zł).

3 W roku 2009 w Zachodniopomorskim odnotowano najwyższą liczbę mikro i małych firm w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (53) Uwaga:Mikro firmy – przedsiębiorstwa zatrudniające do 9 pracowników, Małe firmy – przedsiębiorstwa zatrudniające do 49 pracowników, Źródło: Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2009 roku, GUS Polska Zachodnio- pomorskie LICZBA MIKRO I MAŁYCH FIRM Liczba aktywnych mikrofirm (5,5%) Liczba aktywnych małych firm (4,1%) ZATRUDNIENIE W MIKRO I MAŁYCH FIRMACH Liczba pracujących w aktywnych mikrofirmach (4,9%) Liczba pracujących w aktywnych małych firmach (4,0%) INWESTYCJE MIKRO I MAŁYCH FIRM Średnie nakłady inwestycyjne w aktywnych mikrofirmach (tys. PLN) 13,69,2 Średnie nakłady inwestycyjne w aktywnych małych firmach (tys. PLN) 327,1295,9 PRZYCHODY MIKRO I MAŁYCH FIRM Średnie przychody aktywnych mikrofirm (tys. PLN)436,0362,0 Średnie przychody aktywnych małych firm (mln PLN)8,38,2

4 Druga rozszerzona edycja raportu Banku Pekao SA o sytuacji mikro i małych firm unikalna wiedza na temat mikro i małych przedsiębiorstw - wypełnianie luki informacyjnej – poznanie potencjalnych problemów i barier dla segmentu przedsiębiorstw mającego istotny udział w polskiej gospodarce, badania przeprowadzone przez PBS na grupie 7 tysięcy właścicieli firm co zapewnia reprezentatywność wyników na poziomie kraju, 16 województw i 66 grup powiatów, aktualność badania - wywiady prowadzone w sierpniu i wrześniu 2011 roku, analiza w zależności od branży i wielkości firmy (małe i mikro), porównywanie i analiza trendów za 2011 rok w porównaniu do raportu za rok 2010, temat specjalny poświęcony funduszom pomocowym dla mikro i małych firm, raport udostępniony wszystkim zainteresowanym na stronie internetowej Banku Pekao oraz 16 regionalnych prezentacji raportu w poszczególnych województwach.

5 Wyniki badania prezentowane w formie indeksów oraz wartości procentowych Większość pytań dotyczyła oceny ostatnich 12 miesięcy oraz oceny perspektyw rozwoju w ciągu najbliższych 12 miesięcy, Każda odpowiedź na pytanie była kwantyfikowana od 50 do 150 Sytuacja Pani/Pana firmy jest obecnie / będzie w ciągu najbliższych 12 miesięcy: dużo lepsza niż rok temu/ niż obecnie150 lepsza niż rok temu/ niż obecnie125 taka sama jak rok temu/ niż obecnie100 gorsza niż rok temu/ niż obecnie 75 dużo gorsza niż rok temu/ niż obecnie 50 Indeks za ostatnie 12 miesięcyIndeks za przyszłe 12 miesięcy Im niższa (wyższa) od 100 wartość indeksu, tym gorsza (lepsza) ocena danego problemu

6 Indeksy oraz analiza trendów przedstawione w formie graficznej Indeksy z tegorocznego badania 86/95 - indeks za ostatnie 12 miesięcy / indeks za przyszłe 12 miesięcy Różnica między indeksem za ostatnie i przyszłe 12 miesięcy Im większa różnica między indeksami, tym ciemniejszy kolor Analiza trendu Średnia z indeksów za 2010 (94) i 2011 (90) Skrajne wartości indeksów z tegorocznego badania Oznaczane kolorem zielonym (maksima) i czerwonym (minima)

7 Wyniki badania prezentowane również na poziomie 66 grup powiatów (podregionów) – osobno dla każdego z 16 polskich województw Maksymalny błąd statystyczny dla wartości indeksów: +/- 0,5 pkt. – cały kraj +/- 2 pkt. – województwo +/- 4 pkt. – grupa powiatów Maksymalny błąd statystyczny dla wartości procentowych: +/- 1,8 pkt. % – cały kraj +/- 5 pkt. % – województwo +/- 10 pkt. % – grupa powiatów

8 Mimo nieznacznego pogorszenia nastrojów w 2011 roku przedsiębiorcy z umiarkowanym optymizmem patrzą na rok 2012 Ogólny Wskaźnik Koniunktury Mikro i Małych Firm – syntetyczna miara nastrojów właścicieli firm kalkulowana jako średnia indeksów dla 8 obszarów: sytuacja polskiej gospodarki, sytuacja branży, sytuacja firmy, przychody firmy, wynik finansowy firmy, okres oczekiwania na zapłatę, zatrudnienie, dostępność zewnętrznego finansowania. Ogólny Wskaźnik Koniunktury obniżył się o -1 punkt w porównaniu z poprzednim rokiem, Ocena perspektyw na 2012 rok jest o +6 punktów wyższa niż za ostatnie 12 miesięcy (95 vs. 89), jednak nadal wartość wskaźnika jest niższa od poziomu neutralnego (100).

9 Ogólny Wskaźnik Koniunktury w Zachodniopomorskim znacznie wyższy od średniej krajowej Najlepsza ocena w Szczecinie – bardzo duży wzrost w stosunku do roku 2010, Najniższe wartości Ogólnego Wskaźnika Koniunktury w podregionie koszalińskim.

10 Najsłabiej oceniona ogólna sytuacja gospodarcza i sytuacja branży, najlepiej – zatrudnienie i dostęp do zewnętrznego finansowania, Niewielka poprawa przychodów i wyniku finansowego przedsiębiorstw w 2011 roku, Umiarkowany optymizm przedsiębiorców - we wszystkich 8 obszarach poziom wskaźników za kolejne 12 miesięcy wyższy od wskaźników za poprzednie 12 miesięcy Przyszłe12M - ostatnie 12M Ostatnie 12 miesięcy 2011 vs Stabilna sytuacja w zakresie przychodów, wyniku i zatrudnienia firm pomimo nieznacznego pogorszenia oceny sytuacji gospodarczej w 2011 roku Ocena ostatnich i przyszłych 12 miesięcy - Polska

11 Prawie wszystkie indeksy wchodzące w skład Wskaźnika powyżej średniej krajowej, Szczególnie wysoka w porównaniu z innymi regionami ocena przychodów firmy oraz długości oczekiwania na zapłatę Dostępność zewnętrznego finansowania oceniona identycznie jak w Polsce Różnica Zachodniopomorskie – znacznie lepsza ocena ostatnich 12 miesięcy w porównaniu ze średnią krajową 0 Ocena ostatnich 12 miesięcy – Zachodniopomorskie vs. Polska

12 W każdym obszarze wskaźnik wyprzedzający wyższy od średniej krajowej, Szczególnie dobrze oceniona sytuacja branży, Oczekiwany wzrost poziomu zatrudnienia w roku 2012 (indeks na poziomie 101) Różnica Przedsiębiorcy z Zachodniopomorskiego z dużo większym optymizmem niż firmy z innych regionów kraju patrzą na rok 2012 Ocena przyszłych 12 miesięcy – Zachodniopomorskie vs. Polska

13 Ocena sytuacji gospodarczej Sytuacja gospodarcza najlepiej oceniona przez firmy ze Szczecina, Duży spadek oceny w podregionie koszalińskim.

14 Ocena sytuacji firmy Bardzo dobra ocena kolejnych 12 miesięcy przez firmy ze Szczecina, Znaczny wzrost oceny sytuacji firm z podregionu szczecińskiego.

15 Ocena dostępności zewnętrznego finansowania Niewielkie różnice w ocenie ostatnich i przyszłych 12 miesięcy (nie większe niż 4 pkt), Najlepszy dostęp do finansowania w Szczecinie.

16 Mikro i małe firmy opierają swoją działalność na środkach własnych, ale stopniowo rośnie rola zewnętrznego finansowania 76% mikro i małych firm opiera swoją działalność na środkach własnych, Wzrost udziału zewnętrznego finansowania z 22 do 24% (oczekiwana kontynuacja), Z zewnętrznego finansowania najczęściej korzystają firmy produkcyjne (32%), Korzystanie z finansowania zależy także od wielkości firmy: małe (46%), mikro (24%). Struktura finansowania działalności firmy (%)

17 77% mikro i małych firm z Zachodniopomorskiego działa wyłącznie w oparciu o środki własne W roku 2012 nieznaczny wzrost finansowania zewnętrznego, Firmy ze Szczecina w największym stopniu korzystają z finansowania zewnętrznego, Rozwój oparty na środkach własnych dominuje w podregionie koszalińskim. Struktura finansowania działalności zachodniopomorskich firm (%)

18 Dostęp do finansowania nie jest barierą dla przedsiębiorców Dlaczego firmy nie korzystają z finansowania zewnętrznego? Brak możliwości skorzystania z kredytu deklaruje tylko 13% firm, Większość firm deklaruje niechęć do zadłużania (45%) i brak potrzeby (40%), wg danych Eurostat* za 2010 rok dostępność kredytu bankowego w Polsce dla MŚP była wyższa niż w innych gospodarkach europejskich - wnioski zaakceptowane na pierwotnych warunkach stanowiły w Polsce 85,4% (w porównaniu do 75,9% w Niemczech, 83,3% we Francji, 64,6% w Wielkiej Brytanii, 79,7% w Szwecji). * - dane Eurostat - na podstawie kwartalnej publikacji NBP z października 2011 Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury

19 Firmy z Zachodniopomorskiego charakteryzuje mniejsza niechęć do zadłużenia Dlaczego zachodniopomorskie firmy nie korzystają z finansowania zewnętrznego? W stosunku do średniej krajowej, mniejszy odsetek odpowiedzi niechęć do zadłużenia, większy odsetek – brak możliwości skorzystania Podregion szczeciński i stargardzki – najgorsza możliwość skorzystania z finansowania zewnętrznego.

20 41% firm poniosło wydatki inwestycyjne w roku 2011, w roku 2012 odsetek firm inwestujących może się lekko obniżyć W 2011 roku zmniejszyła się liczba firm ponoszących wydatki z 42% do 41%, przy zróżnicowaniu w zależności od wielkości firmy (62% firmy małe i 40% firmy mikro), W ujęciu branżowym najwięcej inwestowały firmy usługowe (45%), W 2012 roku liczba inwestujących firm może ulec dalszemu zmniejszeniu – 34% potwierdziło zamiar inwestycji a 6% jeszcze nie podjęło decyzji. Odsetek firm realizujących projekty inwestycyjne

21 Odsetek inwestujących firm z Zachodniopomorskiego zbliżony do średniej krajowej 42% mikro i małych firm z Zachodniopomorskiego realizowało projekty inwestycyjne w roku 2011 – w roku 2012 ten odsetek wyniesie 33-40%, Największy odsetek firm inwestujących w roku 2011 w podregionie stargardzkim (53%), Największy odsetek firm inwestujących w roku 2012 w podregionie stargardzkim (co najmniej 36%). Odsetek zachodniopomorskich firm realizujących projekty inwestycyjne

22 Przedsiębiorcy deklarują wzrost udziału finansowania zewnętrznego inwestycji w 2012 roku Środki zewnętrzne były wykorzystane w 31% inwestycji, prognozowany wzrost do 53%, Zainteresowanie kredytami inwestycyjnymi wykazują firmy we wszystkich branżach - budownictwo – wzrost z 20% do 32% - handel – wzrost z 21% do 29% - usługi– wzrost z 20% do 25% - produkcja– wzrost z 22% do 25% Źródła finansowania inwestycji (%) środki zewnętrzne

23 Kredyt bankowy (30%) i dotacje unijne (14%) głównym zewnętrznym źródłem finansowania inwestycji w Zachodniopomorskim w roku % firm, które zamierza zrealizować inwestycje w roku 2012, będzie je finansować kredytem (Polska – 27%), Największe zainteresowanie kredytem inwestycyjnym w podregionie stargardzkim (44%), 15% firm z podregionu szczecińskiego chce korzystać z dotacji unijnych, Planowane źródła finansowania inwestycji w Zachodniopomorskim w roku 2012 (%)

24 90% mikro i małych firm działa na rynku wewnętrznym, a tylko 10% eksportuje swoje produkty i usługi Eksporterzy – 29% firm produkcyjnych, 10% budowlanych, 8% handlowych i 7% usługowych, Największy odsetek eksporterów w województwie opolskim (18%), podlaskim (14%) i dolnośląskim (13%), W zależności od wielkości: 27% małych firm i tylko 10% mikro firm, Wyraźna poprawa oceny przychodów z eksportu za 2011 roku i przewidywana kontynuacja w 2012 – wzrost opłacalności eksportu przy wyższych kursach walutowych, Firmy eksportowe znacznie lepiej oceniają sytuację swojej firmy – indeks ogólny na poziomie 95/100 w porównaniu z indeksem 87/95 dla całej badanej populacji. Eksport mikro i małych firm Ocena przychodów z eksportu

25 12% zachodniopomorskich mikro i małych firm eksportowało swoje produkty i usługi w 2011 roku w roku 2012 odsetek eksporterów powinien wzrosnąć do 15%, największa liczba eksporterów w Szczecinie, zdecydowanie mniej w podregionie koszalińskim. Eksport zachodniopomorskich mikro i małych firm

26 Elastyczność i umiejętność dostosowywania się do zmiennych warunków rynkowych to silna strona mikro i małych firm wdrażanie innowacji zróżnicowane w zależności od wielkości firmy: - małe: 42% produktowe i 29% procesowe, - mikro:25% produktowe i 17% procesowe, najwięcej innowacji wdrażają firmy produkcyjne (41% produktowe i 27% procesowe), przy zbliżonym niższym poziomie w pozostałych branżach, jedynie co druga innowacja jest związana z nakładami inwestycyjnymi, w 96% przypadków kwota wydatków na innowacje nie przekracza 100 tysięcy złotych. Odsetek firm wprowadzających innowacje produktowe lub procesowe

27 Niższa od średniej krajowej innowacyjność zachodniopomorskich firm Innowacje produktowe Innowacje procesowe 22% zachodnio- pomorskich firm wdrożyło w roku 2011 innowację produktową (Polska – 26%), 14% zachodnio- pomorskich firm wdrożyło w roku 2011 innowację procesową (Polska – 18%), w roku 2012 większa liczba firm z Zachodnio- pomorskiego wdroży innowacje.

28 Mikro i małe firmy coraz lepiej oceniają jakość usług dostarczanych przez lokalną administrację Pozytywny trend w zakresie oceny administracji lokalnej (ze 101 do 102), We wszystkich województwach ocena co najmniej 100 – najwyższa ocena w kujawsko-pomorskim i wielkopolskim (105), Pozytywna ocena: - stopnia uciążliwości kontroli gospodarczej (105), - doradztwa kredytowego banków (104), Wzrost oceny korzyści z członkostwa w organizacjach biznesowych (z 91 do 95 punktów) – należy do nich jednak tylko 8% mikro i małych firm, Z usług firm zewnętrznych korzysta 53% firm, a największą popularnością cieszy się outsourcing usług księgowych (74%)

29 Bardzo dobra ocena lokalnej administracji przez zachodniopomorskie mikro i małe firmy We wszystkich podregionach wskaźnik wyższy od neutralnego 100 (od 103 do 104), Znaczący wzrost ocen w Szczecinie (+7) i podregionie szczecińskim (+7), W pozostałych dwóch podregionach ocena również lepsza niż w roku 2010.

30 Temat specjalny: Programy pomocowe dla mikro i małych firm

31 Z badania wynika, że od wejścia Polski do UE z programów pomocowych skorzystało 11% mikro i małych firm Unijne i krajowe programy pomocowe są istotnym wsparciem dla rozwoju mikro i małych firm - w latach na wsparcie przedsiębiorczości przewidziano około 10 mld EUR, Ze wsparcia mogło skorzystać szacunkowo 200 tysięcy mikro i małych firm (~11%), Dominującą formą wsparcia są bezzwrotne dotacje - niewielki udział zwrotnych instrumentów finansowych, Sektor bankowy nie został włączony do systemu wdrażania funduszy unijnych (wyjątek – Kredyt Technologiczny oraz inicjatywa Jeremie w kilku województwach) Forma otrzymanej pomocy Korzystanie przez beneficjentów ze wsparcia instytucji finansowych

32 44% firm zamierza w przyszłości korzystać ze wsparcia, głównie na inwestycje – podstawową barierą zbyt trudna procedura Instytucje odpowiedzialne za przygotowanie i wdrażanie programów winny je maksymalnie upraszczać, Zwrotne instrumenty pomocowe (preferencyjne kredyty, poręczenia) mogą zaspokoić popyt na wsparcie inwestycyjne, Najmniejsze firmy są zainteresowane wsparciem na badania i rozwój – do tej pory z tej formy wsparcia skorzystało tylko 3% mikro i małych firm (planowany wzrost do 12%). Przeznaczenie środków z przyszłych programów pomocowych Przyczyny nie ubiegania się o wsparcie z programów pomocowych w przyszłości

33 12% zachodniopomorskich firm korzystało z programów pomocowych, w przyszłości chce z nich skorzystać 42% firm Korzystanie z programów pomocowych od roku 2004 Chęć skorzystania z programów pomocowych w przyszłości

34 Prosty system wdrażania programów unijnych na przykładzie umów Banku Pekao SA z EBI i EFI Unijne programy realizowane obecnie przez Bank Pekao SA: Linia kredytowa Europejskiego Banku Inwestycyjnego (50 mln EUR) – program SME Finance Facility, Dwie linie poręczeniowe Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (1,23 mld PLN) – program Konkurencyjność i Innowacja. Dostosowanie wsparcia do potrzeb firm – prawie każdy projekt inwestycyjny kwalifikuje się do programu, Możliwość łączenia korzyści linii EBI (niższy koszt kredytu) i EFI (lepsze warunki kredytowania, bezpłatne poręczenie) w ramach jednej umowy kredytu inwestycyjnego, Efektywność wykorzystania środków publicznych – 1 PLN poręczenia generuje 33 PLN kredytu, Stała dostępność wsparcia - brak terminów naboru wniosków, Możliwość aplikowania o wsparcie lokalnie – w każdym oddziale Banku obsługującym firmy, Prosta procedura aplikacyjna – standardowy proces kredytowy, Obiektywna ocena wniosków aplikacyjnych – standardowa ocena zdolności kredytowej, Szybki proces decyzyjny – w ramach procesu kredytowego, Minimalne obciążenia administracyjne firm – firma składa jedynie podpis na umowie kredytowej, Niskie koszty operacyjne systemu wdrażania – programy obsługuje 1 pracownik Banku.

35 Od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej Bank Pekao SA aktywnie wspiera przedsiębiorców w dostępie do unijnych programów Od roku 2004 Bank Pekao SA udzielił: promes kredytowych o wartości 3,3 mld zł kredytów Unia na kwotę 1,8 mld zł, W 2011 roku Bank Pekao SA udzielił: 500 kredytów refinansowanych przez Europejski Bank Inwestycyjny, 1500 kredytów z poręczeniem Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego, w tym 460 dla firm rozpoczynających działalność gospodarczą. Schronisko Murowaniec w Tatrach – jeden z beneficjentów poręczeń EFI Źródło: Finance for Europes Entrepreneurs, Europejski Fundusz Inwestycyjny, Komisja Europejska

36 Sytuacja mikro i małych firm w roku 2011 oraz perspektywy na rok 2012 Mimo nieznacznego pogorszenia nastrojów w 2011 roku przedsiębiorcy z umiarkowanym optymizmem patrzą na rok 2012, Stabilna sytuacja w zakresie przychodów, wyniku i zatrudnienia w 2011 roku, Lepsza ocena sytuacji firmy niż ogólnej sytuacji gospodarczej, Działalność oparta na środkach własnych, ale rośnie rola zewnętrznego finansowania, 41% firm poniosło wydatki inwestycyjne – w kolejnym roku odsetek może się obniżyć, Elastyczność i umiejętność dostosowywania się do zmiennych warunków rynkowych to silna strona mikro i małych firm, Pozytywne trendy w zakresie przychodów firm prowadzących działalność eksportową, Oczekiwanie na uproszczenie procedur i prostszy dostęp do środków pomocowych. Podsumowanie

37 Raport w polskiej i angielskiej wersji językowej jest dostępny na stronie internetowej Banku Pekao SA pod adresem: Dziękuję za uwagę Tomasz Kierzkowski Tel. (22)