Ruchliwość a porządek społeczny w społeczeństwie stanowym ruchliwość ograniczona przez bariery wynikające z urodzenia; współczesne społeczeństwo wygląda zupełnie inaczej; definicja ruchliwości (mobilności) społecznej, amerykańskiego socjologa Pitirima Sorokina: każda zmiana pozycji; definicja obejmuje wiele przejawów ruchliwości jednostek, dążących do zmiany pozycji; ruchliwość społeczna wiąże z typem porządku społecznego , społeczeństwem o kapitalistycznym typie gospodarki; nie we wszystkich porządkach społecznych jest możliwa; w systemie opartym na kastach lub stanach dążenia do zmiany pozycji są ograniczane; kładzie się nacisk na zachowanie struktury poprzez dziedziczenie pozycji;

Ruchliwość w społeczeństwie przemysłowym społeczeństwa przemysłowe i poprzemysłowe sprzyjają ruchliwości; system rynkowy wymusza mobilność - firmy bankrutują lub osiągają sukces; mobilność usprawnia funkcjonowanie gospodarki, zapewnia obsadę miejsc pracy; ruchliwość indywidualna obejmuje zmiany pozycji społecznej, ruchliwość zbiorowa cała kategoria zostaje przesunięta w strukturze społecznej; awans klasy robotniczej w PRL;

Ruchliwość pozioma/pionowa ruchliwość horyzontalna (pozioma ): zmiany wyznania religijnego, miejsca zamieszkania czy imigracja - na tym samym szczeblu hierarchii społecznej; ruchliwość pionowa: obejmuje procesy zmiany pozycji społecznej jednostek pomiędzy klasami, warstwami czy kategoriami zawodowymi; awans polega na przesuwania się w górę; degradacja społeczna to przemieszczanie się w dół; ruchliwość wewnątrzpokoleniowa wyraża się w biografii jednostki i zmianach pozycji społecznych, jakich doświadczała;

Ruchliwość międzypokoleniowa ruchliwość międzypokoleniowa wyraża się w dłuższym czasie; można ją zaobserwować przez porównanie pozycji badanego z zawodem ojca; pozycja ojca jest łatwiejsza do określenia i ważniejsza dla jednostki; ojcowie częściej pracują zawodowo są też uznawani za głowę rodziny; dziedziczenie pozycji społecznej wyraża się w ilości osób zajmujących tę samą pozycję społeczną, jak rodzice; samorekrutacja dotyczy osób zmieniających pozycję;

Ruchliwość w PRL porównanie pomiędzy okresem realnego socjalizmu z gospodarką rynkową: jak wykazały badania mobilności największa otwartość miała miejsce w poprzednich dekadach; „wielka zmiana” roku 1989 nie przyniosła znaczącego wzrostu ruchliwości; największa mobilność wystąpiła po drugiej wojnie światowej wymuszona przez zmianę systemu w Polsce; jej efektem był awans klasy robotniczej i chłopów oraz degradacja inteligencji;

Konsekwencje mobilności mobilność wpływa na funkcjonowanie społeczeństwa mechanizmy ruchliwości społecznej oddziałują na strukturę społeczną poprzez kształtowanie nierówności bariery: klasowe, etniczne, płciowe ruchliwość może podtrzymywać stare podziały, ale także tworzyć nowe system polityczny ruchliwość może działać stabilizująco na układ władzy mobilność zmniejsza ostrość podziałów rozładowując frustracje, napięcia i konflikty niska mobilność potęguje niezadowolenie szczególnie na dolnych szczeblach hierarchii społecznej mechanizmy ruchliwości umożliwiają awans uzdolnionym ich energia zostaje bezpiecznie dla władzy skanalizowana w kierunku osiągania osobistego sukcesu funkcjonowanie gospodarki ruchliwość nie jest skorelowana z tempem rozwoju gospodarczego ruchliwość może oznaczać dobór właściwych osób

Pytania kontrolne Można wyróżnić następujące rodzaje ruchliwości: pozioma wewnątrzpokoleniowa pionowa zewnętrzna prawidłowe odpowiedzi a, b, c

Konsekwencje mobilności system polityczny: ruchliwość może działać stabilizująco na układ władzy; mobilność zmniejsza ostrość podziałów rozładowując frustracje, napięcia i konflikty; niska mobilność potęguje niezadowolenie szczególnie na dolnych szczeblach hierarchii społecznej; mechanizmy ruchliwości umożliwiają awans uzdolnionym, ich energia zostaje bezpiecznie dla władzy skanalizowana w kierunku osiągania osobistego sukcesu; funkcjonowanie gospodarki: ruchliwość nie jest skorelowana z tempem rozwoju gospodarczego ruchliwość może oznaczać dobór właściwych osób

Konsekwencje mobilności ruchliwość ma psychologiczne konsekwencje: teoria Maxa Webera zmiana pozycji może dotyczyć tylko jednego z wymiarów ekonomicznego, politycznego lub prestiżu; zmiana pozycji powoduje konsekwencje, szczególnie jeśli jednostka awansowała lub została zdegradowana o kilka szczebli ; nowa pozycja wiąże się z oczekiwaniami stylu życia tożsamości; jest źródłem stresu (od awansującej jednostki oczekuje się „nadrobienia” braków i bycia akceptowanym); konieczność porzucenia wartości, norm, obyczajów, języka, ubioru, posiłków, miejsca zamieszkania;

Konsekwencje mobilności konieczność porzucenia wartości, norm, obyczajów, języka, ubioru, posiłków, miejsca zamieszkania; stres, niepewność i strach czy zostanie się przyjętym do towarzystwa; neofici próbują udowadniać prawa do uznania za członka grupy; osoby które uległy degradacji próbują utrzymać styl życia;

Bariery mobilności bariery ograniczające ruchliwość; ruchliwość wpływa na funkcjonowanie gospodarki; niektóre mają charakter „klasowy” lub „warstwowy”; osoby zajmujące wysokie pozycje niechętne masowemu napływowi do tej kategorii; ilość prestiżowych dóbr jest ograniczona; pozycje masowo dostępne tracą na prestiżu;

Bariery mobilności grupy zagrożone: mogą podejmować działania utrudniające dopływ osób z innych środowisk; czynniki utrudniające mobilność: płeć; podział ról społecznych; podział zawodów dla kobiet i „męskich”;

Bariery mobilności obecnie podział mniej wyraźny z nieformalnymi przeszkodami; nierówne traktowanie kobiet i mężczyzn w pracy możliwości awansu: „szklany sufit”; kobiety po osiągnięciu pewnego pułapu przestają awansować ; kobiety zarabiają mniej; pracodawcy mniej chętni do zatrudniania kobiet obawiają się mniejszej wydajności i dyspozycyjności zajścia w ciążę oraz wychowywania dzieci;

Bariery mobilności ruchliwość opiera się na mobilności zawodowej, kształceniu i dokształcaniu się; wiek osoby pracującej; doświadczenie jest cenione; nieodpowiedni wiek przeszkodą w zdobyciu pracy; pochodzenie etniczne/rasowe; dyskryminacja;

Dyskryminacja dyskryminacja formalna jeśli tylko jedna z grup ma dostęp do zawodów cieszących prestiżem częściej charakter; nieformalna - istnienie stereotypów i uprzedzeń; mogą wpływać na szanse zatrudnienia; sytuacja dzieci z mniejszości etnicznych i narodowych: spotykają się w szkole z niezrozumieniem i uprzedzeniami; wynika z różnic kulturowych i posługiwanie się odmiennym językiem;

Pytania kontrolne Do barier ograniczających ruchliwość należą: płeć; wzrost; pochodzenie; wiek; prawidłowe odpowiedzi a, c, d

Bariery mobilności różnice obyczajowe; system nauczania oparty na dyscyplinie zadawanie uczniom ćwiczeń do domu sprawiają dzieciom romskim problemy; dla Romów zdobycie wykształcenia nie jest opłacalną inwestycją; pozycję w tej społeczności zdobywa się na innych zasadach niż w polskim społeczeństwie; zdobycie wyższego wykształcenia odbierane jako odejście od tradycyjnego stylu życia;

Bariery mobilności niepełnosprawność fizyczna i intelektualna; osoby niepełnosprawne mają utrudniony dostęp do szkół i w związku z tym do wielu zawodów; wielu pracodawców nie jest zainteresowanych zatrudnieniem osoby niepełnosprawnej ze względu na mniejszą dyspozycyjność; stanowiska oferowane niepełnosprawnym nie wymagają kwalifikacji; prowadzi to do „zamykania” niepełnosprawnych w kręgu niższych pozycji; wielu niepełnosprawnych korzysta z możliwości zdobycia wykształcenia; wymaga to dodatkowych nakładów finansowych;

Bariery mobilności jednym z czynników wpływających na mobilność jest dobór w pary małżeńskie; panuje przekonanie że w XXI wieku nie ma miejsca na aranżowane małżeństwa czy mezalianse; badania pokazują że oprócz miłości ludzie biorą pod uwagę inne czynniki;

Bariery mobilności pozycja społeczna i status małżonków; homogamia małżeńska tendencje do małżeństw między osobami podobnymi pod względem pochodzenia etnicznego wiary zawodu wykształcenia; silna homogamia świadczy o silnych nierównościach i podziałach; sprzyja wzmacnianiu dystansów społecznych; ekonomiczną teorię małżeństwa zaproponował Gary Becker; ludzie są skłonni do zawierania małżeństw gdyż taka relacja zapewnia więcej korzyści; korzystniejsza jest zgodność poglądów;

Bariery mobilności życie w związku dostarcza nagród natury emocjonalnej - pomimo napięć (w przypadku małżonków „podobnych” trwają one krócej); wpływ na wybór małżonka ma rasa i przynależność etniczna, na dalszych miejscach znajduje się wykształcenie, zawód, religia czy wiek partnerów; zjawisko „asymetrii płci” w związkach małżeńskich; mężczyźni częściej mają wykształcenie wyższe; zawieranie małżeństwa z partnerem zajmującym wyższą pozycje jest sposobem na awans;