Prawo konstytucyjne państw Unii Europejskiej Wykłady w roku akademickim 2012/2013

Formy rządów Federacja – koncepcja suwerenności podzielonej – zakres kompetencji ustawodawczych; Niemcy – federalizm wykonawczy do kooperatywnego; przewaga federacji polega na nadrzędności prawa federacji nad prawem krajów. Konfederacja; Autonomia; regionalizm. opracowanie Anna Łabno

Prawa i wolności jednostki Rozwój historyczny. Generacje. Status negativus, status positivus. Zasada godności jednostki. Związanie aktami prawa międzynarodowego. Koncepcje konstytucjonalizacji: model klauzuli generalnej/niemiecki; model egzemplifikacji. opracowanie Anna Łabno

Systemy rządów państw demokratycznych Ogólne założenia System rządów zrównoważonych – System parlamentarno-gabinetowy Wywodzi się z systemu rządów mieszanych opracowanie Anna Łabno

Zasada podziału władzy – dążenie do równowagi w systemie; USA. Zasada nadrzędności parlamentu - Szwajcaria opracowanie Anna Łabno

Polibiusz rządy mieszane – warunki uchwalenia ustawy Monarchia - król Demokracja Izba Gmin Arystokracja Izba Lordów Polibiusz opracowanie Anna Łabno

John Locke: Synteza podziału władzy i rządów zrównoważonych Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Władza federacyjna. opracowanie Anna Łabno

Monteskiusz Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Władza sądownicza opracowanie Anna Łabno

Systemy ustrojowe (zasada trójpodziału władzy) Parlamentarno – gabinetowy Prezydencki Mieszany (w ujęciu współczesnym). opracowanie Anna Łabno

System parlamentarno-gabinetowy cechy Zasada równowagi władz Rząd ponosi odpowiedzialność przed parlamentem, ale egzekutywa może rozwiązać parlament Rząd musi posiadać zaufanie parlamentu Ministrowie mogą być członkami rządu; a rząd ma inicjatywę ustawodawczą Na czele rządu stoi premier, a nie głowa państwa opracowanie Anna Łabno

Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej, ale nie posiada też szerokiego zakresu władzy dyskrecjonalnej (szersze uprawnienia premiera); Akty urzędowe głowy państwa wymagają kontrasygnaty premiera lub innego członka rządu; Struktura organów władzy i ich kompetencje nie są oparte o podział władzy – mimo to używa się określeń właściwych podziałowi. opracowanie Anna Łabno

System prezydencki cechy Zasada podziału władzy Egzekutywa nie ponosi odpowiedzialności politycznej; parlament nie może być rozwiązany Niepołączalność stanowisk w parlamencie i we władzy wykonawczej Powszechne wybory głowy państwa Ścisłe rozdzielenie funkcji i kompetencji; niedopuszczalność inicjatywy ustawodawczej władzy wykonawczej opracowanie Anna Łabno

Silnie rozwinięty mechanizm „hamowania i równoważenia się” władz Weto głowy państwa wobec aktów parlamentu Szczególne uprawnienia władzy sądowniczej wobec pozostałych władz – co warunkuje demokratyczność systemu. opracowanie Anna Łabno

System rządów w Wlk. Brytanii Podział władzy słabo zaznaczony; tzw. system rządów zrównoważonych. Władza ustawodawcza: monarcha, Izba Lordów i Izba Gmin. Izba Gmin: organy: Spiker Izby, Komisje, Komisje: stałe (A, B, C itd.); komisje (wyspecjalizowane ) specjalne powołane przede wszystkim do kontroli Izby nad rządem; komisje wspólne, komisje projektów ustaw prywatnych. opracowanie Anna Łabno

cd Izba Lordów – reforma w 1998 – Izba nadal nie pochodzi z wyborów, ale nastąpiła prawie całkowita likwidacja lordów dziedzicznych; W skład Izby wchodzą lordowie dziedziczni; lordowie duchowni; lordowie prawa; 5 członków rodziny królewskiej; lordowie dożywotni ( na podst. ustawy z 1958 r.) opracowanie Anna Łabno

Funkcje parlamentu Zasada supremacji parlamentu Stanowienie prawa: ustawy publiczne, prywatne; mieszane opracowanie Anna Łabno

Wlk. Brytania cd Zasada supremacji parlamentu: oznacza zwierzchnią władzę parlamentu; uprawniony jest stanowić dowolne prawo, wobec dowolnych osób; ustawa może działać wstecz; formalnie nie istnieje kontrola konstytucyjności prawa; żaden sąd nie może kwestionować ustawy, ani odmówić jej stosowania. opracowanie Anna Łabno

Władza wykonawcza Monarcha – „król nie może czynić źle” (zasada nieodpowiedzialności politycznej) i „król nie może działać sam” (kontrasygnata). Rząd – pojęcie szersze niż na kontynencie; pojęciu rządu ss. odpowiada pojęcie gabinetu. Mocna pozycja premiera i jego zależność od poparcia partyjnego. opracowanie Anna Łabno

Wlk. Brytania cechy podstawowe – źródła prawa Konstytucja materialna – brak konstytucji w znaczeniu formalnym; Monarchia parlamentarna; Państwo jednolite, ale dewolucja na rzecz Szkocji, Walii i Irlandii Północnej; Zasada suwerenności parlamentu. opracowanie Anna Łabno

cd Konwenanse konstytucyjne – są to zachowania, które powszechnie uznaje się za obowiązujące, np. lider zwycięskiej partii zostaje premierem; konwenans nie mają charakteru normy prawnej; Opinie autorytetów. opracowanie Anna Łabno

Ustrój USA Zasady: Federalizmu – domniemanie kompetencji na rzecz stanów; enumeratywny katalog uprawnień federacji. Podziału władz; Mocne gwarancje praw obywatelskich. opracowanie Anna Łabno

Ustrój USA cd Władza ustawodawcza – dwuizbowy Kongres. Podział kompetencji pionowy: relacja w stosunku do legislatyw stanowych; podział poziomy w ramach podziału władzy. Izby są równoprawne.( wyjątki np. inicjowanie ustaw dotyczących dochodów budżetowych). Izba Reprezentantów i Senat. opracowanie Anna Łabno

Funkcje Kongresu Stanowienie prawa: ustawy publiczne, ustawy prywatne. Działalność kontrolna Kongresu: 1/. Nominacje funkcjonariuszy federalnych; szczególnie powoływanie sędziów Sądu Najwyższego; 2/. Działalność komisji nadzwyczajnych i stałych (np. mogą żądać wyjaśnień). opracowanie Anna Łabno

Prezydent Pozycję prezydenta określają jego funkcje: 1/. Głowy państwa; 2/. Szefa władzy wykonawczej; sekretarze stanu podlegają prezydentowi i realizują jego politykę; 3/. Dowódcy sił zbrojnych; 4/. Lidera partii, z której się wywodzi; Istotne znaczenie ma poparcie społeczne. opracowanie Anna Łabno

Prezydent cd Udział w stanowieniu prawa: 1/. Podpisywanie ustaw; 2/. Prawo weta; 3/. Prawo wydawania rozporządzeń wykonawczych. opracowanie Anna Łabno

Sąd Najwyższy USA Skład 9-osobowy; nominacja dożywotnia; Jest uprawniony w szczególności: 1/. Badać konstytucyjność ustaw i innych aktów prawnych; 2/. Dokonywać wykładni ustaw i innych aktów prawnych; 3/. Tworzyć precedensy sądowe. opracowanie Anna Łabno

Systemy rządów mieszanych Łączą elementy systemu rządów parlamentarno-gabinetowych i prezydenckich. Można wyróżnić dwa modele: półprezydencki i parlamentaryzmu zracjonalizowanego opracowanie Anna Łabno

Rozwój po II wojnie światowej: Początki: konstytucja weimarska: układ parlament- rząd- prezydent. Rząd jest zależny od relacji parlament – prezydent. II Rzeczypospolita Rozwój po II wojnie światowej: 1958 – V Republika Francuska 1976 – Republika Portugalska III Rzeczpospolita Litwa opracowanie Anna Łabno

Ustrój Francji – system półprezydencki Art. 5 konstytucji; Podwójna odpowiedzialność rządu; Udział prezydenta w tworzeniu i bieżącej działalności rządu, a po reformie konstytucji na zasadzie prerogatywy wykonuje uprawnienia w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości, obrony narodowej, spraw międzynarodowych i europejskich. opracowanie Anna Łabno

Określa i prowadzi politykę Narodu; Premier: Określa i prowadzi politykę Narodu; „Polityka Narodu” nie obejmuje spraw zagranicznych, obrony narodowej i wymiaru sprawiedliwości. opracowanie Anna Łabno

Blok konstytucyjny Konstytucja z 1958 r.; Podstawowe zasady uznane przez ustawy Republiki; Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789r.; Wstęp do Konstytucji z 1946 r. opracowanie Anna Łabno

System kanclerski - Niemcy Niemcy są państwem: Republikańskim; Demokratycznym; Federalnym; Prawnym; Socjalnym. opracowanie Anna Łabno

Skład = delegaci rządów krajowych; Działalność ustawodawcza: Szczególny charakter Bundesratu – za pośrednictwem tej izby kraje współuczestniczą w sprawowaniu władzy ustawodawczej i administracyjnej. Skład = delegaci rządów krajowych; Działalność ustawodawcza: normy wyłączne; Normy konkurencyjne; Normy ramowe opracowanie Anna Łabno

Władza wykonawcza Słaba pozycja prezydenta (wybór przez Zgromadzenie Federalne: Bundestag +w równej im liczbie przedstawiciele wybrani przez parlamenty krajowe). Funkcje głównie reprezentacyjne. opracowanie Anna Łabno

Kanclerz i rząd federalny Dwie fazy powołania rządu: 1. powołanie kanclerza 2. na wniosek kanclerza prezydent powołuje skład rządu. Bundestag nie uczestniczy w powołaniu ministrów. Odpowiedzialność polityczną ponosi tylko kanclerz opracowanie Anna Łabno

Kanclerskie wytyczne polityki rządu wiążą każdego ministra. Kanclerz ponosi wyłączna odpowiedzialność polityczną przed Bundestagiem; Kanclerskie wytyczne polityki rządu wiążą każdego ministra. opracowanie Anna Łabno

Zasada nadrzędności parlamentu – system parlamentarno-komitetowy. Cechy Nadrzędność parlamentu Wielofunkcyjny charakter kompetencji parlamentu Parlament ma władzę zwierzchnią nad egzekutywą – brak odpowiedzialności politycznej rządu przed parlamentem i możliwości rozwiązania parlamentu (skrócenie kadencji) Pełna samodzielność organizacyjna parlamentu. Odrzucenie kontroli konstytucyjności prawa opracowanie Anna Łabno

Rozwinięcie zasady demokracji bezpośredniej jako gwarancji demokracji Komitetowy charakter egzekutywy – podległość parlamentowi i kolegialność w działalności Rozwinięcie zasady demokracji bezpośredniej jako gwarancji demokracji opracowanie Anna Łabno

Szwajcaria: podział władzy, czy jedność władzy???? Zasada podziału władzy jest swoiście rozumiana; system polityczny odróżnia się od parlamentarnego i prezydenckiego. Formalna dominacja Zgromadzenia Federalnego – najwyższa władza; sprawuje nadzór nad Radą Federalną; może zlecać zadania Radzie Federalnej. opracowanie Anna Łabno

cd. Rada Narodowa i Rada Kantonów – dwuizbowość równorzędna. W dziedzinie funkcji ustawodawczej oznacza to równorzędne uprawnienia: Postępowanie ustawodawcze może być wszczęte w obu izbach; do uchwalenia ustawy potrzebna jest zgoda obu izb. opracowanie Anna Łabno

cd Rada Federalna – najwyższa władza rządząca i wykonawcza – art. 174 Konst. Wybiera Zgromadzenie Federacji w liczbie 7 członków – art. 175. Rotacyjny prezydent i wiceprezydent Rady (wybierani przez Zgromadzenie Federacji na okres 1 roku ). Brak kompetencji władczych. opracowanie Anna Łabno

System rządów konsocjonalnych Specjalny skład Rady Federalnej – układ segmentów; Weto wzajemne – dążenie do porozumienia jako warunek sprawowania władzy. opracowanie Anna Łabno

opracowanie Anna Łabno

opracowanie Anna Łabno

Źródła prawa – rozwiązania europejskie opracowanie Anna Łabno

Ustawa (możliwe dwa znaczenia) Znaczenie materialne: akt, który zawiera normy o charakterze generalnym i abstrakcyjnym (nie bierze się pod uwagę trybu uchwalenia). Znaczenie formalne: akt wydany w szczególnym trybie; nie jest istotny charakter norm, które zawiera. opracowanie Anna Łabno

Cechy: Najwyższa moc prawna (po konstytucji); Uchwalana przez parlament; Uchwalany w specjalnej procedurze. Nieograniczony zakres przedmiotowy (możliwe wyjątki, np. art. 34 konst. Francji z 1958 r.). opracowanie Anna Łabno

Ustawa: rodzaje Ustawa konstytucyjna; Ustawa organiczna, np. art. 46 konst. Francji z 1958 r., art.112 konst. Portugalii; stosowana w regulacji szczególnie istotnych dla państwa materii, np. ordynacja wyborcza. Wzmocniona skuteczność prawna w stosunku do ustawy. opracowanie Anna Łabno

Ustawa, cd. Ustawa prywatna/ustawa publiczna Ustawa prywatna - zakres przedmiotowy: dotyczy korzyści na rzecz osób pojedynczych lub grup, albo organizacji. Odmienny tryb uchwalania w stosunku do ustawy publicznej. opracowanie Anna Łabno

Ustawa, cd. Ustawa ramowa w kraju federalnym, np. art. 75 ust. 1 ustawy zasadniczej Niemiec z 1949 r.- rodzaj ustawy, który zawiera postanowienia wyznaczające kierunki i granice ustawodawcy w kraju federalnym (oddziaływanie wzmacniające system prawny państwa federalnego); Ustawa ramowa w kraju jednolitym, np. Grecji, określa kierunki i zasady regulacji opracowanie Anna Łabno

Ustawa, cd w aktach wykonawczych. opracowanie Anna Łabno

Regulacje praw człowieka w krajach Unii Europejskiej Generacje i ich ewolucja. opracowanie Anna Łabno