INSTRUMENTY RYNKU PIENIĘŻNEGO RYNEK PIENIĘŻNY INSTRUMENTY RYNKU PIENIĘŻNEGO

WARTOŚĆ PIENIĄDZA W CZASIE 1. Suma będąca wcześniej w dyspozycji może być z powodzeniem zainwestowana, czyli może być źródłem zysków i wpływów finansowych; 2. Naturalną preferencją każdego podmiotu jest chęć posiadania określonych towarów wcześniej; otrzymane wcześniej środki pieniężne mogą to umożliwić; 3. Obietnicy otrzymania środków pieniężnych w przyszłości towarzyszy ryzyko rzeczywistej realizacji transakcji.

WARTOŚĆ PIENIĄDZA W CZASIE W podejmowaniu decyzji mających skutki pieniężne, istnieje konieczność sprowadzenia do porównywalności kwot pieniężnych przepływających w różnych okresach. Środki pieniężne, które wpływają lub wypływają z przedsiębiorstwa w różnych okresach można porównać, określając ich wartość na ten sam okres. Może to być okres bieżący, nazywany także bazowym, lub też pewien okres w przyszłości.

WARTOŚĆ PIENIĄDZA W CZASIE W pierwszym przypadku otrzymuje się wartość bieżącą – PV (ang. Present Value), w drugim wartość przyszłą – FV (ang. Future Value). Przyjęcie określonego punktu odniesienia wynika z preferencji podmiotu dokonującego analizy. Raz może być to wartość bieżąca, gdy porównuje się dzisiaj poniesiony wydatek z wydatkiem poniesionym w przyszłości.

WARTOŚĆ PIENIĄDZA W CZASIE - Wartość bieżąca Transakcjom finansowym często towarzyszą wpływy i wydatki ponoszone w różnych okresach. Aby móc je porównać, wartości pieniężne z przyszłości sprowadza się na moment bieżący. Określamy zatem wartość bieżącą przyszłych kwot pieniężnych.

Wartość bieżąca Sprowadzeniu przyszłych kwot pieniężnych na moment bieżący służy wzór:

Wartość bieżąca gdzie: PV – wartość bieżąca przyszłej płatności, sprowadzona na moment bieżący (tj. koniec okresu zerowego lub początek okresu pierwszego), FV - wartość przyszła na koniec n-tego okresu, r – stopa dyskontowa (przyjmuje się, że stopa ta ma wartość const.), n – okres, z końca którego sprowadzamy przyszłą wartość na początek okresu bieżącego.

WARTOŚĆ PIENIĄDZA W CZASIE – Wartość przyszła W formule tej zakłada się, że stopa procentowa jest stała. Ponadto przyjmuje się założenie, że kapitalizacja odsetek, następuje na koniec każdego okresu. W kolejnym okresie odsetki są już liczone od większej podstawy.

Wartość przyszła Jeżeli kapitalizacja odsetek, tj. dopisywanie odsetek do kapitału będzie dokonywana po każdym okresie, to do obliczenia bieżącej kwoty w przyszłości służy wzór:

Wartość przyszła gdzie: PV - kwota początkowa, na koniec okresu zerowego, r – stopa procentowa (dla jednego okresu), n – liczba okresów, FV- przyszła kwota na koniec n-tego okresu.

RYNEK PIENIĘŻNY Rynek pieniężny to rynek pozagiełdowy (oznacza to, że nie ma konkretnego miejsca, na którym dokonuje się wymiana poszczególnych instrumentów), na którym transakcje zawiera się przez telefon lub łącza elektroniczne. Ten międzynarodowy rynek funkcjonuje 24 godziny na dobę. Rynek ten w istocie tworzą transakcje krótkoterminowymi instrumentami o charakterze wierzycielskim. Transakcje te zawierane są przez instytucje finansowe i korporacje, które pożyczają lub inwestują pieniądze na okres od 1 dnia do 1 roku.

RYNEK PIENIĘŻNY Data waluty to data rzeczywistej dostawy środków pieniężnych, których transfer wynika z przeprowadzonej transakcji. Innymi słowy jest to data efektywnej zmiany posiadacza/właściciela środków pieniężnych. Data waluty spot to data dostawy środków pieniężnych w drugim dniu roboczym po dniu zawarcia transakcji. Jeżeli na przykład jedna transakcja została dokonana w piątek i jej rozliczenie ma nastąpić na datę waluty „spot”, to dniem rozliczenia transakcji będzie wtorek.

INSTRUMENTY RYNKU PIENIĘŻNEGO Wyróżnia się dwa podstawowe kryteria klasyfikacji instrumentów rynku pieniężnego. Podstawę pierwszego podziału stanowi rozróżnienie, czy instrument jest zbywalny, czy też nie. Stosując to kryterium możemy wyróżnić: depozyty rynku pieniężnego, papiery zbywalne.

INSTRUMENTY RYNKU PIENIĘŻNEGO Drugie kryterium podziału dotyczy sposobu, w jaki przynoszą one dochód. Wyróżniamy tutaj dwie kategorie instrumentów: instrumenty kuponowe (depozyty rynku pieniężnego, certyfikaty depozytowe, umowy odkupu), instrumenty dyskontowe (bony skarbowe, weksle, bony komercyjne)

BONY SKARBOWE Bony skarbowe zwane też wekslami lub biletami skarbowymi, stanowią instrument umożliwiający zaciąganie przez Skarb Państwa krótkoterminowego kredytu na sfinansowanie deficytu budżetu państwa. Emitowane są z terminem wykupu nieprzekraczającym jednego roku, zwykle jest okres od kilku do kilkudziesięciu tygodni.

BONY SKARBOWE Bon skarbowy jest instrumentem dyskontowym – oznacza to, że kupując go nabywca zapłaci mniej niż wynosi jego wartość nominalna. W Polsce wartość nominalna każdego bonu wynosi 10.000 zł. Bony emitowane są przez Skarb Państwa, w którego imieniu występuje Ministerstwo Finansów, i oferowane są na sprzedaż na cotygodniowych przetargach. Obsługę każdej emisji zapewnia Narodowy Bank Polski.

BONY SKARBOWE Na przetargach możliwe są emisje bonów skarbowych z 8-, 13-, 26-, 39- i 52-tydodniowym terminem wykupu. Bony skarbowe mogą być również przedmiotem swobodnego obrotu na rynku wtórnym między podmiotami uprawnionymi do ich nabywania.

KALKULACJA CENY BONÓW SKARBOWYCH Istnieją trzy sposoby kalkulacji ceny banów skarbowych: cenowe, stopą dyskontową, stopą dochodowości. Bez względu na zasadę kalkulacji inwestor uzyskuje taki sam przychód. Na polski rynku przyjęte są dwie zasady kwotowania: - dochodowością i - ceną.

PRZYKŁAD Inwestor nabywa bony skarbowe o nominale 2,5 mln zł i 182-dniowym terminie wykupu po cenie 92,4 za 100. Oblicz: jaką kwotę musi zapłacić za zakupione bony? jaka jest rentowność nabytych instrumentów? z jakim dyskontem nabył on papiery wartościowe?

PRZYKŁAD Inwestor za 182 dni otrzyma na swój rachunek 2,5 mln zł. Nabywa instrument dyskontowy płacąc za każde 100 zł nominału 92,4 zł. Zatem w celu obliczenia kwoty musimy podzielić 92,4 przez 100 i otrzymany wynik pomnożyć przez kwotę nominalną nabywanych bonów skarbowych.

PRZYKŁAD

PRZYKŁAD Kupujący zapłaci za bony skarbowe 2 310 000 zł.

PRZYKŁAD Obliczenie dochodowości: W celu obliczenia dochodowości należy od kwoty nominału odjąć kwotę należną do zapłaty i otrzymany wynik podzielić przez kwotę do zapłaty, a następnie pomnożyć go przez iloraz 360 dni i dni inwestycji. Ponieważ dochodowość wyrażana jest w procentach, końcowy rezultat należy pomnożyć przez 100%

PRZYKŁAD

PRZYKŁAD Dochodowość inwestycji wynosi w skali rocznej 16,27%.

PRZYKŁAD Obliczenie dyskonta: W celu obliczenia dyskonta należy od kwoty nominału odjąć kwotę należną do zapłaty, otrzymany wynik podzielić przez nominał. Uzyskany wynik mnożymy przez 360 dni i dni inwestycji. Ponieważ stopa dyskontowa wyrażana jest w procentach, końcowy wynik mnożymy przez 100%.

PRZYKŁAD

PRZYKŁAD Dyskonto bonu skarbowego w skali rocznej wynosi 15,03%.

BONY PIENIĘŻNE NBP Ich emisja rozpoczęła się w Polsce w 1990 roku. Bezpośrednią przyczyną pojawienia się nowego instrumentu finansowego na rynku pieniężnym były raporty wydane przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy, które zwracały uwagę na rosnącą nadpłynność sektora bankowego.

BONY PIENIĘŻNE NBP Obecnie NBP emituje bony w postaci zdematerializowanej o wartości nominalnej 10.000 zł z terminem wykupu 1-, 7-, 14-, 28-, 91-, 182-, 273-, 364-dniowym, liczonym od terminu zapłaty za bony.

BONY KOMERCYJNE Zwane też krótkoterminowymi papierami dłużnymi są instrumentami o okresie zapadalności do jednego roku, które z racji swojego krótkoterminowego charakteru są wyłączone z obiegu publicznego. Instrumenty te są segmentem pozabankowego rynku pieniężnego, a papiery te powinny służyć finansowaniu krótkoterminowych niedoborów finansowych przedsiębiorstw – regulacji ich płynności. Termin wykupu bonów komercyjnych wynosi maksymalnie 270 dni

DEPOZYTY MIĘDZYBANKOWE Depozyty międzybankowe są instrumentami niezbywalnymi. Depozyt międzybankowy to transakcja polegająca na przyjęciu/udzieleniu przez jeden bank drugiemu bankowi ściśle określonej kwoty na ściśle określony czas po z góry ustalonej stopie procentowej. Często w transakcjach międzybankowych rozróżnia się pojęcia depozytu oraz lokaty. Depozyt to pieniądz przyjęty z rynku, natomiast lokata jest pieniądzem udzielonym innemu podmiotowi finansowemu.

STOPY PROCENTOWE NA RYNKU PIENIĘŻNYM Stopy na rynku pieniężnym wyrażone są w procentach w stosunku rocznym. W Polsce stopy oprocentowania oparte są na indeksach rynku lokat międzybankowych, a mianowicie: WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate), który jest określany jako roczna stopa procentowa, po jakiej banki są skłonne udzielić kredytu (lokaty) innym bankom; WIBID (Warsaw Interbank Bid Rate), który jest określany jako roczna stopa procentowa, którą banki są gotowe zapłacić za środki przyjęte w depozyt od innych banków.

Miary pieniądza W celu analizy statystycznej ilości pieniądza rozróżnia się różne definicje ilości pieniądza, zwane również agregatami pieniężnymi. Są to definicje ilościowe utożsamiające pieniądz z jego zasobem znajdującym się w posiadaniu podmiotów niefinansowych

Miary pieniądza Najczęściej spotykanymi agregatami są M1, M2, M3. Takie uszeregowanie agregatów wynika z tego, że kolejne obejmują coraz szerszy zasób pieniądza, czyli im wyższa jest liczba, tym szersza jest to miara ilości pieniądza i mniejsza jego płynność.

Miary pieniądza Podaż pieniądza ograniczona do tzw. M1 dotyczy pieniądza w postaci gotówki (banknoty i monety), będącego do dyspozycji podmiotów niebankowych oraz wkładów płatnych na żądanie (a’vista) w bankach handlowych lub innych instytucjach nie będących bankami, ale zajmujących się operacjami finansowymi (np. kasy oszczędnościowe).

Miary pieniądza Agregat M2 zawiera w sobie M1 oraz rachunki oszczędnościowe, terminowe, rachunki rynku pieniężnego, czyli aktywa o wysokim stopniu płynności. Agregat M1 - podkreśla rolę pieniądza jako środka wymiany, podczas gdy M2 - jest miarą zasobów pieniądza jako potencjalnej siły nabywczej. Agregat M3 obejmuje jeszcze szerszy zasób pieniądza, gdyż poza M2, w jego skład wchodzą wkłady jeszcze mniej płynne, które można nazwać depozytami długoterminowymi.

Miary pieniądza Pieniądz banku centralnego jest nazywany bazą monetarną (MB) lub pieniądzem rezerwowym i jest to zasób pieniądza składający się z banknotów i monet znajdujących się w obiegu pozabankowym oraz w posiadaniu systemu bankowego.

Motywy popytu na pieniądz Możemy wyróżnić cztery motywy, które skłaniają podmioty do utrzymywania części swoich aktywów w postaci pieniądza. Są to: motyw transakcyjny, czyli potrzeba posiadania pieniędzy w celu zakupu towarów i usług, motyw przezorności, skłaniający do utrzymywania pewnych zasobów     pieniądza na sfinansowanie nieprzewidzianych wydatków, motyw spekulacyjny, wynikający z niepewności co do przyszłych zmian cen aktywów finansowych i stóp procentowych,

Motywy popytu na pieniądz motyw portfelowy, przesłanką którego jest niechęć do ryzyka.

Makroekonomiczna funkcja popytu na pieniądz Nominalny popyt na pieniądz jest proporcjonalny do poziomu cen, czyli popyt na pieniądz jest popytem na realny pieniądz. Podstawowym motywem, który skłania ludzi do przechowywania pieniędzy, jest finansowanie transakcji, dlatego wzrost poziomu realnego PKB zwiększa popyt na pieniądz.

Makroekonomiczna funkcja popytu na pieniądz Przechowywanie zasobów finansowych mimo dużej zalety, jaką jest doskonała płynność kosztuje - tym kosztem jest wysokość stopy procentowej. Im wyższa stopa procentowa, tym mniejsza będzie skłonność do posiadania majątku w postaci pieniędzy. Zależności te można opisać za pomocą funkcji popytu na pieniądz (L):

Makroekonomiczna funkcja popytu na pieniądz L = kY – hi, przy czym: k > 0; h > 0. gdzie: L - realny popyt na pieniądz, k - współczynnik wrażliwości popytu na pieniądz w stosunku do dochodu, h - współczynnik wrażliwości popytu na pieniądz w stosunku do stopy procentowej.

Realny popyt na zasób pieniądza

Realny popyt na zasób pieniądza Popyt na pieniądz jest rosnącą funkcją realnego dochodu. Im większy jest dochód, tym większy będzie popyt na pieniądz ze względów transakcyjnych. Jeżeli poziom realnego dochodu wzrośnie z Y0 do Y1 - to krzywa popytu na pieniądz L0 przesunie się w prawo (na L1), a realny popyt na pieniądz przy każdym poziomie stopy procentowej będzie większy.

Równowaga na rynku pieniądza

Równowaga na rynku pieniądza Rysunek przedstawia krzywą popytu na realne zasady pieniądza (L) przy danym poziomie dochodu realnego. Jak już wcześniej stwierdziliśmy, im wyższa jest stopa procentowa, tym niższy jest popyt na pieniądz. Przy założeniu stałego poziomu cen, bank centralny kontrolując nominalną podaż pieniądza, kontroluje jej realną wielkość. Jeżeli założymy, że realna podaż pieniądza jest wielkością daną i niezależną od wysokości stopy procentowej, to wykres funkcji podaży pieniądza będzie linią pionową.

Zmiana podaży pieniądza