Autorzy

Chęciny Najstarszym znanym nam współcześnie dokumentem wzmiankującym osadę Chęciny jest przywilej Bolesława Wstydliwego, wystawiony w 1275 na prośbę podkomorzego sandomierskiego Mikuły, dotyczący zniszczonej i wyludnionej przez najazd tatarski wioski Łagiewniki. W akcie tym nie ma ani słowa o zamku, z czego wniosek, że ten prawdopodobnie jeszcze wtedy nie istniał. Najstarsza zachowana informacja źródłowa, w której wymieniany jest nasz obiekt, pochodzi z przywileju wystawionego przez księcia Władysława Łokietka w roku 1306, zawierającego obietnicę nadania kapitule krakowskiej castrum Chancin wraz z przynależnymi mu wsiami. Na bazie wspomnianych dokumentów można domniemywać, iż budowę warowni rozpoczęto gdzieś na przełomie XIII i XIV wieku, a wśród inicjatorów tego przedsięwzięcia najczęściej wymienia się króla czeskiego Wacława II lub biskupa Krakowa Jana Muskatę. Do końca jednak nie wiadomo, czy spiskujący przeciw polskiemu królowi Muskata kiedykolwiek na zamku urzędował; opinie są w tej kwestii skrajnie rozbieżne. Pewne natomiast jest to, że 7.VI.1307 Władysław Łokietek cofnął nadany rok wcześniej przywilej i odtąd budowla znajdowała się w rękach książęcych (później królewskich), zaś jej pierwszym starostą został Wrocław burgrabius de Thanczin. W następnych wiekach zamek pełnił funkcję ważnego ośrodka administracyjno-militarnego. W latach 1310, 1318, 1331 i 1333 u jego podnóża odbywały się zjazdy rycerstwa małopolskiego i wielkopolskiego. W roku 1331 spod Chęcin wojska polskie wyruszyły pod Płowce, gdzie doszło do nierozstrzygniętej bitwy z Krzyżakami. Wcześniej, bo w roku 1318 biskup Janisław zdeponował tutaj na okres wojny skarby katedry gnieźnieńskiej. Pomysł się sprawdził i odtąd chęcińska warownia pełniła też funkcję królewskiego skarbca.

Olsztyn Budowę olsztyńskiej twierdzy przypisuje się powszechnie inicjatywie Kazimierza Wielkiego, choć wśród niektórych historyków panuje pogląd, że już wcześniej stała tam należąca do biskupa krakowskiego murowana warownia. Prawdopodobnie nosiła ona nazwę Przymiłowice, przemianowaną na Olsztyn w latach 30-ych bądź 40-ych XIV wieku. Zamek miał ochraniać zachodnie rubierze Królestwa Polskiego przed najazdem od strony Śląska i Czech; pełnił także funkcję więzienia królewskiego. W jego lochach został osadzony w roku 1358 (lub w 1360) wojewoda poznański Maciej Borkowic herbu Napiwon, właściciel Koźmina, który w nagrodę za przywództwo w skierowanej przeciw królowi konfederacji panów wielkopolskich tudzież za swą kryminalną przeszłość został skazany na śmierć głodową. W 1370 Ludwik Węgierski, poszukując popleczników dla projektu osadzenia na tron polski jednej ze swych córek, przekazał ziemię wieluńską z Olsztynem i innymi warowniami w lenno Władysławowi Opolczykowi. Od tego czasu zamek stał się ośrodkiem okręgu sądowego. Po śmierci Ludwika znany ze swych sympatii do Krzyżaków opolski książę pragnął odłączyć otrzymane ziemie od państwa polskiego. W realizacji swych niecnych planów przeszkodziła mu karna wyprawa Władysława Jagiełły, który w 1396(?) po trzydniowym oblężeniu zdobył zbuntowaną twierdzę. Od tego momentu dobra olsztyńskie uzyskały status starostwa niegrodowego, nadawanego odtąd najbardziej zasłużonym dla Królestwa rodzinom możnowładczym. Pierwszym dzierżawcą był Jan Szczekocki herbu Odrowąż, a później jego syn i wnuk.

Zakończenie Damian Otczak i Bartek Grzanka