Ryby słodkowodne Polski

Ryby na świecie: ~ 25 000 gatunków W Polsce: > 60 gatunków w tym: > 40 gatunków rodzimych

Rodzime gatunki ryb słodkowodnych Polski 12 rodzin: Karpiowate – 21 Łososiowate (łososiowce, głębiele i lipienie) – 6 Okoniowate – 3 Kozowate – 2 Głowaczowate – 2 Ciernikowate – 2 Stynkowate – 1 Szczupakowate – 1 Jesiotrowate – 1 (wymarły) Węgorzowate – 1 Dorszowate – 1 Sumowate – 1

Rodzina: Karpiowate (Cyprinidae) Lin (Tinca tinca) Płoć (Rutilus rutilus) Wzdręga (Scardinius erythrophthalmus) Kleń (Leuciscus cephalus) Jaź (Leuciscus idus) Jelec (Leuciscus leuciscus) Brzana (Barbus barbus) Brzanka (Barbus peloponnesius) Ciosa (Pelecus cultratus) Certa (Vimba vimba) Piekielnica (Alburnoides bipunctatus) Boleń (Aspius aspius) Leszcz (Abramis brama) Krąp (Abramis bjoerkna) Rozpiór (Abramis ballerus) Świnka (Chondrostoma nasus) Słonecznica (Leucaspius delinaeatus) Różanka (Rhodeus sericeus) Strzebla błotna (Eupallasella percnurus) Strzebla potokowa (Phoxinus phoxinus) Kiełb (Gobio gobio) Karp (Cyprinus carpio) Amur biały (Ctenopharyngodon idella) Tołpyga biała (Hypophtalmichthys molitrix) Tołpyga pstra (Aristichthys nobilis) Karaś pospolity (Carassius carassius) Karaś srebrzysty (Carassius auratus) Sapa (Abramis sapa) Czebaczek amurski (Pseudorasbora parva)

Ryby karpiowate – ogólna charakterystyka Zamieszkują prawie wszystkie typy wód śródlądowych (jeziora, rzeki, stawy) oraz wody słonawe (przyujściowe) Nie mają żołądka oraz zębów w szczękach (mają zęby gardłowe), w większości ryby „spokojnego żeru” – odżywiają się zooplanktonem, bentosem, drobnym nektonem, peryfitonem, roślinami i detrytusem, mają umiarkowane wymagania środowiskowe Odbywają tarło na wiosnę, jajorodne, larwy są planktonożerne

Płoć (Rutilus rutilus) Bardzo pospolita w prawie wszystkich wodach śródlądowych, 25-25 cm (max. 50 cm), stadna, występuje w strefie przybrzeżnej wśród roślinności, żywi się larwami owadów i fragmentami roślin

Leszcz (Abramis brama) Ryba pospolita w rzekach i większości jezior, 30-80 cm, bardzo wolno rośnie, występuje w pelagialu, żywi się głównie bentosem (zasysa muł, wypluwa i wybiera wypłukane bezkręgowce)

Lin (Tinca tinca) Ryba pospolita w wolno płynących rzekach i żyznych jeziorach, 20-30 cm (max. 60 cm), występuje pojedynczo, w dzień kryje się w głębszej wodzie, aktywny w nocy, żywi się bentosem i mięczakami

Brzana (Barbus barbus) Ryba reofilna (żyje w wodach szybko płynących, dobrze natlenionych), 30-50 cm (max. 100 cm), przydenna, odżywia się bentosem, larwami owadów, mięczkami, małymi rybkami, ikra brzany jest trująca

Certa (Vimba vimba) Ryba reofilna (żyje w wodach szybko płynących, dobrze natlenionych), wędrowna (na tarło migruje w górę rzek), 30-40 cm (max. >50 cm), odżywia się bentosem, larwami owadów i zooplanktonem, ma na grzbiecie i brzuchu bezłuski pas i mięsisty pyszczek

Świnka (Chondrostoma nasus) Ryba reofilna (żyje w wodach szybko płynących, dobrze natlenionych), 25-35 cm (max. >50 cm), odżywia się głównie pokarmem roślinnym, larwami owadów, skorupiakami i mięczakami, płetwy parzyste i odbytowa czerwone, mięsisty pyszczek

Kleń (Leuciscus cephalus) Ryba reofilna, ale czasem spotykana w jeziorach i zbiornikach zaporowych, 40-50 cm (max. 60 cm), wszystkożerny: zjada rośliny, mięczaki i małe ryby, ciało wrzecionowate, masywne, pysk szeroki

Boleń (Aspius aspius) Występuje w rzekach, jeziorach i zbiornikach zaporowych, 50-70 cm (max. 120 cm), jedyny drapieżnik wśród ryb karpiowatych, spiczasty pysk, szeroki otwór gębowy

Rodzina: Łososiowate (Salmonidae) 1. Łosoś atlantycki (Salmo salar) 2. Troć (Salmo trutta) Troć wędrowna (Salmo trutta m. trutta) Troć jeziorowa (Salmo trutta m. lacustris) Pstrąg potokowy (Salmo trutta m. fario) 3. Głowacica (Hucho hucho) 4. Lipień (Thymallus thymallus) 5. Sielawa (Coregonus lavaretus) 6. Sieja (Coregonus albula) Pstrąg źródlany (Salvelinus fontinalis) Pstrąg tęczowy (Oncorhynchus mykiss) Peluga (Coregonus peled) Muksun (Coregonus muksun)

Ryby łososiowate – ogólna charakterystyka Ryby półkuli północnej o wysokich wymaganiach środowiskowych (wymagają czystej, zimnej i dobrze natlenionej wody), w większości wędrowne (anadromiczne) Mają żołądek i zęby w szczękach oraz charakterystyczną płetwę tłuszczową bez promieni, w większości ryby drapieżne – odżywiają się bezkręgowcami lub/i rybami Odbywają tarło jesienią lub wczesną wiosną, jajorodne, w jajach duże zapasy żółtka o wysokiej zawartości tłuszczu, rozwój zarodkowy bardzo długi (zachodzi w niskiej temperaturze)

Łosoś atlantycki i troć wędrowna Ryby anadromiczne (na tarło wędrują w górę rzek, gdzie młode osobniki żyją przez kilka lat, dorosłe migrują i rosną w morzu) Wcięcie Łosoś atlantycki (Salmo salar) Brak wcięcia Troć wędrowna (Salmo trutta m. trutta)

Troć jeziorowa (Salmo trutta m. lacustris) Żyje głębokich czystych jeziorach (Wdzydze, Solina), tarło odbywa w rzekach Pstrąg potokowy (Salmo trutta m. fario) Osiadła karłowata forma troci wędrownej, występuje w górnym biegu rzek

Głowacica (Hucho hucho) Występuje w dorzeczu Dunaju (w Polsce naturalnie tylko w Czarnej Orawie i Czadeczce), wsiedlona do Popradu i Dunajca Lipień (Thymallus thymallus)

Sieja (Coregonus lavaretus) i sielawa (Coregonus albula) Żyją w głębokich czystych jeziorach

Pstrąg źródlany (Salvelinus fontinalis) Ryba północnoamerykańska, wsiedlona do jezior tatrzańskich Pstrąg tęczowy (Oncorhynchus mykiss) Ryba północnoamerykańska, w Polsce wyłącznie w hodowli

Rodzina: Okoniowate (Percidae) Okoń (Perca fluviatilis) Sandacz (Stizostedion lucioperca) Jazgarz (Gymnocephalus cernuus) Rodzina: Kolcowate (Centrarchidae) Bass wielkogębowy (Micropterus salmoides) Bass słoneczny (Lepomis gibbosus)

Okoniowate – ogólna charakterystyka Ryby słodkowodne półkuli północnej (w Polsce 3 gatunki), drapieżne, charakteryzują się podwójną płetwą grzbietową, łuski ktenoidalne (ząbkowane), zęby w szczękach

Okoń (Perca fluviatilis) Występuje bardzo pospolicie w rzekach, jeziorach i wodach przyujściowych, 20-30 cm (max. 60 cm), młode osobniki występują często w grupach w wodzie przybrzeżnej, żywi się bezkręgowcami i rybami

Sandacz (Lucioperca lucioperca) Występuje w głębokich rzekach, jeziorach i zbiornikach zaporowych o piaszczystym dnie, 50-60 cm (max. 100 cm), drapieżnik, aktywny w nocy, wrażliwy na niedobór tlenu, larwy rozwijają się w ciemności

Jazgarz (Gymnocephalus cernuus) Występuje w rzekach, jeziorach, zbiornikach zaporowych i wodach przyujściowych, 15-20 cm (max. 25 cm), drapieżnik, aktywny w nocy, dość odporny na zanieczyszczenie wody, żeruje o świcie, żywi się bezkręgowcami

Rodzina: Głowaczowate (Cottidae) Głowacz białopłetwy (Cottus gobio) Głowacz pręgopłetwy (Cottus poecilopus) Rodzina: Ciernikowate (Gasterosteidae) Ciernik (Gasterosteus aculeatus) Cierniczek (Pungitius pungitius)

Rodzina: Stynkowate (Osmeridae) Stynka (Osmerus eperlanus) Rodzina: Szczupakowate (Esocidae) Szczupak (Esox lucius) Rodzina: Jesiotrowate (Acipenseridae) Jesiotr ostronosy (Acipenser oxyrhinchus) Rodzina: Węgorzowate (Angullidae) Węgorz (Anguilla anguilla) Rodzina: Dorszowate (Gadidae) Miętus (Lota lota) Rodzina: Sumowate (Siluridae) Sum (Silurus glanis)

Szczupak (Esox lucius) Występuje w wodach nizinnych wolno płynących lub stojących, przybrzeżnych, do 150 cm, drapieżnik (często kanibal), na zdobycz czatuje ukryty wśród roślinności

Jesiotr ostronosy (Acipenser oxyrhynchus) W Polsce wymarły, 150-200 cm (max. 400 cm), bardzo późno dojrzewa, żywi się bezkręgowcami i drobnymi rybami, ryba anadromiczna, ostatnio ponownie pojawia się w Bałtyku

Węgorz (Anguilla anguilla) W rzekach, jeziorach i Bałtyku, ryba katadromiczna, przydenna, ♂ 50-70 cm,♀ 100-150 cm, aktywny nocą, żywi się bezkręgowcami i rybami, rozmnaża się raz w życiu głęboko w Morzu Sargassowym, rozwój larwalny jest bardzo złożony i trwa kilka lat

Miętus (Lota lota) Występuje w szybko płynących rzekach i potokach, ok. 60 cm (max. 120 cm), zimnolubny – najaktywniejszy zimą w temperaturze 0-4oC, drapieżny, tarło odbywa zimą

Sum (Silurus glanis) Występuje w dużych rzekach i zbiornikach zaporowych (rzadko w jeziorach), ciepłolubny, największa ryba słodkowodna Europy (max. 500 cm), aktywny nocą, dzień spędza w ukryciu przy dnie, pod korzeniami itp., drapieżny

Inne gatunki obce Rodzina: Długowąsowate (Clariidae) Sum afrykański (Clarias gariepinus) Rodzina: Sumikowate (Ictaluridae) Sumik karłowaty (Ictalurus nebulosus) Rodzina: Muławkowate (Umbridae) Muławka bałkańska (Umbra krameri) Muławka wschodnioamerykańska (Umbra pygmaea) Rodzina: Pielęgnicowate (Cichlidae) Tilapia nilowa (Oreochromis niloticus) Rodzina: Babkowate (Gobiidae) Babka bycza (Neogobius melanostomus) Babka łysa (Neogobius gymnotrachelus) Babka szczupła (Neogobius fluviatilis) Rodzina: Bassowate (Centrarchidae ) Bass wielkogębowy (Micropterus salmoides) Bass słoneczny (Lepomis gibbosus)

Inwazyjne babki w Polsce

Babka bycza (Neogobius melanostomus)

Babka bycza (Neogobius melanostomus)

Babka łysa (Neogobius gymnotrachelus)

Babka szczupła (Neogobius fluviatilis)

Rybackie typy jezior Sielawowe Leszczowe Sandaczowe Linowo-szczupakowe Karasiowe

Sielawowe UKLEJA SIEJA PŁOĆ LESZCZ OKOŃ KRĄP SZCZUPAK SUM - Głębokość > 20 m, dno piaszczyste lub żwirowe - Woda przejrzysta, zimna i dobrze natleniona - Litoral wąski i stromy - Roślinność słabo rozwinięta SUM SIEJA UKLEJA PŁOĆ LESZCZ KRĄP OKOŃ SZCZUPAK

Leszczowe WĘGORZ LIN PŁOĆ KRĄP WZDRĘGA UKLEJA SZCZUPAK OKOŃ JAZGARZ - Głębokość 12 – 20 m, dno mulisto-piaszczyste - Woda średnio przejrzysta, okresowo odtleniona - Litoral piaszczysty - Roślinność dobrze rozwinięta Leszczowe WĘGORZ LIN PŁOĆ KRĄP WZDRĘGA UKLEJA SZCZUPAK OKOŃ JAZGARZ

Sandaczowe UKLEJA LIN LESZCZ PŁOĆ KRĄP SZCZUPAK WZDRĘGA WĘGORZ OKOŃ - Głębokość 6 - 12 m, dno mulisto-piaszczyste Woda mętna, zielonkawa, dobrze natleniona - Szeroki litoral Brzeg zarośnięty Sandaczowe KRĄP LIN PŁOĆ WZDRĘGA SZCZUPAK OKOŃ JAZGARZ WĘGORZ UKLEJA

Linowo-szczupakowe SZCZUPAK LIN KRĄP WZDRĘGA OKOŃ UKLEJA KARAŚ WĘGORZ - Do 6 m głębokości, dno muliste - Woda mętna zielonkawa lub brunatna, średnio natleniona - Szeroki litoral - Brzeg zarośnięty Linowo-szczupakowe SZCZUPAK LIN KRĄP WZDRĘGA OKOŃ UKLEJA KARAŚ WĘGORZ LESZCZ

Karasiowe LIN - Małe jeziora do 4 m głębokości, silnie zamulone - Często brak tlenu - Brzegi silnie zarośnięte Karasiowe LIN

Krainy rybne rzek Górny bieg Środkowy bieg Dolny bieg

Kraina pstrąga Pstrąg potokowy Głowacz białopłetwy Potoki o skalisto-kamienisto-żwirowym dnie, woda zimna, prąd szybki Pstrąg potokowy Głowacz białopłetwy

Kraina lipienia Lipień Kleń Świnka Górne biegi rzek o kamienisto-żwirowym dnie, woda dość zimna, prąd szybki Lipień Świnka

Kraina brzany Świnka Środkowe biegi rzek o żwirowo-piaszczystym dnie, woda chłodna, prąd dość szybki Brzana Płoć Wzdręga Okoń

Kraina leszcza Leszcz Okoń Sandacz Płoć Lin Szczupak Węgorz Rzeki nizinne o piaszczysto-mulistym dnie, woda mętna, ciepła o leniwym nurcie Lin Sandacz Węgorz Szczupak Okoń

Kraina jazgarza Jazgarz Płoć Gładzica Węgorz Ujścia rzek nizinnych, woda miesza się z morską (niewielkie zasolenie) Gładzica