Rachunkowość zarządcza – wykład 2 Ewa Pastor

Rachunkowość zarządcza w gospodarce rynkowej      Rola rachunkowości w gospodarce rynkowej wzrosła przede wszystkim z tego względu, iż stała się przedsiębiorstwu potrzebna. Służy jego globalnym interesom. Należy stwierdzić, iż w procesie transformacji najbardziej na znaczeniu zyskały funkcje marketingowe oraz finansów i rachunkowości.      O rosnącym znaczeniu rachunkowości w przedsiębiorstwie można mówić dopiero wtedy, kiedy wyjaśnimy, jakim potrzebom przedsiębiorstwa służy rachunkowość. Syntetycznie rzecz ujmując, należy stwierdzić, iż rachunkowość służy trzem głównym potrzebom przedsiębiorstwa, a mianowicie: •  ewidencji operacji gospodarczych, •  wykorzystaniu danych do analizy i oceny działalności przedsiębiorstwa, •  potrzebom zarządzania.

Rachunkowość finansowa a przepływ informacji.      Rachunkowość finansowa służy głównie celom zewnętrznym. Dostarcza informacji ujętych w sprawozdaniach zewnętrznych, tj. w bilansie, rachunku zysków i strat oraz sprawozdaniu z przepływu środków pieniężnych.      Należy podkreślić, iż rachunkowość - realizując cel zewnętrzny - stoi także na straży interesów państwa. Główny księgowy jest nie tylko pracownikiem przedsiębiorstwa, ale także pełni funkcje powiernika dobra ogólnego. Kierując się ustalonymi przepisami prawa, ma on obowiązek czuwania nad wysokością dochodu państwa z działalności gospodarczej prowadzonej w przedsiębiorstwach bez względu na formę ich własności.

Rachunkowość zarządcza a informacja      Rachunkowość zarządcza służy z kolei celom wewnętrznym przedsiębiorstwa. Dostarcza w odbiorcom w przedsiębiorstwie danych do podejmowania decyzji bieżących i rozwojowych. Jest więc ważnym elementem procesu zarządzania przedsiębiorstwem. Ranga tego elementu systematycznie wzrasta, ponieważ przedsiębiorstwo działa w coraz trudniejszych warunkach zewnętrznych, w których powinno być zarządzane sprawniej i efektywniej.      Należy wskazać na jeszcze jeden ważny aspekt znaczenia rachunkowości w gospodarce rynkowej. Jest on związany ze standaryzacją rozwiązań rachunkowości w skali międzynarodowej.

Rachunek kosztów      Rachunek kosztów pełnych powstał w okresie produkcyjnej orientacji przedsiębiorstw, kiedy głównym zadaniem przedsiębiorstwa była nie sprzedaż wyrobów, lecz produkcja. Podstawową cechą tego rachunku było ustalenie rzeczywistego kosztu jednostkowego wyrobu, uwzględniającego wszystkie poniesione w przedsiębiorstwie koszty, zarówno te, które wiązały się bezpośrednio z wytworzonym wyrobem, jak i te, które nie miały ścisłego związku. Taki rachunek kosztów miał charakter informacyjno-kontrolny. Dostarczał danych o wysokości poniesionych kosztów w celu ich minimalizacji. Z charakteru i zadań tego rachunku wynika, iż był on bardziej związany z rachunkowością finansową niż zarządczą.

Zmiany kształtowania się rachunku kosztów pełnych      Zmiana orientacji z produkcyjnej na rynkową, która zaczęła się wykształcać już w latach trzydziestych XX w., postawiła przedsiębiorstwom wiele nowych zadań, takich jak: •  przewartościowanie struktury celów przedsiębiorstwa, •  koncentrowanie sił i środków nie na tym, co można wytworzyć, a na tym, co można sprzedać, •  dążenie do sprostania coraz to nowym wymaganiom rynku, •  uznanie rynku i jego wymogów, a nie tylko produkcji, za główne źródła sukcesu przedsiębiorstwa, •  przestawienie się z koncepcji przedsiębiorstwa jako systemu zamkniętego na koncepcję przedsiębiorstwa otwartego na potrzeby otoczenia, •  przesunięcie głównych zainteresowań przedsiębiorstwa z bieżącej produkcji i bieżącego zysku na rozwój produkcji mogącej sprostać przyszłym potrzebom i osiągnięciu przyszłego zysku.

Zmiana orientacji produkcyjnej na orientację rynkową spowodowała także nowe podejście do kalkulacji kosztów i ustalania wyniku finansowego. !!!      Dotychczasowy rachunek kosztów oparty na kosztach pełnych okazał się w warunkach orientacji rynkowej mało przydatny w zarządzaniu przedsiębiorstwem, ponieważ : •  nie dostarczał informacji o kształtowaniu się kosztów i wyników pod wpływem zmian rynkowych i zmian stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych, •  nie uwzględniał warunków rynkowych w kształtowaniu cen, przez co traciły one na konkurencyjności względem innych wyrobów, z powodu ustalania ich na podstawie pełnych kosztów jednostkowych, •  nie był w pełni przydatny do podejmowania decyzji inwestycyjnych

Rachunek kosztów zmiennych    Nowe warunki funkcjonowania przedsiębiorstw zrodziły nową koncepcję rachunku kosztów - rachunek kosztów zmiennych. Jego istota polegała na podziale kosztów na koszty stałe i koszty zmienne oraz na wliczaniu do kosztu jednostkowego wyrobu tylko kosztów zmiennych, czyli bezpośrednio zależnych od wielkości produkcji. Natomiast koszty stałe zostały wyeliminowane z kosztu jednostkowego.

Ranga kosztów zmiennych w podejmowaniu decyzji i w zarządzaniu przedsiębiorstwem systematycznie wzrasta.      Ten fakt sprawia, że następuje ciągły rozwój rachunku kosztów zmiennych. Rozwijają się rachunki problemowe dotyczące gospodarowania poszczególnymi czynnikami produkcji, np. rachunek kosztów pracy, czy też odnoszące się do rozwiązywania określonych problemów, np. rachunek kosztów jakości.

Koszty Koszty w rachunkowości zarządczej są jednym z istotnych elementów decyzyjnych!!, natomiast w rachunku kosztów!! stanowią zasadniczy cel ich obliczania. Ukierunkowanie rachunkowości zarządczej na aktywne wspomaganie procesu podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie sprawia, że - oprócz rachunku kosztów - w procesie tym wykorzystuje się wiele innych narzędzi.

Pytania sprawdzające!! 1. Na co jest ukierunkowana gospodarka rynkowa? 2. Jakie zmiany w wyborach przedsiębiorstwa nastąpiły w gospodarce rynkowej? 3. Omów kryteria wyborów w gospodarce planowej i rynkowej. 4. Jaki jest wpływ otoczenia na wybory przedsiębiorstwa? 5. Dlaczego istotne stały się powiązania poziome między przedsiębiorstwami? 6. Co dowartościowało rachunkowość przedsiębiorstwa? 7. Jakie są główne wartości współczesnego przedsiębiorstwa? 8. Jakie czynniki wpłynęły na wzrost roli rachunkowości w gospodarce rynkowej? 9. Jakim potrzebom przedsiębiorstwa służy rachunkowość? 10. Na jakie potrzeby jest ukierunkowana rachunkowość finansowa? 11. Na jakie potrzeby jest zorientowana rachunkowość zarządcza? 12. Wyjaśnij istotę i cele rachunkowości zarządczej. 13. Jakim celom służą informacje rachunkowości zarządczej? 14. Wyjaśnij rolę rachunkowości zarządczej w sprawowaniu funkcji planowania. 15. Scharakteryzuj funkcję organizowania i jej cele. 16. Co jest treścią funkcji motywowania? 17. Co wchodzi w zakres funkcji kontroli? 18. Omów miejsce rachunkowości zarządczej w procesie decyzyjnym. 19. Jakie są cele rachunkowości finansowej? 20. Porównaj rachunkowość zarządczą z rachunkowością finansową. 21. Omów różnice między rachunkowością zarządczą a rachunkiem kosztów.