Socjologia jako nauka o społeczeństwie dr Anna Mazur Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania Socjologia jako nauka o społeczeństwie Warszawa 24. 02. 2009

Narodziny socjologii Nauka i filozofia XVIII-wiecznego Oświecenia. I połowa XIX wieku. A. Comte wprowadza nazwę „socjologia” (od łac. socius – zbiorowość i gr. logos – mądrość, wiedza) 1892 – powstaje pierwszy wydział socjologii na Uniwersytecie w Chicago 1920 – F. Znaniecki zakłada pierwszy uniwersytecki ośrodek socjologiczny w Polsce

Co to jest socjologia? Etymologicznie, socjologia to nauka o społeczeństwie. Socjologia to nauka zajmująca się rozumieniem i interpretowaniem działań społecznych, a zatem wyjaśnianiem ich przyczyn i skutków (R. Osborne) Socjologię można definiować poprzez wskazanie.

Status socjologii jako nauki Socjologia pozytywistyczna. Twórcy socjologii, którzy utożsamiali naukę o społeczeństwie z naukami o przyrodzie. Socjologia humanistyczna. Jeszcze w XIX wieku taka idea naukowości socjologii podważona przez W. Diltheya. Tę tradycję kontynuuje M. Weber.

Teza o osobliwościach nauk społecznych Wpływ wyników badań na badaną rzeczywistość Wpływ czynności badawczych na badaną rzeczywistość Konflikt: postulat systematyczności badąń i postulat formułowania wniosków ogólnych Konflikt: metody standaryzowane a wartością wskaźników Udział doświadczenia wewnętrznego w praktyce badawczej

Założenia pozytywizmu Ogranicza poznanie naukowe do faktów obserwowalnych zmysłami Uogólnienia formułowane w drodze indukcji, a następnie klasyfikowane wg podobieństwa Formułuje proste tezy o zależnościach między obserwowalnymi faktami Z praw i predykcji wyprowadza dyrektywy praktyczne

Założenia socjologii humanistycznej Podwójna geneza socjologii humanistycznej: Dilthey (potem Weber). Rozumienie jest metodą humanistyki, która nie ma odpowiednika w naukach przyrodniczych. Pozytywizm – rozumienie nie jest metodą. Szkoła Chicagowska (Cooley, Dewey, Mead, Thomas); interakcjonizm symboliczny, który opisuje, w jaki sposób ludzie bezpośrednio na siebie oddziałują.

Socjologia empiryczna Próba stworzenia nauki o społeczeństwie zgodnej z pewnym wyobrażeniem na temat metodologicznych właściwości nauk przyrodniczych.

Czy socjologia jest nauką i co to oznacza? E. Durkheim - nauki przyrodnicze i społeczne mają wspólną metodę, a różni je koncentowanie uwagi na różnych sferach rzeczywistości Fakty społeczne – „sposoby działania, myślenia i odczuwania”, zewnętrzne wobec jednostki Zjawiska kolektywne, których nie da się zredukować do żadnej jednostki.

Socjologia zasługuje na miejsce wśród nauk M. Weber (1864-1920) – nie ma jednej drogi naukowości i socjologia nie musi się trzymać przykładu nauk przyrodniczych. Socjologia i nauki przyrodnicze różnią się tak, jak ludzka rzeczywistość różni się od świata pozaludzkiego. Socjologia daje korzyści praktyczne (pionierzy socjologii empirycznej w USA, badania nad rzeczywistymi warunkami życia; nie budowali wielkich teorii na temat rozwoju ludzkości)

Wnioski: socjologia jako nauka Nie jest w stanie sformułować praw naukowych (antypozytywizm) Nie jest w stanie przewidzieć ani ocenić przyszłego rozwoju społecznego Może posługiwać się pojęciami zbiorowymi jak struktura, tylko wówczas, gdy da się o nich mówić w kategoriach działań indywidualnych Powinna dążyć do systematycznych badań empirycznych Nie może czerpać z nauk przyrodniczych, bowiem w społeczeństwie chodzi o „świadomość”.

Socjologia a zdrowy rozsądek Socjologia, w przeciwieństwie do zdrowego rozsądku, poddaje się rygorom odpowiedzialności za słowo. Odmienna rozległość obszaru, na którym zbiera się materiał do uogólnień Zadowalają się innymi wyjaśnieniami zjawisk

Co to jest społeczeństwo? Ujęcie demograficzne – populacja, zbiór jednostek Ujęcie grupowe – zintegrowana całość Ujęcie systemowe – powiązany układ pozycji i ról Ujęcie strukturalne – sieć relacji

Co to jest społeczeństwo? Ujęcie interakcjonistyczne – konglomerat wzajemnie zorientowanych działań jednostek Ujęcie kulturalistyczne – matryca podzielanych przez zbiorowości znaczeń, symboli i reguł Ujęcie zdarzeniowe (procesowe) – zmienne pole zdarzeń społecznych

Teoria a dane empiryczne Ani zbiór faktów empirycznych, ani abstrakcyjne systemy, jak matematyka nie stanowią same w sobie myślenia naukowego. Nauka – połączenie poziomu obserwacyjnego z teoretycznym.

Podsumowanie Wielość socjologii? Różne kierunki teoretyczne popierają różne metodologie. „Nauka o największej liczbie metod i najmniejszej liczbie wyników” (H. Poincare) Socjologia wolna od wartości?