„ruch naturalny ludności” Demografia „ruch naturalny ludności”

Potencjał demograficzny: najistotniejsze wskaźniki stopa urodzeń imigracja długość życia migracje Struktura wieku (zasoby pracy) Napływ ludzi: urodzenia, imigranci Odpływ ludzi: śmiertelność, migracje zewnętrzne

Kluczowe zachowania demograficzne... Dla stopy urodzeń: - stopa zawierania małżeństw - wolne związki (konkubinat) - urodzenia pozamałżeńskie - wiek zawierania małżeństw - wiek urodzenia 1-szego dziecka Im niższa stopa zawierania małżeństw, wyższy wiek zawierania małżeństw, wyższy wiek urodzenia 1-szego dziecka, tym z reguły niższy wskaźnik urodzeń

Zmiany demograficzne w Polsce Mniej małżeństw Małżeństwa zawierane później Wzrost oczekiwanej długości życia Spadek stopy śmiertelności Spadek stopy urodzeń (od 2005 tendencja wzrostowa)

Małżeństwa

Wskaźniki demograficzne – małżeństwa (1) Związki partnerskie: Liczba zawieranych małżeństw Pierwszych czy kolejnych? Jeśli jest wysoka stopa rozwodów i kolejno zawieranych małżeństw, to liczba małżeństw może być zwodniczo wysoka! W ogóle, czy osobno przez kobiety i mężczyzn? To mężczyźni częściej zawierają kolejne związki małżeńskie, więc liczba małżeństw zawieranych przez K i M jest różna Czy odnosić do całej populacji, czy jedynie do osób w wieku umożliwiającym zawarcie małżeństwa (ale co z małżeństwami za zgodą sądu?) Czy do całej populacji, czy konkretnej płci? Jak uchwycić liczbę związków kohabitacyjnych? Nie są rejestrowane… W sondażach nie wszyscy się przyznają

Wskaźniki demograficzne – małżeństwa (2) Rozwiązanie małżeństwa Przez śmierć Przez rozwód/separację

Liczba zawieranych małżeństw spadała (obecnie już nie) Liczba małżeństw zawartych przez mężczyzn w latach 1980-2006 w przeliczeniu na 1000 osób w wieku 15+ Aniu, dane które były na poprzednich wykresach lekko „odstawały” od danych z Rocznika Demograficznego 2007. dałam więc wszystkie liczby z jednego źródła (tzn. z tego Rocznika). Pomiarów jest mniej, ale przynajmniej jest pewność, że pokazują te same wartości dla różnych lat. Skąd były tamte dane? To samo dotyczy kolejnego wykresu Źródło: Rocznik Demograficzny 2007

Liczba zawieranych małżeństw spadała (obecnie już nie) Liczba małżeństw zawartych przez kobiety w latach 1980-2006 w przeliczeniu na 1000 osób w wieku 15+ Źródło: Rocznik Demograficzny 2007

Małżeństwa zawarte - ogółem

Rozwody

Małżeństwa zawarte (-) rozwiązane

Spadek stopy małżeństw nie jest kompensowany przez kohabitację Kohabitacja w Europie 2001 Spadek stopy małżeństw nie jest kompensowany przez kohabitację Nie znalazłam nowszych danych

Wiek zawierania małżeństw Im później, tym mniej dzieci…

Pojawia się trend odraczania małżeństwa ... Średni wiek wstępowania w pierwszy związek małżeński w latach 1990-2005 Źródło: Rocznik Demograficzny 2007

Przeciętny wiek zawierania pierwszego małżeństwa - mężczyźni ... choć nadal pobieramy się wcześniej niż w „starej” Europie Przeciętny wiek zawierania pierwszego małżeństwa - mężczyźni Źródło: Eurostat

Przeciętny wiek zawierania pierwszego małżeństwa - kobiety ... choć nadal pobieramy się wcześniej niż w „starej” Europie – cd Przeciętny wiek zawierania pierwszego małżeństwa - kobiety Źródło: Eurostat

Pytania Dlaczego rzadziej się pobieramy, i przybywa „singli”? Dlaczego pobieramy się później? Jakie ma to konsekwencje społeczne, ekonomiczne?

Dzieci

Urodzenia Współczynnik dzietności (reprodukcji): Przyrost naturalny: Brutto: liczba dzieci przypadających na 1 kobietę w wieku reprodukcyjnym; wskaźnik określany jako Total Fertility Rate Netto: liczba córek przypadających na 1 kobietę w wieku reprodukcyjnym Stopa urodzeń pozamałżeńskich Przyrost naturalny: Stosunek liczby zgonów do liczby urodzin Uwaga: nie musi być równy dynamice populacji (migracje)

Urodzenia i TFR

Współczynniki dzietności miasto - wieś Źródło: GUS

TFR Polska - Europa

… wciąż coraz później decydujemy się na urodzenie pierwszego dziecka Średni wiek kobiet rodzących pierwsze dziecko w latach 1970-2002 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2006 Źródło: GUS

Wiek matki i TFR

Coraz więcej dzieci rodzi się poza małżeństwem Źródło: Michał Boni, Perspektywa strategiczna – Polska 2030

Urodzenia pozamałżeńskie – Polska i Europa

TFR a (nie)równość płci

Ruch naturalny

Migracje

Napływ i odpływ

Prognoza GUS z roku 2002…

Struktura ludności Polski w roku 2002 i 2030 (prognoza) Źródło: GUS

Trendy w zakresie długości życia Starsze pokolenia Trendy w zakresie długości życia

Żyjemy coraz dłużej... Przeciętna długość trwania życia w momencie urodzenia Źródło: GUS

Choć nadal krócej niż inni... Przeciętne trwanie życia ludzkiego w Polsce i UE - kobiety UWAGA: dane z lat 1989-2000 dla UE15, z roku 2006 UE27 Przeciętne trwanie życia ludzkiego w Polsce i UE - mężczyźni Źródło: M. Johann; Eurostat

Jesteśmy coraz starsi Mediana wieku populacji Polski w latach 1994-2006 ...i w latach 2002-2030 Źródło: GUS

Maleje obciążenie demograficzne dziećmi Współczynnik obciążenia demograficznego ludnością w wieku przedprodukcyjnym Aniu, nie potrafię znaleźć aktualnych danych dla tego wskaźnika. To co jest w GUS jako współczynnik obciążenia demograficznego (czasami ekonomicznego ?) nie pasuje do tych miar.

Zaczyna wzrastać obciążenie „starszymi” Współczynnik obciążenia demograficznego ludnością w wieku poprodukcyjnym j.w.

A tak będzie wyglądało w roku 2030 Współczynniki obciążenia demograficznego ludnością w wieku przed – i po - poprodukcyjnym

Obciążenie demograficzne, a zabezpieczenia społeczne

Dlaczego „obciążenie demograficzne”? Zagrożenie chorobą i bezrobociem linia ubóstwa Budowanie rodziny, jeden dochód, dzieci na utrzymaniu Kilka dochodów, dzieci odchowane Pracujące dzieci odchodzą z domu, obniżenie dochodów z wiekiem starość Źródło: Tone Cole: Whose Welfare, str. 67 - tłumaczenie własne Ubóstwo w cyklu życia

Po co nam przymusowa składka na ZUS? Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Benio, 1999, str. 196 i Cole, 1990, str. 67 Potrzeby i możliwości ich zaspakajania w cyklu życia młodość nadwyżka deficyt starość dzieciństwo Potrzeby = wydatki Możliwości zarobkowe = dochody dojrzałość II młodość

Ryzyko społeczne i dylematy rozdawnictwa versus zagrożenia niespójnością -20% okres trwania ryzyka Dochód rzeczywisty Wydatki hipotetyczne Wydatki rzeczywiste Skutki zajścia ryzyka społecznego Dochód hipotetyczny

Presje i „facylitatory” wzrost konkurencyjności na rynku pracy (mobilność, kształcenie ustawiczne, dyspozycyjność) wydłużanie się czasu kształcenia i stabilizacji na rynku pracy wzrost kosztów małżeństwa i dziecka niedorozwój sektora usług (odciążających od prac domowych) niedostatek polityk sprzyjających rodzinie (elastyczność zatrudnienia, praca z domu, świadczenia i urlopy macierzyńskie itp.) postępy medycyny – możliwość „odłożenia” reprodukcji nowe ideologie rodziny (partnerstwo, „przestrzeń emocjonalna”, single zamiast starych panien itp.); spadek społecznej presji na zawieranie małżeństw i posiadanie dzieci; od wspólnego „pchania wózka” do „rozwijającej miłości” nowe wzory socjalizacyjne (dziecko w centrum rodziny); dziecko jako dzieło (i wyzwanie) racjonalizacja i urefleksyjnienie

Czy kryzys rodziny? Efekty makro: spadek populacji, obciążenie demograficzne, konieczność „importu” migrantów, w tym „importu opieki” (nad starszymi); problemy polityczne z akulturacją migrantów Efekty mikro: jakie są skutki socjalizacji w małych rodzinach (bez rodzeństwa), w niepełnych rodzinach, w rodzinach „złożonych”? Jakie są skutki oddzielenia domu od życia społecznego?