NAJCZĘSTSZE CZYNNIKI ETIOLOGICZNE OGRANICZAJĄCE ZDOLNOŚĆ DO PRACY OSÓB Z CHOROBAMI ALERGICZNYMI SKÓRY Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry to 85% ogółu chorób zawodowych skóry

ALERGICZNE KONTAKTOWE ZAPALENIE SKÓRY (ACD) to choroba: często występująca długotrwała przeważnie o etiologii zawodowej dotycząca coraz młodszych osób przynosząca określone straty ekonomiczne pogarszająca jakość życia

ROKOWANIE w zawodowym kontaktowym zapaleniu skóry W większości badań na ten temat:  całkowite wyleczenie – 18-40%  poprawa – 70-80% Rzadko u niektórych pracowników występuje utrwalone przewlekłe zapalenie skóry, mimo przerwania narażenia w pracy

POSTACIE KLINICZNE ALERGICZNEGO KONTAKTOWEGO ZAPALENIA SKÓRY Ostre alergiczne kontaktowe zapalenie skóry Przewlekłe alergiczne kontaktowe zapalenie skóry Postacie mieszane (najczęstsze)

OSTRE ALERGICZNE KONTAKTOWE ZAPALENIE SKÓRY 24-48 godz. po kontakcie z alergenem okres rumieniowy okres wysiękowy (obrzęk, pęcherzyki, nadżerki, sączenie, strupy) okres cofania się wykwitów (złuszczanie, nieznaczny rumień) Silny świąd skóry

PRZEWLEKŁE ALERGICZNE KONTAKTOWE ZAPALENIE SKÓRY rumień zliszajowacenie (zgrubienie skóry ze wzmożonym poletkowaniem i liszajowatym połyskiem, okresowo nadmierne rogowacenie z pęknięciami) Uporczywy świąd skóry

NAJCZĘSTSZE ALERGENY Metale – nikiel, chrom, kobalt, rtęć, pallad Związki chemiczne wchodzące w skład gumy – przyspieszacze wulkanizacji i związki przeciwstarzeniowe Środki zapachowe Konserwanty Związki paragrupy – parafenylenodi-amina Tworzywa sztuczne – epidiany, akrylany, fenoplasty, aminoplasty

ALERGIA NA CHROM Chrom metaliczny nie uczula. Alergizują związki chromu, zwłaszcza chromu sześciowartościowego, które łatwo przenikają przez błony biologiczne, zwłaszcza w środowisku alkalicznym. Związki trójwartościowe są słabo wchłaniane i słabiej uczulają.

ALERGIA NA CHROM Źródła alergii zawodowej cement (murarze, betoniarze) piaski formierskie (odlewnicy) zużyte smary i oleje (ślusarze, mechanicy) chromowanie (galwanizerzy) środki do garbowania skór (garbarze) popioły, azbestocement, wełna mineralna farby, lakiery, barwniki gazy i dymy spawalnicze (spawacze) chromianka, odczynniki do badania jakości mleka

ROKOWANIE w WYPRYSKU CHROMOWYM jest niepomyślne, schorzenie ma przewlekły przebieg, często zmiany chorobowe utrzymują się do końca życia. PRZEKWALIFIKOWANIE PRACOWNIKA FIZYCZNEGO UCZULONEGO NA CHROM JEST BARDZO TRUDNE.

ALERGIA NA KOBALT Alergia na kobalt współistnieje z uczuleniem na chrom u mężczyzn i na nikiel u kobiet (wspólne występowanie tych metali w podstawowych źródłach uczulenia).

ŹRÓDŁA ZAWODOWEGO UCZULENIA NA KOBALT przemysł metali twardych (hard metals). Jest używany jako czynnik wiążący stopy metali bardzo odporne na zużycie. Zawartość kobaltu w tych stopach ok. 10%. produkcja żywic poliestrowych (naftenian kobaltu jest katalizatorem) farby olejne i werniksy farby do malowania szkła i porcelany farby drukarskie cement (30–50% osób z alergią na chrom jest dodatkowo uczulonych na kobalt) pasze dla zwierząt zawodowa ekspozycja na nikiel

Tworzywa silnie alergizujące TWORZYWA SZTUCZNE Tworzywa silnie alergizujące Epoksydy Akrylany Żywice fenolowe (fenoplasty) Aminoplasty (żywice melaminowo-formaldehydowe, mocznikowo-formaldehydowe)

ŻYWICE EPOKSYDOWE Uczulenie zawodowe producenci laminatów formierze tworzyw sztucznych monterzy urządzeń elektronicznych murarze, płytkarze malarze, lakiernicy drukarze stolarze, szkutnicy, modelarze odlewnicy pracownicy mikroskopii (olejki immersyjne)

ALERGIA NA EPOKSYDY U PŁYTKARZA wykonującego samopoziomujące wylewki podłogowe z żywic epoksydowych

ŻYWICE EPOKSYDOWE Obraz kliniczny (airborne dermatitis) powodują ciężkie, rozległe, uporczywe, rozsiane zmiany wypryskowe skóry powstają po stosunkowo krótkim okresie narażenia utrzymują się długo, mimo zmiany stanowiska testy naskórkowe rzadko się negatywizują mogą być przyczyną ubytków owłosienia (brwi i rzęsy) oraz zmian troficznych paznokci powodują powstawanie wyprysku POWIETRZNOPOCHODNEGO (airborne dermatitis)

Czynnik etiologiczny łatwy do ustalenia i wyeliminowania. ŻYWICE EPOKSYDOWE Czynnik etiologiczny łatwy do ustalenia i wyeliminowania. Przy zmianie stanowiska pracy dla osób uczulonych na epoksydy należy uwzględnić możliwość uczulenia powietrznopochpodnego.

AKRYLANY Zastosowanie: budownictwo – armatury przemysłowe i łazienkowe (wanny, brodziki) przemysł spożywczy – opakowania p. motoryzacyjny – szyby, obudowy reflektorów, elementy deski rozdzielczej p. zabawkarski p. papierniczy – zwiększają odporność na wodę i tłuszcze, zwiększają przyswajalność farb

AKRYLANY alergia zawodowa stomatologia przemysł elektrotechniczny ortopedia obsługa mikroskopów elektronowych żele do elektroforezy malarze drukarze

AKRYLANY Powodują ciężkie zmiany wypryskowe rąk, umiejscowione nie tylko na powierzchniach grzbietowych palców, ale również na opuszkach. W obrazie klinicznym, obok zmian zapalnych, obserwuje się nadmierne rogowacenie oraz głębokie pęknięcia i rozpadliny zrogowaciałego naskórka. Niekiedy także zmiany troficzne paznokci.

Czynnik etiologiczny łatwy do ustalenia i wyeliminowania. AKRYLANY Czynnik etiologiczny łatwy do ustalenia i wyeliminowania. Chory może podjąć zatrudnienie bez narażenia na żywice.

ŻYWICA 4-T-BUTYLO-FENOLO-FORMALDEHYDOWA Powstaje w wyniku kondensacji czwartorzędowego butylofenolu z formaldehydem. Jest najsilniej uczulającą żywicą z grupy fenoplastów.

ŻYWICA 4-T-BUTYLO-FENOLO-FORMALDEHYDOWA Zastosowanie: kleje – stosowane w przemyśle OBUWNICZYM, SAMOCHODOWYM, MEBLARSKIM taśmy klejące materiały izolacyjne papier kopiujący atrament wywoływacze filmów dezodoranty

AMINOPLASTY Powstają podczas kondensacji formaldehydu z aminami, głównie mocznikiem, tiomocznikiem i melaminą. Stosowane są w produkcji tworzyw sztucznych, lakierów i klejów, a przede wszystkim w przemyśle włókienniczym w procesie wykończania tkanin. Zwykle uczula formaldehyd uwalniający się ze środków apreterskich.

FORMALDEHYD Zastosowanie: tworzywa sztuczne (fenolowo-formaldehydowe, mocznikowe) kleje (neoprenowe, guma arabska) papier farby drukarskie apretura tkanin środki odkażające i konserwujące płyny fotograficzne

FORMALDEHYD Alergia zawodowa przemysł włókienniczy służba zdrowia przemysł metalowy (Bronopol, Germal II, Germal 115, biobany) garbarstwo materiały budowlane

Alergen występuje na wielu stanowiskach pracy. FORMALDEHYD Alergen występuje na wielu stanowiskach pracy. Częsta całkowita remisja zmian skórnych i negatywizacja testów skórnych.

Alergia natychmiastowa lateks GUMA Rodzaje alergii na gumę Alergia natychmiastowa lateks Alergia późna przyspieszacze antyutleniacze lateks

GUMA Przyspieszacze wulkanizacji Antyutleniacze Kontaktowo najsilniej uczulają przyspieszacze wulkanizacji (akceleratory) i związki przeciwstarzeniowe (antyutleniacze) Przyspieszacze wulkanizacji Antyutleniacze związki aminowe pochodne guanidyny tiuramy tiokarbaminiany tiazole pochodne guanidyny tiomocznika

ZASTOSOWANIE TIURAMÓW I TIOKARBAMINIANÓW akceleratory i wulkanizatory gumy naturalnej i sztucznej (obecne w rękawicach ochronnych) fungicydy (środki ochrony roślin - nasiona, rośliny, owoce) chłodziwa bakteriobójcze składniki mydeł środki stosowane do leczenia alkoholizmu (disiarczek czteroetylotiuramu - antabus, esperal)

DOTYCHCZAS TIURAMY BYŁY PODSTAWOWYMI ALERGENAMI KONTAKTOWYMI RĘKAWICZEK OCHRONNYCH

ZMIANA TECHNOLOGII PRODUKCJI RĘKAWICZEK LATEKSOWYCH W ostatnich latach zastąpiono silnie uczulające tiuramy tiokarbaminianami - akceleratorami o słabszych własnościach alergizujących. Obecnie stosuje się głównie dietyloditiokarbaminian cynku dibutyloditiokarbaminian cynku.

ALERGIA NA INNE RODZAJE RĘKAWICZEK

ZASTOSOWANIE TIAZOLI akceleratory gumy (buty, rękawice, bielizna, ubrania, kondomy, membrany, akcesoria medyczne, zabawki, rurki, kółka, części dializatorów nerkowych, sprzęt pływacki) fungicydy inhibitory korozji w chłodziwach płyny przeciw zamarzaniu smary płyny fotograficzne płyny i aerozole owadobójcze

ZASTOSOWANIE ANTYUTLENIACZY AMINOWYCH antyutleniacze naturalnej i sztucznej gumy (styrenowo-butadienowej, nitrylowo-butadienowej, butadienowej, chloroprenowej) ALERGIA ZAWODOWA NA ANTYUTLENIACZE AMINOWE Zawodowo uczulają związki aminowe obecne w tzw. gumie technicznej (czarnej gumie) stosowanej do wyrobu opon, dętek, uszczelek, węży, pasów transmisyjnych, gumowych części dojarek mechanicznych. W Polsce nadwrażliwość taką wywołuje zwykle N-izopropylo-N-fenylo-4-fenyle-nodiamina (nonox ZA).

ALERGIA ZAWODOWA NA ANTYUTLENIACZE AMINOWE Alergia na związki przeciwstarzeniowe ma przede wszystkim charakter zawodowy i dotyczy głównie mężczyzn. Występuje u: producentów opon, dętek wulkanizatorów kierowców i mechaników samochodowych monterów, ślusarzy rolników

GUMA Przekwalifikowanie pracownika fizycznego uczulonego na gumę jest bardzo trudne Alergeny gumy występuje na wielu stanowiskach pracy, wchodzą też w skład środków ochrony skóry

Możliwości aktywizacji zawodowej osób z chorobami alergicznymi skóry Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Możliwości aktywizacji zawodowej osób z chorobami alergicznymi skóry zależą od wielu czynników, w tym od: Ciężkości i przebiegu procesu chorobowego Stopnia rozpowszechnienia uczulających alergenów w środowisku zawodowym i pozazawodowym Utrzymywania się nadwrażliwości na określone czynniki (kontrolne badania alergologiczne) Współistnienia innych chorób Wieku badanego Wykształcenia Zainteresowania pracownika podjęciem pracy Rynku pracy

KONTROLNE BADANIA ALERGOLOGICZNE U osób z alergicznym kontaktowym zapaleniem skóry, testy naskórkowe (płatkowe) stanowią podstawowe narzędzie diagnostyczne Testy nakładane są na 48 godzin na niezmienioną chorobowo skórę pleców Po tym okresie testy są zdejmowane i dokonywany jest pierwszy odczyt wyników Następnego odczytu dokonuje się po kolejnych 48 godzinach

TESTY PŁATKOWE Dodatnie wyniki testów płatkowych Przykładowy zestaw alergenów do badania uczulenia kontaktowego

TESTY PŁATKOWE Podstawowym zagadnieniem w interpretacji uzyskanych wyników jest ustalenie tzw. istotności klinicznej! dodatni test płatkowy jest istotny klinicznie tylko wtedy gdy zachodzi związek pomiędzy narażeniem, rozwojem zmian skórnych i uzyskanym wynikiem.

WSKAZANIA DO PRZEPROWADZENIA KONTROLNYCH TESTÓW NASKÓRKOWYCH Nasilenie procesu chorobowego Brak istotnego postępu terapeutycznego Kwalifikowanie do pracy w okresie remisji klinicznej, w celu określenia utrzymywania się alergii kontaktowej

Pacjent w okresie remisji klinicznej Kontrolne badania dermatologiczno-alergologiczne Negatywizacja wyników testów Utrzymywanie się dodatnich wyników testów płatkowych Pacjent zdolny do pracy na każdym stanowisku Zdolny do pracy ale bez określonych narażeń!

Proponowany skład zespołu: Powołanie zespołów interdyscyplinarnych w celu określenia możliwości podjęcia pracy przez osoby z alergią kontaktową Proponowany skład zespołu: Dermatolog posiadający doświadczenie w zakresie patologii zawodowej Psycholog Lekarz medycyny pracy Pracownik ds. BHP

POKRZYWKA KONTAKTOWA I BIAŁKOWE ZAPALENIE SKÓRY Metody diagnostyczne: skórne testy punktowe, oznaczanie swoistych IgE w surowicy, próby ekspozycyjne Prawdopodobieństwo negatywizacji wyników jest niewielkie Możliwość pracy ale bez określonych narażeń (często konieczność przekwalifikowania zawodowego)

Szkolenia, warsztaty, konferencje… W ramach kompleksowego programu ukierunkowanego na powroty do pracy osób z chorobami alergicznymi skóry i układu oddechowego Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera zorganizował: warsztaty „Aktywizacja zawodowa osób z chorobami alergicznymi skóry i układu oddechowego” (15–16.11.2010, Łódź) szkolenie „Aktywizacja zawodowa osób z chorobami alergicznymi skóry i układu oddechowego” (18.11.2010, Łódź) szkolenie „Aktywizacja zawodowa osób z chorobami alergicznymi skóry i układu oddechowego” (2.12.2010, Łódź)

Szkolenia, warsztaty, konferencje… szkolenie „Aktywizacja zawodowa osób z chorobami alergicznymi skóry i układu oddechowego” (10.03.2011, Łódź) szkolenie „Aktywizacja zawodowa osób z chorobami alergicznymi skóry i układu oddechowego” (19.04.2011, Łódź) warsztaty motywacyjno-rehabilitacyjne „Aktywizacja zawodowa osób z chorobami alergicznymi skóry i układu oddechowego” (12–13.05.2011, Łódź)

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego