Podstawowe prawa i wolności człowieka Wykład 3-4: wolność w życiu społecznym

Wolność w życiu społecznym Wolność istotą bytu ludzkiego Historia ludzkości – historią obrony wolności Koncepcja wolności – kluczowa dla życia społecznego i życia człowieka

Wolność w życiu społecznym Przedmiot wykładu: model ucieczki od wolności w systemach kolektywistyczno-totalitarnych; model egoistycznie ujmowanej wolności w ideologii liberalnej i anarchistycznej model odpowiedzialnej wolności personalizmu

1. Wolność zniewolona Zniewolenie wolności Płaszczyzna faktograficzna (dewiacje, nałogi, zwyrodnienia) Płaszczyzna doktrynalna Determinizm Kolektywizm Totalizm

1. Wolność zniewolona A. Determinizm Teologiczny (fatalizm, nauka Lutra, Kalwina, jansenizm) Filozoficzny (Spinoza, Hegel, marksizm, Freud)

1. Wolność zniewolona B. Marksizm (Engels, Marks) Wolny to ten, który posiada własność W. to efekt wyzwolenia ekonomicznego, społecznego, politycznego Teologiczny (fatalizm, nauka Lutra, Kalwina, jansenizm) Realizacja w. domaga się walki klas

1. Wolność zniewolona C. Totalizm – patologiczna forma państwa, dążącego w sposób planowy do zniszczenia człowieka Stalinizm Hitleryzm

1. Wolność zniewolona - ocena determinizm, kolektywizm i totalizm - wspólny element: negują wolność osoby ludzkiej Błędem determinizmu jest przejaskrawienie roli determinant Kolektywizm – koncesja zakresu wolności przez społeczność Totalizm – absolutyzacja człowieka, państwa, klasy społecznej, rasy, wodza.

2. Wolność egocentryczna B. Wolność egocentryczna (liberalno-indywidualistyczna) J. J. Rousseau, Monteskiusz F. Nietzsche J. P. Sartre Anarchizm i nihilizm

2. Wolność egocentryczna - ocena Słusznie uwypukla potrzebę wolności Absolutyzuje wolność Indeterminizm – pomija realia życia społecznego Oderwanie wolności od sfery wartości personalnych Aspołeczny profil (podstawą życia społecznego jest nie tylko wolność, ale także równość i sprawiedliwość społeczna)

2. Wolność egocentryczna – ocena Cechy liberalnej koncepcji wolności: Egocentryzm Apersonalizm Naturalizm Relatywizm

3. Wolność odpowiedzialna (aksjologiczna) związek z osobą ludzką wolność odpowiedzialna jest warunkiem autorealizacji zakorzeniona w wartościach służebna wobec osoby ludzkiej (Paul Recoeur) uwzględnia wymogi dobra wspólnego domaga się ochrony w życiu społecznym granicą prawa do wolności jest drugi człowiek: jego godność i niezbywalne wartości.

3. Wolność odpowiedzialna (aksjologiczna) Jan Paweł II: Encyklika Veritatis splendor „Wolność nie polega jedynie na wyborze takiego czy innego działania; dokonując wyboru człowiek decyduje zarazem o sobie samym, opowiada się swoim życiem za Dobrem lub przeciw niemu, za lub przeciw Prawdzie i ostatecznie, za lub przeciw Bogu" (nr 65)

3. Wolność odpowiedzialna (aksjologiczna) Relacja między wolnością a prawdą 1. prawda jest podstawą wolności, 2. wolność jest warunkiem poznania prawdy.

3. Wolność odpowiedzialna (aksjologiczna) Tomasz z Akwinu: „Prawda jest zgodnością intelektu i rzeczy, kiedy intelekt orzeka istnienie tego co jest realne lub kwestionuje istnienie tego czego nie ma". Rozróżnił prawdę logiczną, bytową i etyczną

3. Wolność odpowiedzialna (aksjologiczna) Wolność aksjologiczna (wolność tworzenia wartości wyższych i niższych) wolność myśli i słowa wolność sumienia i religii wolność nauki i kultury wolność ekonomiczno-gospodarcza Wolność społeczno-polityczna