Jednostka a społeczeństwo. Osobowość, socjalizacja, postawy

Trzy koncepcje pojmowania jednostki ludzkiej Abstrakcjonistyczna (czysty socjologizm: Georg Simmel, Leopold von Wiese) – jednostka podmiotem i produktem działań i zachowań, twórcą i uczestnikiem różnych form społecznych (grup, procesów), abstrahuje się od motywów, postaw (orientacji według wartości), uwarunkowań historycznych, geograficznych. Naturalistyczna (jednostka reprezentantem gatunku ludzkiego: np. behawioryzm) – człowiek funkcjonuje jak każdy organizm: reaguje w odpowiedzi na bodźce. Przykład: Postępowanie osób zamieszanych w dowolną aferę korupcyjną…

Trzy koncepcje pojmowania jednostki ludzkiej Realistyczna (obecna w myśli społecznej wywodzącej się od Arystotelesa): człowiek nie rozwija cech specyficznie ludzkich, żyjąc poza społeczeństwem co więcej: urzeczywistnia się wskutek oddziaływań społeczeństwa i jego kultury ale, mając w sobie zadatki na „człowieka”, nie wpisuje się w jakieś gotowe wzorce współżycia, lecz tworzy różne formy i rodzaje życia zbiorowego.

Trzy teorie na temat statusu/ontologii społeczeństwa Organicyzm (Platon, Spencer): - społeczeństwo jest bytem substancjalnym, wcześniejszym w sensie logicznym niż jednostka, decyduje o naturze jednostki jako swojej cząstki

Trzy teorie na temat statusu/ontologii społeczeństwa Atomizm (mechanicyzm, nominalizm: Anaksagoras, Demokryt, Epikur, Thomas Hobbes, Jean Jacques Rousseau): - realnie istnieją tylko jednostki, społeczeństwo jest konstrukcją umysłową (stąd nominalizm), w rzeczywistości sumą jednostek, połączonych jakąś umową społeczną co do podejmowania lub zaniechania określonych działań, czynności...

Trzy teorie na temat statusu/ontologii społeczeństwa Realizm (Pitirim Sorokin i jego funkcjonalizm) - społeczeństwo nie jest bytem substancjalnym w sensie takim, jak jednostki, które je tworzą; nie jest jednak tworem myśli, nazwą, której nie odpowiadają żadne desygnaty; istnieje realnie, jest całością odrębną od osób, które je tworzą; polega na powiązaniu się (uwikłaniu) zespołem stosunków podporządkowania, współpracy, atrakcyjności przez osoby je tworzące.

Osobowość 1. Geneza (powstawanie i kształtowanie się osobowości) biogenne psychogenne socjogenne

Osobowość 2. Struktura (trzy rodzaje elementów składających się na osobowość człowieka): bioanatomiczne (biofizyczne) właściwości organizmu (odruchy, popędy, właściwości fizycz. i fizjolog., potrzeby biolog., ale też uzdolnienia, inteligencję) psychiczne właściwości organizmu (uczucia, wzruszenia, afekty) społeczne (społeczeństwo i jego kultura, czyli zinternalizowane przez jednostki: wartości, normy, wzory zachowań, ról społecznych)

Osobowość - definicja DEF. I (Arnold Rose, Sociology. The Study of Human Relations) Osobowość to struktura czynników biogennych, psychogennych i socjogennych, wpływających na zachowania jednostki. DEF. II (S. Ossowski, Z zagadnień psychologii społecznej) Osobowość to wielość dyspozycji psychicznych o różnym pochodzeniu, wyrażających się w postawach, a wpływających na zachowania jednostki. Po co o tym mówimy? Zob. reportaże Ryszarda Kapuścińskiego, twórczość Aleksandra Sołżenicyna, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Warłama Szałamowa

Osobowość: przykład artykułu - sylwetki Weekendowa „Gazeta Wyborcza”, tekst Pawła Wrońskiego „Mario z zakonu sprawiedliwych” o Mariuszu Kamińskim: Praca magisterska o Sztyletnikach – zamachowcach z czasów Powstania Styczniowego (socjalizacja + psyche) W opozycji od czasów szkoły średniej (Sochaczew, potem Warszawa), w UW – w NSZ (socjalizacja) Odważny (splot czynników bio-, psycho- i socjogennych) Prawdopodobnie boleśnie doświadczony przez SB Chciał być w UOP (zrezygnował, znajomi nie przeszli testów psychologicznych; uznał to za spisek byłej SB) „Mariusz potrafi być mściwy, a jak kogoś znienawidzi, to do końca i na wieki...” (psychika) Fizjonomia – zachowanie (oczy w stół, cicho mówi)

Socjalizacja DEF. I – Jan Turowski (Socjologia. Małe struktury społeczne): Oddziaływanie społeczeństwa, życia społecznego oraz kultury na osobowość jednostki; Obejmuje procesy internalizacji, tj. nabywania czy przyjmowania przez jednostkę wartości (przedmiotów stanowiących cel ludzkich działań) i norm z nich wynikających, dalej procesy uczenia się i tworzenia wzorów zachowań, w tym ról społecznych; DEF. II – Piotr Sztompka (Socjologia. Analiza społeczeństwa): Proces kształtowania mentalności (zespołu przekonań), postaw i działań ludzi przez społeczeństwo.

Socjalizacja Dwie fazy pierwotna obejmuje okres dzieciństwa, kształtowanie osobowości wskutek „interakcji z”, „pod wpływem” tzw. znaczących innych (osób z otoczenia) wtórna - w wieku dorosłym, na drodze własnych aktów jednostki, ale też pod wpływem tzw. uogólnionego innego (wspólnoty); polega na uczeniu się ról rodzinnych (małżonków, rodziców), zawodowych, społecznych...

Socjalizacja jako narzędzie rozwoju poczucia jednostkowej tożsamości DEF. Tożsamość to „układ autodefinicji jednostki”. Dwa rodzaje tożsamości: - osobowa (poczucie ciągłości własnego istnienia) - społeczna (poczucie zajmowania określonego miejsca w świecie społecznym, pełnienia określonych ról) Elżbieta Hałas: Tożsamość społeczna ulega konwersjom, przy zachowaniu ciągłości tożsamości osobowej; ma charakter interpersonalny, negocjowalny i zmienny; zmiana tożsamości to zmiana sposobu definiowania siebie, grupy odniesienia i swego systemu ról. Przykład: Mariusz Kamiński (Grzegorz Schetyna, Paweł Piskorski, Paweł Lisicki /NZS/, J. i L. Kaczyńscy, Julia Pitera)

Postawa DEF. I: Stanisław Mika, Psychologia społeczna: To względnie trwała struktura procesów poznawczych, emocjonalnych i tendencji do zachowań odnoszących się do jakiegoś przedmiotu lub dyspozycja do pojawiania się takich procesów, w której wyraża się stosunek do tego przedmiotu (zob. deklaracje, sondaże)

Socjologia. Małe struktury społeczne: Postawa DEF. II - Jan Turowski, Socjologia. Małe struktury społeczne: Względnie trwała dyspozycja jednostki do określonego zachowania się wobec danego przedmiotu, wynikająca z poglądów, uczuć i dążności danej jednostki odnoszących się do przedmiotu postawy.

Komponenty postawy komponent poznawczy nie ma postawy bez przedmiotu, lub też nie można zająć (mieć) postawy wobec przedmiotu, o którym niczego się nie wie (to de facto komponent poznawczo-oceniający, gdyż poznawaniu zawsze towarzyszy ocena: przedmiot wartościowany dodatnio, ujemnie, „zerowo”) . komponent emocjonalny uczucia żywione wobec przedmiotu postawy nadają tej postawie kierunek: pozytywny, lub negatywny składowa behawioralna zachowanie, reakcja jako konsekwencja poprzednich komponentów (zbliżanie się, unikanie, wrogość)

Jakie wyróżniamy postawy i ze względu na co a. pozytywne, negatywne, ambiwalentne, czyli... - ludzkie postawy mają znak; może to być znak dodatni, ujemny lub znak zero (ambiwalencja?); znak postawy przejawia się we wszystkich jej elementach: w przekonaniach (związek z wartościowaniem przedmiotu postawy), w emocjach (dodatnich lub ujemnych), w zachowaniu (zbliżamy się do przedmiotu, unikamy go, lub okazujemy wrogość)

Jakie wyróżniamy postawy i ze względu na co b. są silne lub słabe Postawy różnią się stopniem przychylności bądź nieprzychylności do swojego przedmiotu; Siła postawy znajduje się we wszystkich trzech jej składnikach; c. spójne i niespójne zgodne w trzech komponentach pod względem kierunku walencji (nastawienia), lub niezgodne d. pełne lub niepełne zawierające wszystkie komponenty lub tylko dwie bądź prawie żadnej

Jakie wyróżniamy postawy i ze względu na co e. pierwotne pierwszorzędne – ukształtowane w dzieciństwie, czasem silnie uwarunkowane biologicznie, trudne do zmiany i... (Julia Roberts jako Erin Brockovich czy Darby Shaw) f. wtórne drugorzędne, kształtowane pod wpływem czynników psychicznych, społecznych - plastyczne

Jakie wyróżniamy postawy i ze względu na co g. centralne nadrzędne, odnoszące się do wartości autotelicznych, podstawowych h. spoza centralnego trzonu osobowości peryferyjne, podrzędne, dotyczące wartości instrumentalnych)