Projekt: „Pomerania” regionem modelowym ds Projekt: „Pomerania” regionem modelowym ds. współpracy terytorialnej w zakresie badań przesiewowych noworodków współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Nr INT-10-0008 Projekt „Pomerania” regionem modelowym ds. współpracy terytorialnej w zakresie badań przesiewowych noworodków – Nr INT-10-0008 - jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

Mariusz Ołtarzewski Instytut Matki i Dziecka Warszawa Zastosowanie badania tandemowej spektrometrii mas (MS/MS) we wczesnej diagnostyce wad metabolizmu Mariusz Ołtarzewski Instytut Matki i Dziecka Warszawa Szczecin 10.05.2012 Projekt „Pomerania” regionem modelowym ds. współpracy terytorialnej w zakresie badań przesiewowych noworodków jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego - Nr INT-10-0008

Ośrodki badań przesiewowych w Polsce Warszawa-IMiD 3 3

Badania Przesiewowe Noworodków w Polsce MS/MS (pilotaż) SŁUCH (WOŚP) CF (1999-2003) Acydurie organiczne i inne zaburzenia metabolizmu pośredniego Zaburzenia transportu i beta-oksydacji kwasów tłuszczowych Aminoacydopatie Galaktozemia (GALT) Deficyt biotynidazy (BIOT) Wrodzony przerost kory nadnerczy (CAH) 2006 - 2008 2009 - 2012 Testy klasyczne WNT PKU (kolorymetr.) 1964 - 2006 (1983) (1964) Inne (66%) MS/MS (2010 – 25%) (XI.2011 - 51%) 20 wrodzonych wad metabolizmu Nie badane (AA+AC) 4 4

Wzór bibuły do pobrań i etykiety z kodem Strona przednia 5 5 5

Etykiety przy pobieraniu na dwie bibuły 6 6 6

Wzór bibuły do pobrań Strona tylna 7 7 7

Prawidłowo pobrana krew 8

Specjalistyczna poradnia Przepływ bibuł i etykiet z kodem paskowym Ośrodek przesiewowy Szpital Rodzice System NeoBase ab1234 ab1234 Rejestr Szpitali ab1234 ab1234 i etykiet z kodem ab1234 ab1234 ab1234 Książeczka Rejestr Rejestr Zdrowia Dziecka noworodków pobrań ab1234 Zgubione bibuły i ankiety Bibuła 2 123456 z krwią 123456 Badanie z 2 próbki 2 Wezwanie Specjalistyczna poradnia  Diagnoza 9 9 9

Rzadkie choroby metaboliczne w badaniach przesiewowych – tandemowa spektrometria mas (LC/MS/MS) Aminoacydurie (AA) Acydurie organiczne i inne zaburzenia metabolizmu pośredniego (AO) Zaburzenia transportu i beta-oksydacji kwasów tłuszczowych (FAO)

Analiza metodą tandemowej spektrometrii mas (MS/MS)

Panel badań przesiewowych wg American College of Medical Genetics (ACMG) - 2006

1)

Rzadkie wady metabolizmu wykrywane Tandemową Spektrometrią Mas (MS/MS) 14 14 14

Fenyloketonuria

Statystyka badań fenyloketonurii dla obszaru IMiD - MS/MS 16

MSUD - choroba syropu klonowego

Transport i β-oksydacja kwasów tłuszczowych Kwasy tłuszczowe (FA) Karnityna Na+ OCTN2 Błona komórkowa FATP FAT/CD36 CoASH Karnityna Acyl-CoA CoASH Acylkarnityna CPT1 Zewn. błona mitochondrium Wewn. błona mitochondrium CACT CPT2 Acyl-CoA Karnityna Acylkarnityna Dehydrogenaza acyl-CoA SCAD SCAD MCAD SCAD VLCAD ACAD9 Hydrataza enoilo-CoA SCEH LCEH Dehydrogenaza 3-hydroxy acyl-CoA SCHAD LCHAD MTP Tiolaza 3-keto acyl-CoA S/MCKAT LCKAT Acyl-CoA (n-2) Cykl Krebsa Acetyl-CoA CO2 +H2O + ATP JIMD, 33,5. 2010

Deficyt dehydrogenazy średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych (MCAD) – spektrum jonów 19 19

Deficyt dehydrogenazy średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych (MCAD) – arkusz wyników 20 20

Wady metabolizmu wykryte w badaniach przesiewowych noworodków W latach 2002 – 2010, 21 21

Liczba wykrytych chorób dla „przesiewu selektywnego” 2002-2010 22 22

Liczba wykrywanych wad metabolizmu zależnie od metody

PODSUMOWANIE Wynik dodatni (poza normą) oznacza jedynie podejrzenie wady metabolizmu i wymaga potwierdzenia w dalszej diagnostyce laboratoryjnej i klinicznej. Należy uwzględniać, że poszczególne markery różnią się znacznie czułością i specyficznością. Ten sam marker w badaniu MS/MS może sygnalizować kilka chorób. Niektóre wrodzone wady metabolizmu tylko okresowo można wykryć metodami biochemicznymi (np.: w stanie wyrównania metabolicznego w zaburzeniach beta-oksydacji kwasów tłuszczowych profil acylokarnyn jest prawidłowy lub prawie prawidłowy, a w moczu brak kwasów dwukarboksylowych. MS/MS i GC/MS uzupełniają się wzajemnie we wczesnej identyfikacji wrodzonych wad metabolizmu. Przesiew noworodkowy nie może wyeliminować wszystkich przypadków wrodzonych wad metabolizmu zawartych w badanym panelu

Obszar objęty badaniami przesiewowymi wad metabolizmu 2011 listopad

Obszar objęty badaniami przesiewowymi wad metabolizmu Europejski program trans-graniczny „Pomerania” 2012 IX

Obszar objęty badaniami przesiewowymi wad metabolizmu Europejski program trans-graniczny „Pomerania” 2012

Percentage newborns screened Personal information from JG Loeber >90% 50-90% 20-50% 10-20% <10% 28 28

Mariusz Ołtarzewski Instytut Matki i Dziecka Warszawa Zasady właściwego uczestnictwa w programie poszerzonych badań przesiewowych noworodków Mariusz Ołtarzewski Instytut Matki i Dziecka Warszawa Szczecin 10.05.2012 Projekt „Pomerania” regionem modelowym ds. współpracy terytorialnej w zakresie badań przesiewowych noworodków jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego - Nr INT-10-0008

Rozmieszczenie etykiet w Szczecinie Deklaracja zgody na badanie poszerzone w programie Pomerania Książeczka Zdrowia Dziecka Szpitalny rejestr pobrań Bibuła z deklaracją zgody na badanie mutacji genu CFTR

Rzadkie wady metabolizmu w LC/MS/MS Źródło: Zschocke Hoffmann, 2004 34 34 34

Rzadkie wady metabolizmu w LC/MS/MS (2) 35 35 35

Pobieranie krwi na bibułę - Szczecin

Czas trwania procedur w badaniach przesiewowych - Szczecin

Czas transportu bibuł – Szczecin

Statystyka wysyłki próbek krwi na bibule do laboratorium Bibuły rejestrowane w kwietniu 2012, dzieci urodzone z wagą powyżej 2500g

Statystyka wysyłki próbek krwi na bibule do laboratorium

Statystyka badań przesiewowych w Zachodniomomorskiem Hipotyreoza Fenyloketonuria Mukowiscydoza Rok N II bib Wezw Potw? Gen 2011 17394 21 12 10 73 3 110 5 2012 5670 15 1 26 2 40 II bib = wysyłka bibuły na powtórne pobranie Wezw = wezwanie do Kliniki Gen = analiza mutacji Potw? = Potwierdzona choroba

Proszę wziąć pod uwagę, że w programie „Pomerania… Proszę wziąć pod uwagę, że w programie „Pomerania….” badanie MS/MS będzie wykonywane w Greifswaldzie, co dodaje co najmniej dzień zwłoki.

Preferowane powinno być pobieranie po 48h życia. Koniecznie wypełnić 6 krążków krwią. Wpisywać dane o żywieniu i lekach Zapewnić transport prób krwi na bibule do laboratorium codziennie

Dziękuję za uwagę 44 44

Defekty beta-oksydacji i transportu karnityny Kwasy tłuszczowe Defekty beta-oksydacji i transportu karnityny Syntetaza acyl-CoA Wolna karnityna Acyl-CoA Acylkarnityny Na zewnątrz mitochondrium CPT1 acylkarnityny Acylkarnityna zewn. C16:0, C18:2, C18:1, C18:0 CACT Acylkarnityna wewn. C16:0, C18:2, C18:1, C18:0 CPT2 VLCAD C14:1, C14:0,C16:2, C16:1, C16:0, C18:2, C18:1, C18:0 MCAD Dehydrogenazy acyl-CoA C6:0, C8:0, C10:1, C10:0 SCAD C4:0 Enoyl-CoA hydrataza mitochondrium Wewnątrz LCHAD C16:1-OH, C16:0-OH C18:1-OH, C18:0-OH Dehydrogenazy 3-OH acyl-CoA SCHAD C4:0-OH C16:1-OH, C16:0-OH C18:1-OH, C18:0-OH długołańc.3-ketoacyl karnityny Tiolaza 3-keto acyl-CoA SCKAT Acyl-CoA (n-2) + acetyl-CoA

Greifswald Szczecin Data transmission CF mutations CAH mutations MS/MS sampling MS/MS measurement CAH + GAL Greifswald Szczecin CH+PKU+CF Data transmission CF mutations CAH mutations Warszawa