Company LOGO Domena Publiczna w praktyce projektów Wikimedia Seminarium prawne dla bibliotekarzy cyfrowych

Co to jest domena publiczna Wąskie znaczenie – twórczość wolna od ograniczeń majątkowych praw autorskich Szersze znaczenie – twórczość, z której można swobodnie korzystać (patrz: wolne licencje)

Dlaczego jest taka ważna? Prawo autorskie (teoretycznie) jest po to by zapewnić byt twórcom i ich zachęcać do tworzenia… … ale ogół społeczeństwa chce mieć swobodny (w miarę) dostęp do tej twórczości … a sami twórcy muszą czerpać od swoich poprzedników, aby utrzymać ciągłość rozwoju kultury Co by było gdyby prawa autorskie były wieczne i było nimi objęte wszystko?

Eksperyment: Wieczne prawa: kto by miał prawa do Trenów Kochanowskiego? Teorie naukowe: Producenci wag płacą potomkom Newtona tantiemy? Dokumenty urzędowe: Płacimy za każde odczytanie ustawy w sądzie?

Znaczenie domeny publicznej Istnienie domeny publicznej jest warunkiem koniecznym rozwoju i funkcjonowania społeczeństw, bez którego nie byłoby nauki, techniki i kultury w formie jaką znamy.

Skąd się bierze? nie podlegające: materiały, które od samego początku ich opublikowania nie są objęte prawami autorskimi, gdyż tak zdecydowali ustawodawcy wygasłe: prace do których wygasły majątkowe prawa autorskie

Materiały ustawowo wolne Podstawowy warunek: musi być przejaw działalności twórczej nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne Akty normatywne, ich urzędowe projekty, dokumenty, materiały i znaki urzędowe Patenty, proste informacje prasowe

Wygasanie W Polsce: 70 lat (+1) od śmierci twórcy lub gdy utwór zbiorowy/anonimowy – 70 (+1) lat od pierwszej publikacji W USA, UE – tak samo, w Wielkiej Brytanii – do nagrań utworów audio-video: 90 lat + wieczny Crown Copyright, w Izraelu: 50 lat, Afganistan: nie ma w ogóle prawa autorskiego WIPO wymaga minimum 50 lat + wzajemne uznawanie

Kurczenie OkresCzas trwania (od śmierci) (od śmierci) (od śmierci) (od śmierci) ?70 (od śmierci) Czas trwania majątkowych praw autorskich w Polsce

Kurczenie Działanie retroaktywne: Art Ustawy o prawie autorskim: Przepisy ustawy stosuje się do utworów: [..] do których prawa autorskie według przepisów dotychczasowych wygasły, a które według niniejszej ustawy korzystają nadal z ochrony, z wyłączeniem okresu między wygaśnięciem ochrony według ustawy dotychczasowej i wejściem w życie niniejszej ustawy. Dzieło opublikowane w 1910, autor zmarł w 1949: *wg ustawy z 1926 – prawa wygasłyby w 2000 *wg ustawy z 1952 – wygasły w 1970 Wg ustawy z 1975 – wygasły w 1975 Wg ustawy z 1994 – wygasły w 2000 Wg ustawy z 2001 – wygasną w 2020 W domenie publicznej: w latach w 2000 i części 2001 (chyba) od 2020.

Dzieła osierocone Nieznany autor/autorka, nie wiadomo kiedy zmarł(a), jeśli zmarł(a) – nie wiadomo kto po niej/nim odziedziczył prawa Wydłużanie retroaktywne + nabywanie z automatu- bez rejestracji Potrzeba 140 lat, żeby mieć jaką taką pewność, że anonimowe dzieło jest w domenie publicznej Ponieważ jest konieczna zgoda na pierwszą publikację, nie można opublikować wcale !!!

Projekty Wikimedia Edytowalne przez każdego Oparte na własnej twórczości edytorów udostępnianych na wolnych licencjach i materiałach z domeny publicznej Hostowane w USA, ale ze względu na dobro edytorów wersje językowe projektów przestrzegają dodatkowo prawa największego kraju, w którym się mówi w danym języku Własna, wzajemna kontrola edytorów + centralna kontrola prawników Wikimedia Foundation Przestrzeganie praw autorskich aż do przesady, tzw: copyright paranoia

Wikipedia i …. Wikipedia – ponad 200 wersji językowych, 3 mln. artykułów w wersji anglojęzycznej, 700 tys. w polskiej, 6-7 najpopularniejszy serwis internetowy w skali globalnej Wikiźródła: - teksty źródłowe (historyczne, pamiątkarskie, ustawy itd..) tekstów w wersji polskiej, w anglojęzycznej. Wikimedia Commons – centralne repozytorium zdjęć i multimediów (ponad 6 mln. plików, z czego 1/5-1/6 z domeny publicznej)

Wikimedia – kontrola naruszeń Przez edytorów –wzajemna obserwacja edycji –zgłaszanie administratorom potencjalnych naruszeń –udział w dyskusjach na temat zasad Przez administratorów lokalnych –obserwacja wszystkich edycji –usuwanie oczywistych naruszeń –dyskusja nad wątpliwymi Przez prawników Wikimedia Foundation –reagowanie na zażalenia zew. podmiotów –ingerowanie w projekty, które przyjęły błędne zasady –zamykanie całkowite projektów

Przykład – Commons Zasady dla domeny publicznej: ublic_domain ublic_domain Znakowanie szablonami: Dyskusje, czy zasada szablonu poprawna: Zgłaszanie podejrzanych przypadków: /05/26http://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Deletion_requests/201 0/05/26 Usuwanie…

Inne projekty internetowe Przykładowe projekty polskie: Biblioteka literatury polskiej: Wikiźródła: Wolne Lektury: Przykładowe projekty zagraniczne: Projekt Gutenberg: Wikimedia Commons: Internet archive:

Zasoby Ibiblio.org: Google search + US gov. NARA: Everystock photo: Lista w Wikipedii:

Co to jest kalkulator PD? Program, arkusz, diagram lub tabela składająca się z serii pytań umożliwiających ustalenie czy: dzieło jest objęte prawami autorskimi jeśli tak, to czy te prawa już wygasły. Sprawa pozornie prosta – ale diagramy bywają bardzo złożone…

Przykładowe diagramy Kanada USA Holandia

Polski kalkulator - zarys

Czy podlega prawu autorskiemu?

Polski kalkulator - zarys Czy prawa majątkowe wygasły?

Polski kalkulator - niejasności Kwestia, czy coś jest przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze Brak definicji tego co to jest materiał urzędowy Różne interpretacje casusu zdjęć anonimowych sprzed 1994 r. i innych kwestii retroaktywnego działania zmian w prawie autorskim Dzieła międzynarodowe i pochodne robione przez obywateli RP za granicą – np.: brak wolności panoramy we Francji i polski fotograf publikujący w Polsce swoje zdjęcia z Paryża. … inne znane problemy do przedyskutowania?

Kalkulator - przykład Andrzej Sekełtyk – pozowane zdjęcie prawdopodobnie z jakiegoś zakładu foto, sądząc z tego, że przedwojenny mundur – zdjęcie wykonane raczej przed końcem Cechy twórczości – tak 2.Akt normatywny itd.? – nie 3.Autor (fotograf) Polak – prawd. tak 4.Praca zbiorowa/anonimowa – tak 5.Fotografia anonimowa – tak, ale nie ma dowodów, że opublikowane przed Autor znany – nie 7.Opublikowane przed ponad 140 laty – nie Dzieło osierocone !!!!

Kalkulator domeny - przykład Fabryka Izraela Poznańskiego – użyta w folderze reklamowym firmy z Cechy twórczości – tak 2.Akt normatywny itd.? – nie 3.Autor (fotograf) Polak – nie wiadomo 4.Opublikowane w Łodzi – w Królestwie Polskim, części Imperium Rosyjskiego 5.Fotografia anonimowa – tak, opublikowana przed 1994 Jeśli jednak nie uznajemy zasady 5 i przyjmujemy interpretację pełnej retroaktywności praw autorskich na mocy ustawy z 1994 i kolejnych nowelizacji, to będzie to dzieło osierocone, podlegające ochronie na podstawie aktualnych umów z Rosją - na szczęście wg prawa rosyjskiego zdjęcia sprzed 1989 nie są chronione – czyli ufff… jednak i tak domena publiczna ! Domena publiczna ?

Kalkulator domeny - przykład Oficjalny herb Łodzi – wzór przyjęty uchwałą Rady Miasta z 1992 r. 1.Cechy twórczości – tak 2.Urzędowy symbol - tak Logo promocyjne Łodzi 1.Cechy twórczości – tak 2.Urzędowy symbol – nie 3.Polskie - tak 4.Autor znany 5.Przekazał prawa autorskie Urzędowi Miasta 6.Pierwsza publikacja – prawd. ok Domena publiczna Chronione !!!

Kalkulator domeny - przykład Radosław Sikorski z Jamesem G. Stavridisem – zdjęcie ze strony MSZ 1.Cechy twórczości – tak 2.Urzędowy materiał – sprawa dyskusyjna 3.Fotograf – Polak, znany – pewnie tak? 4.Wykonane w ramach stosunku pracy – chyba tak? 5.Publikacja – Radosław Sikorski na spotkaniu z szefem Pentagonu, Washington DC, Cechy twórczości – tak 2.Urzędowy materiał – nie 3.W kraju z którym Polska ma umowę – tak (USA) 4.W USA – w domenie publicznej Domena publiczna Chronione – własność MSZ