Zachować pamięć

Druga wojna światowa spowodowała wstrząs, który całkowicie zmienił Izbicę. W obozach zagłady w Sobiborze i Bełżcu oraz na miejscowym kirkucie w 1942 r. dokonało żywota ok. 85 % mieszkańców osady. O tym, że miejscowość nie podniosła się po stratach wojennych, niech świadczy fakt, że obecnie liczy jedynie dwa tysiące mieszkańców, gdy w okresie międzywojennym w osadzie mieszkało ponad 6 tys. osób... 20 stycznia 1942r. odbyła się konferencja w której brało udział 15 urzędników niemieckich którzy mieli na celu ustalenie jak najszybszego wyeliminowania społeczności Żydowskiej. Powstały trzy obozy śmierci: Sobibór, Bełżec i Aushwitz. W ciągu 18 miesięcy wymordowano 6mln ludzi, 70km od Izbicy o której właśnie opowiemy…

Historia Izbicy Po 1772 roku Izbica weszła w skład zaboru austriackiego, w 1809 r. Księstwa Warszawskiego a po 1815 roku Królestwa Polskiego (Kongresowego). Wokół dworu osiadłego tutaj w XIX wieku cadyka Mordechaja Józefa Leinera i jego syna Jakuba powstał silny ośrodek ruchu chasydzkiego. Z Tarnogóry, która posiadała przywilej de non tolrandis Judaeis, wyrugowano do Izbicy Żydów na mocy wyroku sądu asesorkiego z 1744. Wypędzonym Żydom zabroniono przekraczać dzielący Izbicę i Tarnogórę most. Od początku Izbica była miastem wyłącznie żydowskim (z początku najmniejszym miastem na ziemiach polskich), co było ewenementem w ówczesnej Rzeczypospolitej.

W 1781. w Izbicy mieskzało 71 Żydów W 1781. w Izbicy mieskzało 71 Żydów. W roku 1827 Izbica miała 51 domów, które zamieszkiwało 407 osób (wyłącznie Żydów), zaś w 1860. 1455 mieszkańców. Pierwszym znanym z imienia rabinem Izbicy był Elezier. W 1863 roku roku rozegrała się tu zwycięska bitwa powstańców styczniowych. W okresie międzywojennym w Izbicy mieszkało od ok 3 tys. (93% ogółu mieszkańców stanowili Żydzi) (1921 r.) do prawie 6 tys. (1939 r.) osób, w tym ok. 90% pochodzenia żydowskiego. Z uwagi na tak duży odsetek ludności żydowskiej mieszkającej w Izbicy popularne było wówczas powiedzenie "Izbica, Izbica - żydowska stolica". Miejscowość rozwijała się w tym okresie bardzo dynamicznie leżąc przy ruchliwej trasie Lublin-Zamość (wybudowanej w 1835 r.). Podczas I wojny światowej (w 1917 r.) wybudowano przebiegającą przez Izbicę linię kolejową.

Zagłada Żydów Jesienią w 1942r, pewnego dnia po południu, do Izbicy przyjechała z lublina Duża ilość żandarmów a wraz z nimi pewna ilość osób cywilnych; również przyjechali żandarmi z Zamościa i SS-mani z Janowic oraz żandarmami z Krasnegostawu. Obstawiono cala B dzielnice Żydowska a następnie cala osadę oraz wszystkie wyloty ulic przy czym żandarmi na ulicach legitymowali przechodniów i tego samego dnia zakazano poruszania się Żydom nawet posiadającym różnego rodzaju przepustki i auswisse. Wszystkich zatrzymywanych Żydów z przepustkami i ausswaisami odprowadzono za druty. Oboz za drutami jeszcze bardziej został otoczony Żandarmami. Pojawienie się tak dużej ilości żandarmów w izbicy wśród ludności polskiej wywołało ogromna panikę, a w obozie za drutami ogromy niepokój i trwogę. Następnego dnia rano w osadzie izbicy rozpoczęło się istne piekło. Duży ruch samochodów niemieckich różnego typu; cala ulica lubelska prowadząca z osady do dworca kolejowego została obstawiona żandarmami i na wszystkich ulicach wylotowych wzmocniono posterunki żandarmerii. W pewnym momencie żandarmi otworzyli bramę obozu i zaczęli z obozu wypędzać żydów na rynek gdzie ich ustawiono w 4, a do kola kolumn żydowskich – gesty kordon żandarmerii. Widok był straszny. Rodziny żydowskie skupiały się razem, dzieci tuliły się do matek; chorych i wycieńczonych z głodu trzymano pod ręka. Gdy padła komenda marszu wśród kobiet i dzieci powstał straszny lament i płacz. Wiele żydów padło na kolana i całowało ziemie, żegnając swoje długoletnie miejsce zamieszkania. Ci, którzy zdawali relacje w roku 1943 w izbicy byli świadkami tej wielkiej tragedii. Cały pochód Żydów pędzono na bocznice kolejowa do przygotowanych wagonów towarowych. Przy lądowaniu Żydów rozgrywały się okropne sceny. Chorych i wycieńczonych Niemcy rzucali do wagonów jak worki z kartoflami. Po załadowaniu wszystkich do wagonów wagony zaplombowano i pociąg ruszył do obozu śmierci do Bełżca.