Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

ŚWIAT PASOŻYTÓW

Dziedzina biologii, która zajmuje się pasożytami to parazytologia. Pasożytem nazywamy organizm (np. roślinny, zwierzęcy) żyjący i rozwijający się, czasowo lub stale, na innym lub w innym organizmie, który jest jego żywicielem i któremu przynosi szkodę. Dziedzina biologii, która zajmuje się pasożytami to parazytologia.

ŻYWICIEL: organizm zwierzęcy lub roślinny, na którym (lub, w którym) bytuje organizm pasożytniczy należący do innego gatunku.

żerują postacie larwalne ŻYWICIEL ŻYWICIEL POŚREDNI żywiciel, u którego żerują postacie larwalne nie osiągające dojrzałości płciowej. ŻYWICIEL OSTATECZNY żywiciel w którym pasożyt osiąga dojrzałość płciową i rozmnaża się.

CECHY PASOŻYTÓW: pasożyt jest mniejszy od swojego żywiciela i często w (na) jednym żywicielu żyje ich dużo; żyje kosztem żywego, zwykle jednego, organizmu; osłabiając go, może doprowadzić do śmierci; pasożyt jest zwykle wyspecjalizowany, związany z konkretnymi gatunkami żywicieli.

Pasożytnictwo jest zjawiskiem dość rozpowszechnionym w przyrodzie i jest przyczyną wielu chorób występujących u żywicieli. Do chorób tych zaliczamy m.in. bakteriozy, choroby wirusowe, grzybice, choroby zakaźne, pasożytnicze.

Pasożyty można klasyfikować na różne sposoby: ze względu na miejsce bytowania; ze względu na czas pasożytowania; ze względu na ilość żywicieli;

Ze względu na miejsce bytowania pasożyty dzielimy na: ZEWNĘTRZNE WEWNETRZNE pasożytują na zewnątrz organizmu, np.: wszy, pchły, pijawki. pasożytują wewnątrz organizmu, stanowią bardzo liczną grupę, np.: tasiemce glisty

Ze względu na czas pasożytowania dzielimy je na: CZASOWE OKRESOWE STAŁE pasożytują krótko, aby pobrać pokarm np. kleszcze wszy pijawki pasożytują tylko w pewnym stadium rozwoju np. larwy gzów pasożytują przez całe życie np. tasiemce owsiki

Ze względu na ilość żywicieli pasożyty dzielimy na: JEDNODOMOWE bytują tylko u jednego żywiciela, np.: owsiki glista ludzka WIELODOMOWE zmieniają żywicieli, np. : tasiemiec uzbrojony motylica wątrobowa

Do pasożytów zaliczamy: niektóre wirusy, wiele bakterii; niektóre grzyby; niektóre rośliny kwiatowe; niektóre bezkręgowce; wiele pierwotniaków; niektóre ryby.

WIRUSY Są to bezkomórkowe formy życia o prostej budowie. Namnażają się tylko w komórkach innych organizmów, niszcząc je przy tym. Wywołują wiele chorób np. grypę, żółtaczkę, ospę wietrzną, różyczkę i AIDS.

WIRUSY WIRUS GRYPY WIRUS HIV (wywołuje groźną chorobę AIDS)

BAKTERIE Są to organizmy, które mają komórki o prostej budowie, pozbawione jądra komórkowego. Ich ciałem jest zwykle pojedyncza komórka. Bakterie są wszędzie. Niektóre z nich żywią się kosztem innych żywych organizmów i wywołują choroby, np. gruźlicę, cholerę, dur brzuszny.

BAKTERIE PRĄTEK GRUŻLICY PAŁECZKA SALMONELLI PRZECINKOWIEC

GRZYBY PASOŻYTNICZE Grzyby to organizmy cudzożywne, jednokomórkowe lub wielokomórkowe. Niektóre z nich są pasożytami i pobierają potrzebny im do życia gotowy pokarm z żywego organizmu. Atakują przede wszystkim rośliny a także ludzi i zwierzęta.

GRZYBY PASOŻYTNICZE Do grzybów atakujących rośliny należą np. buławinka czerwona lub rdza źdźbłowa atakujące zboża oraz huby atakujące głównie osłabione lub uszkodzone drzewa. HUBY

GRZYBY PASOŻYTNICZE BŁAWINKA CZERWONA RDZA ŻDŻBŁOWA

GRZYBY PASOŻYTNICZE przez drożdże, kropidlaki i inne. Grzyby pasożytnicze wywołują u ludzi grzybice skóry, paznokci, włosów a także narządów wewnętrznych, powodowane przez drożdże, kropidlaki i inne. Grzybica paznokcia

ROŚLINY PASOŻYTNICZE Istnieje też pewna grupa roślin, które same nie przeprowadzają fotosyntezy i wykorzystują substancje pokarmowe wytworzone przez zaatakowanego żywiciela, np.: Kania pospolita – pasożyt wielu roślin uprawnych Łuskiewnik różowy - pasożytuje na korzeniach drzew

ROŚLINY PASOŻYTNICZE Jemioła jest półpasożytem zapuszczającym rozgałęzione ssawki pod korę drzewa -gospodarza. Jest rośliną zieloną - zatem sama potrafi syntetyzować potrzebne do życia substancje za pomocą światła słonecznego. Od drzewa - gospodarza potrzebuje jedynie wody z solami mineralnymi.

PIERWOTNIAKI PASOŻYTNICZE Pierwotniaki zalicza się do Protistów – prostych organizmów jądrowych, nie pasujących do innych królestw. Wiele pierwotniaków pasożytuje na innych organizmach i wywołuje choroby.

PIERWOTNIAKI PASOŻYTNICZE Zarodziec malarii przenoszony jest przez komara widliszka, pasożytuje w czerwonych krwinkach krwi Świdrowiec gambijski jest przenoszony przez muchy tse-tse i wywołuje u ludzi ciężką chorobę – śpiączkę afrykańską.

PŁAZIŃCE PASOŻYTNICZE Wspólną cechą tych zwierząt bezkręgowych jest spłaszczone ciało. Część z nich jest pasożytami np. tasiemce i przywry.

PŁAZIŃCE PASOŻYTNICZE Motylica wątrobowa należy do przywr. Jest groźnym pasożytem ssaków m.in. bydła. Czasami można ją spotkać u człowieka. ssak jest żywicielem ostatecznym motylicy, a żywicielem pośrednim  ślimak – błotniarka stawowa. osiąga długość ok. 2 cm.

PŁAZIŃCE PASOŻYTNICZE Tasiemiec bąblowcowy – pasożyt psów; człowiek może się nim zarazić przez kontakt z sierścią psa lub jego odchodami TASIEMIEC Powszechnie występuje tasiemiec uzbrojony i nieuzbrojony. Ich żywicielem ostatecznym jest człowiek, natomiast pośrednim - świnia (u tasiemca uzbrojonego) lub bydło (u tasiemca nieuzbrojonego)

NICIENIE PASOŻYTNICZE Nicienie to zwierzęta bezkręgowe, których ciało jest obłe w przekroju. Wiele z nich jest pasożytami roślin, zwierząt i ludzi. Pasożyty człowieka to np. owsiki, glista ludzka, włosień spiralny.

NICIENIE PASOŻYTNICZE Glista człowiek może się nią zarazić jedząc nie myte owoce lub warzywa Włosień spiralny człowiek może się nim zarazić jedząc zakażone mięso wieprzowe

PIERŚCIENICE PASOŻYTNICZE Należą do nich znane nam powszechnie pijawki. pijawka lekarska pijawki rybie

STAWONOGI PASOŻYTNICZE Wśród tak licznej i różnorodnej grupy bezkręgowców spotykamy także wiele pasożytów.

STAWONOGI PASOŻYTNICZE Pasożytnicze pajęczaki: Świerzbowiec wywołujący u ludzi uciążliwą chorobę - świerzb Kleszcze - mogą przenosić choroby np. kleszczowe zapalenie mózgu, boreliozę.

Pasożytnicze owady: WSZY PCHŁY KOMARY

PRZYSTOSOWANIA DO PASOŻYTNICTWA Spłaszczone ciało i różne narządy czepne (haczyki, przyssawki) np. u tasiemców –utrudnia to wydalenie pasożyta z organizmu żywiciela Zanik narządów ruchu i innych narządów wewnętrznych np. przewodu pokarmowego u tasiemca. Zwielokrotnienie narządów rozrodczych i ogromna produktywność.

PRZYSTOSOWANIA DO PASOŻYTNICTWA c.d.: 4. Zanik narządów zmysłów. 5. Zdolność do produkcji enzymów rozpuszczających tkanki żywiciela i ułatwiających wnikanie do jego narządów lub czepianie się. 6. Gruby oskórek chroniący przed działaniem enzymów żywiciela. 7. Zdolność do oddychania beztlenowego. 8. Ciągłe przemieszczanie się utrudniające zlokalizowanie pasożyta przez układ odpornościowy gospodarza

Pasożyty to organizmy, które żywią się kosztem innych żywych organizmów. Spotykamy je wśród zwierząt, roślin, grzybów, pierwotniaków, bakterii i wirusów. Wykształciły wiele przystosowań, które umożliwiają im przeżycie w ciele (lub na ciele) gospodarza. Pasożyty wywołują wiele groźnych chorób. Jeśli jednak będziemy przestrzegać podstawowych zasad higieny i spożywać pokarmy świeże i z pewnych źródeł to unikniemy spotkania z pasożytami.

LITERATURA: 1.,, Biologia XXI,, dla gimnazjum pod red. Andrzeja Jerzmowskiego; 2. Biologia,, Krystyna Stępińska , wyd. GREG 3.Encyklopedia multimedialna 4. Wikipedia 5. ,, Szkolny przewodnik Biologia,, B. Żarnowska wyd. ParkEdukacja