Język migowy Jego rola w komunikacji osób niesłyszących Małgorzata Czajkowska – Kisil Uniwersytet Warszawski Instytut Polskiego Języka Migowego

Osoby niesłyszące na wyższych uczelniach Osoby niesłyszące stanowią nieliczną grupę wśród studentów na polskich uczelniach. Są dwa powody takiej sytuacji: Utrudniona komunikacja z otoczeniem – bardzo zróżnicowany poziom rozumienia mowy i odczytywania mowy z ust. Niedostateczna znajomość języka polskiego.

Komunikacja Problemy komunikacyjne osób niesłyszących nie zawsze są bezpośrednio związane z poziomem ubytku słuchu. Nie wszystkie osoby głuche czy niedosłyszące posługują się językiem migowym. Wynika to z drogi edukacyjnej , jaką dla każdego z nich wybrali rodzice. Są osoby głuche wychowane oralnie, które nie posługują się językiem migowym i osoby migające – zazwyczaj absolwenci szkół dla głuchych. Tak jedni jak i drudzy prezentują bardzo zróżnicowany poziom kompetencji w języku polskim.

Odczytywanie mowy z ust Największym problemem komunikacyjnym dla głuchych studentów jest odczytywanie mowy z ust. Jest to skomplikowany proces wymagający właściwych warunków zewnętrznych i biegłej znajomości języka polskiego lub każdego innego języka. Dlatego dla osób pracujących z niesłyszącymi studentami na uczelniach istotna jest wiedza na temat określonych zachowań komunikacyjnych.

Głuchy czy niesłyszący Osoby całkowicie pozbawione słuchu traktują swoją głuchotę jako element identyfikacji kulturowej, a nie jako rodzaj niepełnosprawności. Nie uważają się więc za osoby niepełnosprawne.

Język migowy jako forma identyfikacji społecznej „Mój język to ja” - stwierdza krótko i dobitnie dr Barbara Kannapell, niesłysząca socjolog z Uniwersytetu Gallaudeta. „Odrzucić język migowy oznacza odrzucić głuchych… gdyż jest szczególnym wytworem głuchych jako społeczności… to jedyna rzecz, która należy wyłącznie do nas.” „Od kiedy zrozumiałam, że ASL jest moim językiem, rozwinęło się we mnie silne poczucie tożsamości jako osoby głuchej oraz o wiele bardziej pozytywny wizerunek samej siebie”

Dwa systemy komunikacji migowej Coraz więcej studentów nawet niedosłyszących poszukuje możliwości skorzystania na zajęciach z pomocy tłumacza języka migowego. W Polsce funkcjonują dwa systemy komunikacji migowej – Polski Język Migowy ( PJM) i System Językowo-Migowy (SJM) Oba te systemy językowe różnią się od siebie w istotny sposób . PJM jest językiem naturalnym, powstałym na drodze rozwoju społeczności głuchych w Polsce; jest nośnikiem kultury tej społeczności. SJM to sztuczny system migowy, powstały w latach 60 XX wieku, którego celem jest ułatwienie komunikacji pomiędzy osobami głuchymi i słyszącymi..

Polski Język Migowy Język migowy jest mało znanym językiem w Polsce i wiedza o nim jest słaba i obarczona wieloma stereotypami. Przyczyną takiej sytuacji jest wieloletnia deprecjacja tego języka stymulowana głównie przez polską surdopedagogikę.

Polski Język Migowy Polski Język Migowy (PJM) jest podstawowym środkiem komunikowania się tych osób, które uważają go za taki środek. Polski Język Migowy to system komunikacyjny nabywany w sposób naturalny przez dziecko głuchych rodziców. Jest on pełnoprawnym językiem naturalnym, wykazującym takie cechy, jak znakowość, arbitralność, dwuklasowość, produktywność. Ma on wymiar historyczny.

Status PJM Brak ustawy o języku. Brak standardów wykorzystania PJM w edukacji. Brak standardów przygotowania pedagogów. Brak standardów dla tłumaczenia na PJM. Traktowanie PJM jako subkodu języka polskiego, w konsekwencji mieszanie PJM z SJM. Niski status społeczny języka PJM.

System Językowo -Migowy System Językowo - Migowy (SJM) jest dwukanałowym środkiem komunikowania się wykorzystującym język foniczny (mowę dźwiękową) z wyraźną artykulacją oraz równoległy przekaz znaków migowych odpowiadających poszczególnym wyrazom. System wykorzystuje gramatykę języka polskiego, a znaki migowe zaczerpnięte z języka migowego stanowią ilustrację wypowiedzi słownej. Ta "ilustracja migowa" nosi nazwę języka miganego i nie występuje samodzielnie, lecz jedynie razem z językiem fonicznym, który stanowi podstawową bazę systemu językowo-migowego. System językowo-migowy jest wykorzystywany jako środek porozumiewania się osób uprawnionych, w szczególności tych, dla których pierwszym językiem jest polszczyzna foniczna.

Język migowy – czynnik integracji Język migowy jest przepustką do kultury większości. - Nauka – studia – tłumacze migowi na wykładach. - Sztuka - teatr – tłumacze migowi w teatrach. - Telewizja - teletekst dostępny w każdym programie. Prezes Stanisław Siła – Nowicki dzięki językowi migowemu udowodnił, że głuchy uczeń może zdać maturę i nauczyć się angielskiego.

Podsumowanie Aby słyszący zrozumieli głuchych konieczna jest zmiana w postrzeganiu głuchoty nie jako choroby, ale jako potrzeby odmiennej komunikacji. Dla głuchych język migowy nie jest stygmatem, ale elementem identyfikacji kulturowej i społecznej. PJM jest naturalną formą komunikacji dla głuchych, jedyną całkowicie dostępną, dlatego w nim mogą najpełniej wyrazić siebie.

Podsumowanie PJM jest językiem naturalnym, posiada wszystkie cechy języka naturalnego w odróżnieniu od SJM, który jest językiem sztucznym, stworzonym przez większość słyszącą na gramatycznej bazie języka większości. Aby głuche dziecko nauczyło się języka większości musi najpierw doświadczyć akceptacji dla swojego języka. PJM jest czynnikiem silnie integrującym społeczność głuchych i jednocześnie dającym szanse na poznanie kultury i języka większości, nie można uczyć nieznanego przez nieznane.