Sieci X.25 standard opracowany w 1974 r. przez CCITT dla publicznych sieci pakietowych (kolejne modyfikacje i usprawnienia 1976, 1978, 1980, 1984, 1988, 1993) w Polsce wykorzystują X.25 sieci POLPAK, TELBANK, KOLPAK technologia sieci WAN komutacja pakietów, znaczące funkcje sieciowe przypisane urządzeniom sieciowym, urządzenia końcowe posiadały małe możliwości szybkość transmisji: tradycyjnie 64 kbit/s, 2,048 Mbit/s

Urządzenia w sieci DTE (Data Terminal Equipment) urządzenie końcowe transmisji danych, zlokalizowane u abonenta sieci np. komputer DCE (Data Communication Equipment) - węzeł sieci, urządzenie komunikacyjne transmisji danych, należy ono do sieci (właściciela sieci)

DCE sieć X.25 DTE

Urządzenia w sieci X.25 pracują w trzech pierwszych warstwach modelu ISO/OSI 1 2 3 4-7 DTE DCE węzeł X.25

Warstwa fizyczna Warstwa łącza danych połączenie między DTE-DCE kilka standardów: X.21, EIA-422, X.21, X.21 bis (interfejs V.24/V.28), EIA-232-D, RS-232-C, V.35 Warstwa łącza danych pozwala utworzyć niezawodny kanał logiczny - kontrola błędów - sterowanie przepływem danych - numerowanie ramek prowadzenie statystyk wszystkich typów ruchu stosowany protokół LAP-B (Link Access Procedure Balanced) stanowi podzbiór protokołu HDLC

LAP-B komunikacja dwupunktowa w trybie asynchronicznym równoprawnym adresacja - w ramce adres docelowy: gdy DTE – 11000000 gdy DCE – 10000000 możliwe dwa zakresy numerów sekwencyjnych: modulo 8 i modulo 128

format ramki komenda odpowiedź informacyjna I-ramka nadzorcza RR RNR komendy i odpowiedzi: format ramki komenda odpowiedź informacyjna I-ramka nadzorcza RR RNR REJ nienumerowana SABME DISC SABM FRMR DM UA

Warstwa sieciowa – poziom pakietowy zapewnia łączność pomiędzy urządzeniami końcowymi protokół pakietowy PLP (Packet Layer Protocol) standardu X.25: wybór trasy przesyłania pakietów przez podsieć komunikacyjną, przeciwdziałanie przeciążeniom w sieci, definiuje formaty pakietów (30 typów: dane + ruch służbowy) przesyłanych między DTE-DTE, współpraca między sieciami, przezroczysty przekaz danych między sieciami, segmentacja i składanie pakietów transmisja połączeniowa maksymalna długość pakietów 4096 bajtów każdy pakiet podróżuje przez sieć przez ustalone przy zestawianiu połączenia łącze wirtualne, pakiet przenosi w nagłówku numer łącza wirtualnego suma kontrolna realizowana na poziomie warstwy drugiej

Połączenia wirtualne Połączenie wirtualne jest kanałem logicznym łączącym dwóch użytkowników w sieci. W połączeniu wirtualnym pakiety są przesyłane kolejno i dochodzą do miejsca przeznaczenia w takiej kolejności w jakiej zostały wysłane. Dla każdego połączenia wirtualnego pakiety są kolejno numerowane, niezależnie dla każdego kierunku transmisji (zasada sekwencyjnej numeracji). Maksymalna liczba połączeń wirtualnych na jednym łączu fizycznym wynosi 4096. Zwielokrotnianie (multipleksacja) statystyczne Każde połączenie wirtualne jest identyfikowane przez numer LCN (Logical Channel Number)

PVC (Permanent Virtual Connection) – stałe połączenie wirtualne, ustanawiane między użytkownikami końcowymi na dłuższy czas (między dwoma ustalonymi DTE), nie musi być zestawiane dla każdej sesji SVC (Switched Virtual Connection) – tymczasowe połączenie wirtualne, połączenie ustanawiane tylko na czas trwania sesji i likwidowane po jej zakończeniu. Zestawiane są takie połączenia z wykorzystaniem specjalnych pakietów organizacyjnych: -połączenia przychodzące: DTE może przyjmować tylko przychodzące od innych DTE -połączenia wychodzące: DTE może generować tylko połączenia do innych DTE -połączenia mieszane: DTE może przyjmować i generować połączenie związane z innymi DTE

Format pakietów dopuszczalne maksymalne długości pakietów: 16, 32, 64, 128, 256, 512, 1024, 2048, 4096 każdy pakiet z DTE zawiera co najmniej 3 bajty - nagłówek (dla modulo 8, dla modulo 128 nagłówek 4 bajty) poniżej przykładowy nagłówek pakietów sterujących związanych z ustanawianiem połączenia, pola zapisane kursywą są charakterystyczne dla wszystkich typów pakietów 8 7 6 5 4 3 2 1 A D SS LGCN LCN Typ pakietu LCGN (Logical Channel Group Number) – numer grupy kanałów logicznych SS – określa sposób numeracji, SS=01 modulo 8, SS=10 modulo 128 D (Delivery Confirmation) – D=1 ustawiany gdy DTE chce otrzymywać potwierdzenia A – określa sposób przyjętej adresacji, gdy A=0 standard adresacji wg X.121 LCN (Logical Channel Number) – numer kanału logicznego

typ pakietu usługa Typy pakietów w X.25 pakiety służące do ustanowienia i rozłączania połączenia typ pakietu usługa DCE do DTE DTE do DCE SVC PVC Incomming Call Call Request X Call Connected Call Accepted Clear Indication Clear Request DCE Clear Confirmation DTE Clear Confirmation

format pakietów Call Request i Incomming Call oraz Call Accepted i Call Connected w wersji rozszerzonej A D SS LGCN LCN 1 Dług. adresu nadawczego DTE Dług. adresu odbiorczego DTE Adres nadawczego DTE Adres odbiorczego DTE Długość pola udogodnień Udogodnienia Dane użytkownika typ pakietu

typ pakietu usługa pakiety danych i przerwań DCE do DTE DTE do DCE SVC PVC DCE Data DTE Data X DCE Interrupt DTE Interrupt DCE Interrupt Confirmation DTE Interrupt Confirmation

format pakietu DTE Data i DCE Data Q D 1 LGCN LCN N(R) M N(S) Dane D=0 oznacza, że N(R) zawiera potwierdzenie otrzymania pakietu przez sieć tzn. DCE D=1 oznacza, że N(R) zawiera potwierdzenie otrzymania pakietu przez odległe DTE, potwierdzenie end-to-end Q (Qualifier) określa czy przesyłane są dane czy informacja sterująca, Q=0 dane, Q=1 informacje sterujące pochodzące z warstwy transportowej M (More) określa czy grupa pakietów stanowi całość, ostatni pakiet z grupy stanowiącej całość ma M=0, wcześniejsze M=1

typ pakietu usługa pakiety sterowania przepływem i zerowanie DCE do DTE DTE do DCE SVC PVC DCE RR DTE RR X DCE RNR DTE RNR DTE REJ Reset Indication Reset Request DCE Reset Confirmation DTE Reset Confirmation

format pakietów RR, RNR, REJ 1 LGCN LCN N(R) Typ pakietu

typ pakietu usługa typ pakietu usługa typ pakietu usługa pakiety restartu (wznowienia) typ pakietu usługa DCE do DTE DTE do DCE SVC PVC Restart Indication Restart Request X DCE Restart Confirmation DTE Restart Confirmation pakiet diagnostyczny typ pakietu usługa DCE do DTE DTE do DCE SVC PVC Diagnostic X pakiety rejestracji typ pakietu usługa DCE do DTE DTE do DCE SVC PVC Registration Confirmation Registration Request X

Adresacja X.121