Przykłady aktywizujących metod nauczania i ich charakterystyka.

„Burza mózgów”

Definicja Burza mózgów zwana inaczej „giełda pomysłów” - stanowi odmianę metod problemowych i należy do grupy metod gier dydaktycznych. Ma ona na celu zachęcanie uczniów do wymyślania śmiałych pomysłów, dotyczących rozwiązania zadania czy problemu, do wysuwania hipotez.

Charakterystyka Metoda angażuje wszystkich uczniów, każdemu dając możliwość nieskrępowanej wypowiedzi. Jest to metoda, która polega na możliwości szybkiego zgromadzenia wielu hipotez rozwiązania postawionego problemu w krótkim czasie.

Można zgłaszać wszystkie najbardziej śmiałe lub niedorzeczne pomysły rozwiązania, choćby nietypowe, ryzykowne i nierealne, w obojętnej formie, żeby nawet chwila namysłu nad poprawnością  językową nie zmniejszała pomysłowości. 

Praca z uczniami Metoda polega na postawieniu przez prowadzącego pytania lub zagadnienia. Praca składa się z trzech etapów: Wprowadzenie. Nauczyciel przygotowuje uczniów do zrozumienia problemu, który mają rozwiązać. Zadaniem nauczyciela jest także zapoznanie uczniów z zasadami uczestnictwa w burzy mózgów.

Należy zwrócić uwagę na następujące reguły: Każdy ma prawo zgłosić dowolną ilość pomysłów. Ważna jest liczba, a nie jakość pomysłów. Pomysły nie mogą być przez nikogo oceniane, krytykowane i komentowane. Można korzystać z wcześniej zgłoszonych pomysłów, zmieniać je lub rozwijać. Nie notuje się autora pomysłu. Pomysły mogą być najbardziej śmiałe i niedorzeczne. Głosu udziela prowadzący sesję. Pomysły powinny być notowane na tablicy, ewentualne w zeszycie

II. Zbieranie pomysłów. Uczniowie podają pomysły rozwiązania tego problemu. Sesja trwa 5 - 15 minut. Jej koniec wyznacza wyraźny spadek liczby zgłaszanych pomysłów lub decyzja nauczyciela, że zgromadzony materiał wystarczy już do dalszego prowadzenia lekcji i rozwiązania problemu.

III. Analiza pomysłów. Ocena rozwiązań następuje dopiero po zgłoszeniu wszystkich propozycji. Następuje dyskusja na temat każdego rozwiązania i jego ocena. Uczniowie wspólnie z nauczycielem wybierają najtrafniejsze rozwiązania problemu postawionego przez nauczyciela i uzasadniają swoje stanowisko. Najlepsze rozwiązanie zostaje wprowadzone w życie i sprawdzone pod względem efektywności.

Cechy „burzy mózgów” ogromną popularność metody, „burzę mózgów” stosuje się łatwo, jej przygotowanie nie wymaga długiego czasu, nie potrzeba specjalnych pomocy dydaktycznych, możliwość otrzymania w krótkim czasie dużej liczby różnorodnych rozwiązań danego problemu, pobudzenie uczniów do twórczego myślenia, pozwala na rozwinięcie wśród uczniów umiejętności słuchania, powstrzymywania się od krytyki cudzych wypowiedzi,

Powodzenie tej metody jest uzależnione od aktywności całej grupy. Nie można pominąć ostatniego etapu: Wśród istniejącego zbioru pomysłów należy jeszcze dokonać wyboru według wcześniej ustalonego kryterium.

Metodę ”burzy mózgów” należy stosować wtedy, gdy istnieje potrzeba w krótkim  czasie rozwiązać problem o dużym stopniu  trudności, stąd jest ona stosowana nie  tylko w procesie kształcenia, ale w wielu  dziedzinach życia gospodarczego i społecznego.

Metaplan

Definicja Metaplan jest to plastyczny zapis dyskusji prowadzonej w grupach, dyskutujących na określony temat i tworzących jednocześnie plakat – graficzny skrócony zapis „narady”.

Charakterystyka Celem metody jest spokojne rozważenie problemu i skupienie się przede wszystkim na poszukiwaniu wspólnego rozwiązania.

„Prawda często leży pośrodku" i celem użycia metaplanu jest spokojne rozważenie zagadnienia i skoncentrowanie się przede wszystkim na poszukiwaniu wspólnego rozwiązania. Uczestnicy zajęć zastanawiają się, analizują problem, próbują go ocenić, formułują opinie i sądy, proponują różne rozwiązania.

Podstawowymi zagadnieniami metaplanu są: „Jak jest” „Jak powinno być” „Dlaczego nie jest tak jak powinno być.” „Wnioski”

Praca z uczniami. Prowadzący przedstawia klasie problem, który będzie tematem dyskusji. Dzieli klasę na grupy 4-6 os., każdej grupa przydziela wcześniej przygotowany schemat na arkuszu dużego papieru

Przykładowy schemat formy zapisu metaplanu.

Sposób przeprowadzenia (praca w grupach): Nauczyciel przedstawia problem, który będzie przedmiotem dyskusji; Dzieli klasę na 4-6 osobowe grupy; Każda grupa otrzymuje przygotowane wcześniej przez nauczyciela materiały: Arkusz ze schematem metaplanu i np. Kolorowe kartki samoprzylepne

Nauczyciel ustala limit czasu na wykonanie zadania (ok. 30 min.), Uczniowie dyskutując tworzą plakat wg wzoru. Wszystkie elementy tj. temat, odpowiedzi, wnioski mają określone miejsce na plakacie. Jeżeli zajdzie taka potrzeba, wnioski można podzielić na “zależne" i “niezależne od nas". Zapisywane treści powinny być zaakceptowane przez całą grupę.

Reprezentanci grup przedstawiają plakaty; odpowiadają na pytania pozostałych uczniów, udzielają wyjaśnień. W trakcie omawiania mogą nastąpić zmiany, niektóre kartki mogą zostać inaczej zapisane, wymienione, wycofane, bądź przesunięte do innego obszaru.

Cechy metaplanu to plastyczny zapis dyskusji (uczestnicy tworzą plakat, będący zapisem ich rozważań); celem tej metody jest przeanalizowanie problemu i poszukiwanie, co nie zawsze oznacza znalezienie, rozwiązania. Skłania do myślenia, analizowania problemów, poszukiwania przyczyn, przewidywania skutków, formułowania wniosków;

zajęcia wykorzystujące tę technikę można prowadzić dwoma sposobami - pracując z całą klasą lub dzieląc ją na kilka grup; nauczyciel przedstawia problem, który będzie przedmiotem dyskusji i przygotowuje niezbędne do wykonania plakatów materiały, ich liczba zależy od przyjętej formy pracy - w pierwszym wariancie powstanie jeden plakat, w drugim kilka; można oczywiście poprosić uczniów, by sami wcześniej wykonali te pomoce;

nauczyciel wyznacza grupom czas na przedyskutowanie problemu i wykonanie plakatów, a następnie poszczególne zespoły prezentują efekty swojej pracy; podsumowaniem lekcji jest zebranie wszystkich wniosków, które zostały zgłoszone; można też je jeszcze przedyskutować, by wyeliminować ewentualne sprzeczności;  

gdy nauczyciel pracuje z całą klasą, powstaje jeden wspólny plakat; uczniowie w trakcie dyskusji podchodzą do planszy i zapisują na odpowiednich polach swoje spostrzeżenia; mogą też porządkować plakat, przesuwając owale umieszczone przez kolegów na inne pola.

Dziękujemy za uwagę.