3. Międzynarodowy system walutowy

Pojęcie międzynarodowego systemu walutowego Międzynarodowy system walutowy jest konstrukcją historyczną. Obejmuje zespół układów, reguł, instytucji, zasad i zwyczajów, które określają warunki i sposoby funkcjonowania pieniądza w sferze stosunków międzynarodowych

Międzynarodowy system walutowy zawiera zasady: ustalone – w ramach układów wielostronnych, z których część znalazła wyraz w statutach międzynarodowych organizacji finansowych (np. MFW) przejęte – ukształtowane w toku praktycznej działalności uczestników sektora prywatnego w międzynarodowym obrocie gospodarczym

Przesłanki międzynarodowego systemu walutowego Konieczność istnienia systemu pieniężnego uwzględniającego różnorodność poszczególnych gospodarek narodowych i odmienności polityki gospodarczej. Konieczność integracji gospodarki światowej w sferze stosunków walutowych i płatniczych Konieczność tworzenia pieniądza światowego (np. prowadzenia rozliczeń w złocie, SDR w MFW lub Euro w UE)

Międzynarodowy system walutowy w perspektywie historycznej System waluty złotej Okres międzywojenny 1914-1944 System dewizowo-złoty (system z Bretton Woods) System wielodewizowy 1945-1971

System waluty złotej Funkcjonował w latach 1870-1914 W średniowieczu i w czasach nowożytnych złoto i srebro spełniało funkcję pieniądza zarówno w obiegu wewnętrznym, jak i w obiegu międzynarodowym (bimetalizm) Zmienna podaż kruszców i koszty ich produkcji powodowały chaos walutowy Prawo Kopernika-Greshama

Prawo Kopernika-Greshama to zasada mówiąca, że jeśli jednocześnie istnieją dwa rodzaje pieniądza, pod względem prawnym równowartościowe, ale jeden z nich jest postrzegany jako lepszy, ten "lepszy" pieniądz będzie gromadzony, a w obiegu pozostanie głównie ten "gorszy". Krótko mówiąc, gorszy pieniądz wypiera lepszy. Gorszym p. jest ten, który posiada większą różnicę między wartością nominalną na którą opiewa, a wartością kruszcu w nim zawartą.

Relacje złota do srebra Od 1717 r. stała relacja w Wielkiej Brytanii – 14,29 : 1 We Francji 15,5 : 1 W 1996 75 : 1

Od roku 1798 występuje w Anglii monometalizm złota Złoto – jednorodność, duża wartość, nie podlega procesom psucia i zużycia W 1816 r. wprowadzono wymienialność banknotów na złoto W 1944 r. ustalenie związku emisji pieniądza ze zgromadzonymi w systemie bankowym zasobami złota Podobne posunięcia w Europie w 1870, USA w 1879 r.; do 1941 roku w 41 krajach jako wynik praktyki handlowej i bankowej (władze pieniężne dobrowolnie akceptowały reguły tego systemu)

Reguły systemu waluty złotej Emisja banknotów była podporządkowana wymogowi pokrycia rezerwami złota Bank centralny był zobowiązany do kupna i sprzedaży złota po stałej cenie w walucie krajowej Występowała pełna wzajemna wymienialność wszystkich form pieniądza, w tym przede wszystkim banknotów na złoto Istniała swoboda wywozu i przywozu złota w skali międzynarodowej

Parytety 1 USD = 1504,65 miligramów złota 1 Funt = 7,322 granów (1 gran to około 64,799 miligramów) złota 1 Frank = 290,32 miligramów złota Oznacza to, że waluty narodowe, jak dolar, funt szterling czy frank, były jedynie nazwami, lub ściślej roszczeniami do określonej ilości złota.

Banknot pięciofuntowy był roszczeniem wykupywanym pięcioma monetami (pięcioma suwerenami), z których każda była warta dokładnie 7,322 granów złota. Banknot pięćsetfrankowy był wymienialny na 25 monet dwudziestofrankowych, zawierających po 5,8064 granów czystego złota każda. Banknoty pięciodolarowe można było zamienić na 5 monet dolarowych, z których wszystkie ważyły 7,5231 granów złota.

Zapewniało to „sztywne kursy wymiany” pomiędzy poszczególnymi jednostkami monetarnymi – 1 funt był wart 25 franków lub 5 dolarów, a jeden dolar 5 franków (1 funt = 5 dolarów =25 franków). „sztywne kursy wymiany” nie wypływały z narzuconej odgórnie kontroli, ale raczej z samej natury tych wymienialnych „walut narodowych”

Wolne bicie monety w USA, Francji, Wielkiej Brytanii, a później także w i innych krajach, jest cechą charakterystyczną standardu złota. Każdy obywatel ma prawo żądać, by mennica wyprodukowała nowe monety na jego życzenie (dwudziestofrankowe napoleony, jednofuntowe suwereny czy monety dwudziestodolarowe). Ilość złota w obiegu nie jest arbitralnie narzucona przez żadną agencję rządową, lecz przez spontaniczny proces, dopasowujący podaż do popytu w każdym kraju,

Korzyści Czynnik stabilizacji i rozwoju (niska inflacja) Powszechność reguł Wyrównywanie bilansu płatniczego Duża elastyczność cen i płac Stosowanie zasad wolnego handlu (ingerencja państwa była minimalna) Integracja różnych rejonów gospodarczych (np. USA)

Mechanizm wyrównywania bilansu płatniczego Deficyt płatniczy kraju A z krajem B prowadzi do (przy niemożliwości zmiany kursu oficjalnego) do wzmożonego popytu na walutę kraju B Waluta kraju B jest sprzedawana po kursie wyższym od parytetowego w kraju A Dłużnikom opłaca się więc bardziej wywieść złoto do kraju B, wymienić je, aby uregulować należności

Transfer złota (jego eksport z kraju A do B) uruchamia mechanizmy wyrównywania bilansu płatniczego -> spadek rezerw złota powodował wzrost stopy dyskontowej i redukcję dopływu pieniądza krajowego na rynek, ponieważ rozmiary kredytu były warunkowane stanem rezerw złota Pod wpływem wzrostu stopy dyskontowej następował przypływ kapitałów obcych -> bilans płatniczy poprawiał się

6. Wzrost stopy dyskontowej w kraju A powoduje spadek dochodów, popytu i cen -> zwiększa się rentowność transakcji eksportowych -> następuje wzrost eksportu i spadek importu

Wady Przyczyny upadku waluty kruszcowej: rozwój sił wytwórczych powoduje wzrost produkcji, że złota jest za mało do obsłużenia potrzeb obiegu pieniężnego brak możliwości prowadzenia ekspansywnej polityki pieniężnej (np. nastawione na inne cele) złoto było nierównomiernie rozmieszczone pomiędzy różnymi państwami Ograniczona podaż złota sprzyjała (raczej) deflacji Szczególna rola Banku Anglii

Rola Banku Anglii Posiadacz największych rezerw złota Regulowanie zakłóceń bilansu płatniczego przez: zmianę wysokości stopy dyskontowej lokowanie kapitałów w krajach zależnych Przerzucenie zakłóceń na kraje surowcowe i rolnicze

Waluta sztabowo-złota (1914-1944) By sfinansować wydatki wojenne, funt, frank i marka zostały odcięte od złota Ponowne przywracanie wymienialności na złoto – 1925/ 1926 Złote monety powiązane z dolarem / waluty europejskie wymieniane jedynie na sztaby złota Złoto = Dolar <- funt <- inne waluty europejskie Rezerwy w złocie i walutach kluczowych (USD i funt) od 1931 roku, Anglia porzuciła nowy system wymienialności złota. Podobnie postępowały też inne kraje -> pieniądz fiducjarny