„Na tropie tarninowych smaków”

Tarnina w herbie Współczesność i dzieje naszej gminy wiążą się z rośliną, która znalazła się w herbie Tarnowa Opolskiego. Zwyczajny powszechnie występujący na tym terenie krzew, bliski krewny śliwy nie tylko dał swą nazwę miejscowości lecz stanowił i nadal stanowi ważny element miejscowej historii.

Z tarninowymi zaroślami związana jest opowieść o Księżym Dole. To miejsce w tarnowskich lasach, gdzie podczas wojny trzydziestoletniej ludność wraz ze swoim proboszczem znalazła schronienie przed wielokrotnie plądrującymi okolice najeźdźcami. Owoce tarniny miały wówczas ochronić uciekinierów od głodu, a gęste cierniste krzaki maskowały miejsce ukrycia.

W legendzie różnych krajów tarnina pojawia się także jako krzew chroniący przed czarami. Z drugiej strony uważano cierniste tarninowe gałązki za przeklęte, gdyż to właśnie z nich miała jakoby być zrobiona korona cierniowa Chrystusa. Legenda głosi, że mimo to krzew zwinął swe ciernie, by nie kaleczyły skroni Jezusa.

W magiczne właściwości tarniny dawniej wierzono dość powszechnie. Ogólnie roślina ta miała być ochroną przed różnego rodzaju złem. Była także krzewem wróżebnym. Świadczą o tym przysłowia: „ Dopiero gdy zakwitnie cierniak, zima ostatecznie opuści kraj”, „Jeśli kwiat tarniny obrodzi, obrodzi i wino jesienią”, „Bogactwo kwiatów tarniny na wiosnę, wiele urodzeń w ciągu roku”.

Tarnina w przyrodzie

Śliwa tarnina – to niewysoki krzew wyrastający do trzech metrów. Należy do rodziny różowatych. Tak jak w całej Polsce i w naszej gminie roślinę można spotkać w środowisku naturalnym na skrajach lasu, na polach, brzegach rzek i łąkach. Tarnina ma małe wymagania glebowe, jednak najlepiej rozwija się na podłożu z dużą zawartością wapnia. Może rosnąć w półcieniu, jednak preferuje stanowiska nasłonecznione – przy niedostatecznej ilości światła nie owocuje. Jest odporna na suszę i mróz.

Białe niewielkie kwiaty pojawiają się na krzewie jeszcze przed rozwinięciem małych owalnych liści. Kwitnie niezwykle obficie, choć krótko, w kwietniu i maju. Kwiaty są wonne i wydzielają obfity nektar wabiąc różne owady.

Tarnina owocuje od października do grudnia wytwarzając kuliste pestkowce o ciemno niebieskiej skórce (przypominające nieco duże borówki). Tarki są jadalne lecz mają kwaśny ostry smak. Dopiero po pierwszych mrozach stają się smaczniejsze i delikatniejsze. Pestek tarniny nie wykorzystuje się do celów kulinarnych. Zawarte w nich substancje są toksyczne i mogą spowodować zatrucie.

Trasa rowerowa po najbardziej atrakcyjnych zakątkach gminy Tarnów Opolski, największe skupiska tarniny na terenie gminy

oraz wzdłuż drogi krajowej 94. W każdej miejscowości na terenie gminy Tarnów Opolski występują skupiska tarninowych zarośli. Przede wszystkim są to miejsca tj. obrzeża lasu, brzegi strumieni i zbiorników wodnych. Liczne kępy tarniny rosną po obu stronach linii kolejowej Opole – Strzelce Opolskie oraz wzdłuż drogi krajowej 94.

Kwitnące tarniny wczesną wiosną

Zarośla tarniny latem

Gąszcz tarninowy a w stanie bezlistnym

Tarnów Opolski: wzdłuż szlaku pieszo -rowerowego za boiskiem sportowym, od skrzyżowania ul. Nowej z drogą leśną w kierunku torów. Od skrzyżowania ul. Klimasa z drogą krajową w kierunku Raszowej na obrzeżu lasu z prawej strony. Na przedłużeniu ul. Leśnej w kierunku Nakła, po lewej stronie obrzeża lasu.

Kosorowice: ul. Leśna (początek szlaku Św Kosorowice: ul. Leśna (początek szlaku Św. Jakuba), na odcinku Rajskiej Drogi od mostka do torów kolejowych. Od przejazdu kolejowego na trakcie leśnym w kierunku Miedzianej i Przywór. Nad rowami odprowadzającymi wodę. Przywory: wzdłuż szlaku rowerowego w kierunku Maliny oraz na brzegu lasu i okolicznych polach w kierunku hodowli pstrągów.

Walidrogi: na drodze od Nakła do Walidróg. Od skrzyżowania drogi krajowej z linią leśną , przed Walidrogami, w kierunku starego młyna (stanowiska na obrzeżu lasu oraz w polu). Kąty Opolskie: nad rowami melioracyjnymi, bok od ulicy Odrzańskiej, na wałach oraz wyrobiskach po żwirowni (kople).

Walory uzytkowe tarniny

Wycinanie kęp tarniny przynosi dużą szkodę ekologiczną i przyrodniczą. Tarnina ma duże znaczenie jako element ekosystemu. Oprócz pożytku przynoszonego człowiekowi stanowi pokarm dla zwierząt. Jej kolczaste gałązki stanowią skuteczną ochronę przed drapieżnikami dla bażantów i kuropatw oraz gniazdujących w jej koronie ptaków śpiewających. Wycinanie kęp tarniny przynosi dużą szkodę ekologiczną i przyrodniczą. Ze względu na swoje walory i łatwość pielęgnacji może być nasadzana jako krzew użytkowy. Jej zwarte zarośla doskonale nadają się do tworzenia żywopłotów.

Dawniej służyło także do sporządzania raków. W sadownictwie tarnina wykorzystywana jest w postaci naturalnej, a także jako podkładka do szczepień. W hodowli roślin przez skrzyżowanie tworzy się odmiany śliw uprawnych o szczególnej odporności. Ze względu na wyjątkową twardość tarninowego drewna produkuje się z niego laski. Dawniej służyło także do sporządzania raków. Wiązki tarniny wykorzystywane są do budowania tężni solankowych. Kora tego krzewu jest dobrym źródłem tanin potrzebnych przy garbarskiej obróbce skór. W średniowieczu wytwarzano z niej atrament.

Ze względu na dużą twardość drewna, tarnina jest doskonałym materiałem do produkcji lasek.

Wiązki tarniny są podstawowym materiałem do budowy tężni solankowych, wypełniając konstrukcję i służąc do tworzenia aerozolu z solanki.

Do wykorzystania kulinarnego przeznaczone są owoce świeże Do wykorzystania kulinarnego przeznaczone są owoce świeże. Po przemrożeniu należy je szybko przetworzyć. Można je także długo przechowywać w stanie zamrożonym. Innym sposobem przechowywania jest ich suszenie. Należy to czynić bardzo ostrożnie. Można świeże tarki rozsypać cieką warstwą na płótnie lub papierze i suszyć w pomieszczeniu ciepłym i przewiewnym ( np.. na strychu). Bardzo dobrze do tego rodzaju obróbki nadają się specjalne suszarki do grzybów, owoców i warzyw. Możliwe jest także suszenie w piekarniku. Wymaga to jednak ostrożności i cierpliwości. Należy stosować temperatury 50 – 89 stopni i uchylić drzwiczki piekarnika.

Zdrowotne znaczenie tarniny

W kosmetyce miąższ z owoców służy do sporządzania maseczek ściągających. W XIX wieku owoców tarniny używano do zatrzymania procesu psucia się (octowienia) wina, a kory jako skutecznej substancji przedłużającej świeżość serów.

Przeciwbakteryjne właściwości owoców i kory tarniny znalazły zastosowanie w medycynie. Od starożytności wykorzystywano ich przeciwzapalne i regulujące układ trawienny działanie. Stosowane były jako napary do picia oraz płukania. Kwiatom tej rośliny przypisuje się właściwości słabo przeczyszczające, wykrztuśne, napotne i moczopędne. Oprócz herbatek z kwiatostanu rośliny używano także suszonych liści.

Miąższ owoców jest ceniony ze względu na walory odżywcze, aromat i smak (po przemrożeniu). Są bogate w witaminę C, flawonoidy i kwasy organiczne i sterole. Mają bardzo niską kaloryczność.

Walory kulinarne tarniny

Z niedojrzałych owoców można przyrządzać marynaty w occie. Chociaż na terenie regionu zachowała się pamięć o kulinarnym wykorzystaniu w przeszłości owocu tarniny, nie istnieją przepisy na potrawy z jej użyciem. Wiemy, że można z nich robić kompoty, konfitury, wina, nalewki, soki, syropy. Połączone z innymi owocami, warzywami oraz stosowane jako dodatek do potraw nadają im delikatny aromat i pikantny smak. Z niedojrzałych owoców można przyrządzać marynaty w occie.

Gotujmy zdrowo i smacznie, wykorzystując dary natury! Projekt „Na tropie tarninowych smaków” powstał z myślą o ponownym wprowadzeniu tej cennej rośliny do lokalnej kuchni. Zachęcając do twórczych poszukiwań, życzymy uczestnikom warsztatów wiele inwencji i powodzenia w tworzeniu oryginalnych przepisów. Gotujmy zdrowo i smacznie, wykorzystując dary natury!