Podstawy ekonomii Rynek, Popyt i Podaż

RYNEK

RYNEK * PROCES, W RAMACH KTÓREGO KUPUJĄCY I SPRZEDAJĄCY OKREŚLAJĄ CO MAJĄ ZAMIAR KUPOWAĆ I SPRZEDAWAĆ I NA JAKICH WARUNKACH podmiot gospodarczy - organizacja podejmująca samodzielne decyzje ekonomiczne we własnym interesie i na własne ryzyko gospodarstwa domowe przedsiębiorstwa administracja państwowa instytucje finansowe * Bednarska H., Krakowińska E., Ryć K., Skrzypczak Z., Zborowska W., Mikroekonomia w zarysie, WWZ, Warszawa 2010 * Bednarska H., Krakowińska E., Ryć K., Skrzypczak Z., Zborowska W., Mikroekonomia w zarysie, WWZ, Warszawa 2010

Konkurencja proces, za pomocą którego uczestnicy rynku, w celu realizacji indywidualnych interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny (konkurencja cenowa) jakości lub innych cech towaru (pozacenowa)* * Bednarska H., Krakowińska E., Ryć K., Skrzypczak Z., Zborowska W., Mikroekonomia w zarysie, WWZ, Warszawa 2010 * Bednarska H., Krakowińska E., Ryć K., Skrzypczak Z., Zborowska W., Mikroekonomia w zarysie, WWZ, Warszawa 2010

POPYT (D – demand)

Popyt pokazuje relacje jakie zachodzą między każdym poziomem ceny a ilością dobra, którą konsumenci chcą i mogą nabyć w określonym czasie popyt jest relacją odwrotną między ceną a ilością dobra

Popyt Cena (P) D Ilość (Q)

Prawo popytu wyższym cenom dobra odpowiadają mniejsze ilości dokonywanych zakupów, czyli wzrostowi ceny towarzyszy spadek wielkości popytu, a spadkowi ceny towarzyszy wzrost wielkości popytu. WYJĄTKI : efekt „owczego pędu” efekt veblenowski efekt snobizmu paradoks Giffena

Dobro Giffena dobro, w przypadku którego wzrost ceny zwiększa wielkość zapotrzebowania na to dobro nie podlega prawu popytu np. ziemniaki jakie ma nachylenie krzywa popytu na dobro Giffena ?

Prawo popytu – graficznie: Zapotrzebowanie Q1 Cena P A B C 6 4 5 7 Zgodnie z prawem popytu: spadek ceny powoduje – ceteris paribus – wzrost zapotrzebowania Zgodnie z prawem popytu spadek ceny z 6 do 4 spowoduje, że ilość popytu wzrośnie z 5 do 7 (przesunięcie z punktu B do C).

Determinanty popytu: dochody konsumentów liczba konsumentów ceny innych dóbr przewidywania co do przyszłych dochodów przewidywania co do przyszłej ceny danego dobra przewidywania co do przyszłych cen innych dóbr gusty, preferencje, reklama, pogoda i inne Ich zmiany powodują przesunięcie całej linii popytu !

Wzrost popytu – oznacza, że przy każdej cenie konsumenci wyrażają gotowość kupna większej ilości danego dobra Cena P A0 6 A1 D1 D0 5 9 Zapotrzebowanie Q

Spadek popytu Cena P B1 6 B0 D0 D1 5 9 Zapotrzebowanie Q

PODAŻ (S – supply)

Podaż dodatnia relacja między ceną dobra a jego ilością jaką producenci są gotowi oferować na rynku w danym odcinku czasu, przy założeniu że wszystkie inne parametry rynkowe w tym czasie są stałe wzrost ceny prowadzi do wzrostu oferowanej ilości – PRAWO PODAŻY

Krzywa podaży Cena (P) Ilość (Q) S

S B A Rys. Krzywa podaży Spadek ceny z 4,5 do 1,5 pociąga za sobą spadek ilości podaży ze 100 do 40 (przesunięcie z punktu B do A)

Krzywa podaży ma nachylenie dodatnie, a zatem zmiany ceny oraz będące ich konsekwencją zmiany podaży odbywają się w tym samym kierunku. Pozostałe czynniki mające charakter czynników niecenowych wpływających na podaż będą wpływać na przesuwanie się całej krzywej podaży w lewo lub w prawo.

Determinanty podaży ceny czynników produkcji technologia podatki i subsydia pogoda

wzrost podaży – przy każdej danej cenie producenci są gotowi wyprodukować większą ilość dobra

Równowaga na rynku

Równowaga rynkowa krótkookresowa Równowaga - czyli kombinacja ceny i ilości towaru, która będzie istnieć tak długo, dopóki producenci nie będą mieli czasu na zmianę swoich urządzeń produkcyjnych lub jakiegoś innego zasobu, którego ilość w krótkim okresie jest stała

Powstawanie równowagi rynkowej Podaż D NADWYŻKA d C c Cena b B a A Popyt Ilość

Powstawanie równowagi rynkowej Podaż D d C c Cena b NIEDOBÓR B a A Popyt Ilość

Skutki przesunięcia krzywej popytu

Skutki przesunięcia krzywej popytu D g Pe1 D1 O Qe1 Q

Skutki przesunięcia krzywej popytu D Wzrost popytu g Pe1 D2 D1 O Qe1 Q

Skutki przesunięcia krzywej popytu D g h Pe1 D2 D1 O Qe1 Q

Skutki przesunięcia krzywej popytu D Pe2 g h Pe1 D2 D1 O Qe1 Qe2 Q

Skutki przesunięcia krzywej popytu D g Pe1 D1 O Qe1 Q

Skutki przesunięcia krzywej popytu D Spadek popytu g Pe1 D2 D1 O Qe1 Q

Skutki przesunięcia krzywej popytu D m g Pe1 n Pe2 D2 D1 O Qe2 Qe1 Q

Skutki przesunięcia krzywej podaży

Skutki przesunięcia krzywej podaży S g Pe1 D O Qe1 Q

Skutki przesunięcia krzywej podaży S Wzrost podaży g Pe1 D O Qe1 Q

Skutki przesunięcia krzywej podaży S g p Pe1 D O Qe1 Q

Skutki przesunięcia krzywej podaży S g p Pe1 q Pe2 D O Qe1 Qe2 Q

Skutki przesunięcia krzywej podaży S g Pe1 D O Qe1 Q

Skutki przesunięcia krzywej podaży S g Spadek podaży Pe1 D O Qe1 Q

Skutki przesunięcia krzywej podaży S g Pe1 D O Qe1 Q

Skutki przesunięcia krzywej podaży S Pe3 j g Pe1 D O Qe3 Qe1 Q

Równowaga długookresowa – wariant A P0 P1 S1’ P Q

Równowaga długookresowa – wariant B P0 P1 P Q

Równowaga długookresowa – wariant C P Q P0=P1

Cena maksymalna i minimalna Cena maksymalna – najwyższa, jaką można ustalić, chroni interesy konsumentów. Cena minimalna – najniższa, jaką można ustalić, chroni interesy producentów.

Wyznaczanie ceny maksymalnej Cenie maksymalnej regulowanej przez państwo towarzyszy Zjawisko niedoboru podaży w stosunku do popytu. S D E A B P0 Pmax P Q Niedobór

Wyznaczanie ceny minimalnej S D E A B P0 Pmin P Q Nadwyżka

Funkcje cen w gospodarce rynkowej równoważąca informacyjna redystrybucyjna agregacyjna

Efekt dochodowy i substytucyjny - dodatek

EFEKT DOCHODOWY zmiana popytu na dane dobro spowodowana zmianą siły nabywczej (realnego dochodu) konsumenta, czyli zmianą ceny dobra przy danym dochodzie nominalnym; obniżenie ceny powoduje zwiększenie siły nabywczej konsumenta i wzrost popytu, zwiększenie ceny zaś zmniejsza dochód realny i powoduje spadek popytu; w zależności od rodzaju dobra powoduje to zmiany popytu zgłaszanego przez konsumenta: dla dóbr zwykłych (normalnych) wzrost realnego dochodu powoduje wzrost popytu — efekt dochodowy działa w tym samym kierunku co efekt substytucyjny; dla dóbr niższego rzędu (podrzędnych) wzrost realnego dochodu powoduje zmniejszenie popytu — efekt dochodowy działa w przeciwnym kierunku niż efekt substytucyjny, jest jednak słabszy od efektu substytucyjnego; w skrajnym przypadku efekt dochodowy może działać w przeciwnym kierunku niż efekt substytucyjny i być od niego silniejszy — skutkiem będzie paradoks Giffena. Źródło: http://biznes.pwn.pl

EFEKT SUBSTYTUCYJNY zmiana popytu na dane dobro spowodowana zmianą relacji cen dwóch dóbr wskutek zwiększenia (zmniejszenia) ceny jednego z nich; zmniejszenie ceny dobra powoduje, iż staje się ono relatywnie tańsze i popyt na to dobro zwiększa się; efekt substytucyjny, oprócz efektu dochodowego, tłumaczy odwrotną zależność między ceną dobra a popytem na to dobro; czysty efekt substytucyjny pokazuje zmianę popytu konsumenta wywołaną zmianą relacji cen przy zachowaniu realnego dochodu konsumenta. Źródło: http://biznes.pwn.pl

Efekt dochodowy i substytucyjny Wyższa cena dobra X powoduje odchylenie linii ograniczenia budżetowego z położenia AF do AF’. Konsument przesuwa się z punktu C do E. Ruch ten można rozłożyć na czysty efekt substytucyjne (przejście z punktu C do D), będący reakcją na zmianę relacji cen przy zachowaniu poprzedniej stopy życiowej, oraz czysty efekt dochodowy (przejście z D do E), będący reakcją na spadek realnego dochodu przy założeniu niezmienionej relacji cen. Efekt substytucyjny oznacza zmniejszenie popytu na dobro X. Efekt dochodowy także zmniejszenie popytu na dobro Y pod warunkiem, że jest ono dobrem normalnym. W tej sytuacji podwyżka cen prowadzi do spadku popytu, a krzywa popytu ma nachylenie ujemne. Qy · H U2 U1 A F F’ Qx C D E Dobro Y Przy wyjściowym poziomie cen konsument porusza się po linii ograniczenia budżetowego AF oraz wybiera punkt C, który pozwala mu znaleźć się na najwyższej dostępnej krzywej obojętności U2. Po podwyżce ceny dobra X linia ograniczenia budżetowego obraca się do położenia AF’ i konsument wybiera punkt E położony na najwyższej dostępnej krzywej obojętności, czyli U1. W tym przykładzie wzrost ceny dobra X wpływa na zmniejszenie zarówno liczby nabywanego dobra X oraz dobra Y. EFEKT SUBSTYTUCYJNY Chcąc wyodrębnić sam efekt zmiany relacji cen, należy wyobrazić sobie hipotetyczną linię ograniczenia budżetowego H równoległą do AF’ i styczną do wybranej pierwotnie krzywej obojętności U2. Ponieważ prosta H jest równoległa do linii ograniczenia budżetowego AF’, jej nachylenie wyraża nową relację cen dobra Y oraz dobra X po podwyżce ceny dobra X. Prosta H jest styczna do pierwotnej krzywej obojętności U2, pozwala więc konsumentowi utrzymać użyteczność i stopę życiową na poprzednim poziomie, który na całej krzywej U2 jest z definicji jednakowy. Poruszając się po hipotetycznej linii H, konsument wybrałby punkt D. Przesunięcie z C do D wyraża czysty efekt substytucyjny, tzn. dostosowanie popytu do nowej relacji cen przy założeniu, że dochód skorygowano tak, aby mimo wzrostu cen został utrzymany dotychczasowy poziom życia. Efekt substytucyjny wzrostu ceny dobra X zmniejsza jednoznacznie wielkość zapotrzebowania na nie. Podwyżka relatywnej ceny dobra X zachęca konsumenta do wyboru dobra Y częściej, gdyż dobro Y stało się relatywnie tańsze. EFEKT DOCHODOWY Chcąc wyodrębnić wpływ obniżenia realnej wielkości dochodu, należy przesunąć równolegle linię ograniczenia budżetowego z hipotetycznego położenia H do rzeczywistego położenia AF’. Konsument przechodzi z punktu D do E. Jeżeli oba dobra są dobrami normalnymi, to zmniejszenie realnego dochodu spowoduje spadek zapotrzebowania na obydwa dobra. Dobro X Źródło: D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Mikroekonomia, PWE, Warszawa 2007

Dobro Giffena Podwyżka ceny powoduje obrót linii ograniczenia budżetowego z AF d AF’. Efekt substytucyjny - przesunięcie z punktu C do D – zmniejsza popyt na dobro, które podrożało. Ponieważ jest to dobro niższego rzędu, efekt dochodowy – przesunięcie z D do E – oznacza wzrost popytu. W przypadku dobra Giffena efekt dochodowy przeważa nad efektem substytucyjnym i punkt E leży na prawo od punktu C. W rzeczywistości efekt dochodowy w odniesieniu do dóbr niższego rzędu nie jest tak silny i punkt E chociaż pozostaje na prawo od punktu D, leży zwykle na lewo od punktu C, co oznacza, iż przy wzroście ceny dobra niższego rzędu popyt na nie maleje.