BEZROBOCIE

Bezrobocie – charakter problemu Bezrobocie – jeden z najpoważniejszych problemów współczesnego świata. • Bezrobocie to: problem ekonomiczny problem społeczny problem polityczny

Ekonomiczny – niewykorzystany zasób, nierówności, niewłaściwa selekcja. Społeczny – wykluczenie, brak perspektyw. Polityczny – konflikty społeczne, radykalizacja nastrojów.

Skutki bezrobocia Makroekonomiczne: Mikroekonomiczne: Straty produkcji (produkcja potencjalna a rzeczywista) Obciążenie budżetu państwa z tytułu zasiłków Straty we wpływach podatkowych budżetu państwa Mikroekonomiczne: Utrata dochodów z pracy Praca jako wymiar egzystencji ludzkiej Niezaspokojone aspiracje życiowe Zjawisko frustracji i degradacji społecznej (źródło patologii)

Aktywni zawodowo – zasoby siły roboczej Sr Bierni zawodowo; uczący się, renciści, wykonujący pracę niepłatną w domu Aktywni zawodowo – zasoby siły roboczej Sr Bezrobotni B Zatrudnieni Z

Wskaźnik aktywności zawodowej = Zasoby siły roboczej – grupa ludzi w wieku produkcyjnym, zdolnych i gotowych podjąć pracę wg ogólnych warunków na rynku pracy Wskaźnik aktywności zawodowej = zasoby siły roboczej / ludność w wieku produkcyjnym Wskaźnik zatrudnienia = zatrudnieni / ludność w wieku produkcyjnym Stopa bezrobocia = bezrobotni / zasoby siły roboczej

Ludność w wieku produkcyjnym: - granice wieku: np. 18-59, 18-64; powyżej 15 lat; powyżej 16 lat Bierni zawodowo: - uczący się w systemie dziennym - renciści - wykonujący pracę nieodpłatną w gospodarstwie domowym - przebywający w więzieniu, zakładach zamkniętych Aktywni zawodowo (zasoby siły roboczej): - zatrudnieni (pracujący) - bezrobotni

Bezrobotni zarejestrowani: osoby w wieku produkcyjnym; nie mające prawa do renty lub emerytury nie posiadające gospodarstwa rolnego nie prowadzące działalności gospodarczej nie pobierające zasiłku (innego niż dla bezrobotnych) Bezrobotni wg BAEL (osoby, które spełniają jednoczenie 3 warunki): w okresie badanego tygodnia nie pracowały aktywnie poszukują pracy są gotowe podjąć pracę w badanym lub następnym tygodniu

Naturalna stopa bezrobocia - minimalny procent siły roboczej , który nie znajduje zatrudnienia z powodu strukturalnych problemów gospodarki i przechodzenia między poszczególnymi miejscami pracy Luka PNB to różnica między potencjalnym PNB a rzeczywistym PNB w danym okresie Prawo Okuna – dla każdego wzrostu rzeczywistej stopy bezrobocia powyżej naturalnej stopy bezrobocia, luka PNB powiększa się o 3%. Luka PNB = -3 (U – U*) gdzie: U – rzeczywista stopa bezrobocia U* - naturalna stopa bezrobocia

Czynniki determinujące sytuację na rynku pracy Skala aktywności gospodarczej Postęp techniczny Struktura gospodarki Koniunktura Regulacje prawne Zakres i rola sektora publicznego Demografia (m.in. model rodziny) Wzorce kulturowe Poziom dochodów Poziom wykształcenia …

Bezrobocie – typy (rodzaje) Bezrobocie frykcyjne – wynika z niedoskonałości rynku: zbyt wolnych przystosowań popytu i podaży, niepełnej informacji, ciągłego tworzenia i likwidowania miejsc pracy. Jest to bezrobocie niemożliwe do całkowitego zlikwidowania! Bezrobocie strukturalne – niedostosowanie struktury popytu na prac i podaży pracy pod względem: -kwalifikacyjnym -zawodowym -regionalnym Wynika np. z likwidacji całych branż. Bezrobocie koniunkturalne – wynikające z okresowego spadku aktywności ekonomicznej.

Przyczyny bezrobocia: Bezrobocie technologiczne (?) Bezrobocie równowagi (bezrobocie naturalne) (Typy bezrobocia równowagi: frykcyjne i strukturalne) Bezrobocie nierównowagi (nadwyżka globalnej podaży pracy nad globalnym popytem na pracę): - ujęcie neoklasyczne: bezrobocie dobrowolne (usztywnianie się płac) - ujęcie keynesowskie: bezrobocie przymusowe (niewystarczający popyt na towary)

Bezrobocie w Polsce 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Stopa bezrobocia w % 10,3 10,4 13,1 15,1 17,5 18,1

Zwalczanie bezrobocia Pasywna polityka państwa Pomoc finansowa dla bezrobotnych (zasiłki, jednorazowe odszkodowania) Aktywna polityka państwa Stymulowanie wzrostu popytu na siłę roboczą Ograniczanie podaży siły roboczej Poprawa funkcjonowania rynku pracy

Aktywna polityka państwa Polityka zatrudnienia: Roboty publiczne Pośrednictwo pracy Redukcja czasu pracy Wcześniejsze emerytury Inkubatory przedsiębiorczości Polit. makroekonomiczna: Stymulowanie popytu globalnego poprzez wzrost wydatków rządowych Zmniejszanie obciążeń fiskalnych Polityka monetarna (stopy %, podaż pieniądza)

ZATRUDNIENIE I WYDAJNOŚĆ PRACY A WZROST PKB

Wzrost gospodarczy Yt – Yt-1 SWYt= * 100% Yt-1 Najczęściej stosowanym miernikiem wzrostu gospodarczego jest roczna stopa wzrostu PKB (Y) Yt-1 Yt – Yt-1 * 100% SWYt= określa roczny procentowy przyrost produktu krajowego

Wzrost gospodarczy ma swoje źródło w zwiększaniu nakładów czynników produkcji: Pracy (zasoby siły roboczej kraju) Kapitału rzeczowego (zainwestowane rzeczowe środki produkcyjne) Ziemi (zasoby naturalne) Technologii (społeczna wiedza o metodach i sposobach produkcji).

Wzrost nakładów pracy w warunkach stałości kapitału i technologii prowadzi do wzrostu produkcji. źródła wzrostu zatrudnienia: wzrost liczby ludności, wzrost udziału zatrudnionych w ogólnej liczbie ludności nakłady pracy zależą od: czasu pracy, liczby zatrudnionych, współczynnika aktywności zawodowej kapitał ludzki: wiedza + umiejętności (wzrost poziomu wykształcenia, podnoszenie kwalifikacji, doświadczenie zawodowe)

Krańcowa produktywność pracy wyraża stosunek przyrostu produktu (ΔY) do przyrostu nakładów pracy wskazuje o ile jednostek wzrośnie produkt, jeśli nakłady pracy wzrosną o jednostkę (nakłady kapitału bez zmian) w warunkach gospodarki rynkowej podmioty gospodarcze podporządkowują się prawu malejących przychodów

Czynniki wzrostu gospodarczego – ujęcie elementarne: Y = Z × W gdzie: Y – PKB Z - zatrudnienie W - wydajność pracy

Zatrudnienie Kto to jest „zatrudniony”? Zatrudnieni: 1. pracownicy najemni 2. samozatrudnieni 3. właściciele gospodarstw rolnych

Zatrudnienie - liczba zatrudnionych czy liczba etatów? przeliczenie liczby osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy na „pełne etaty”. Zatrudnienie to wielkość zasobowa! stan (liczbę) zatrudnienia -stan na koniec roku -średnia liczba zatrudnionych w roku PKB jest wielkością strumieniową! W formule: Y = Z × W trzeba uwzględniać zatrudnienie średnioroczne.

Zatrudnienie - czynniki determinujące strona popytowa: - technologie - struktura kosztów produkcji - stan koniunktury (obecny i oczekiwany) - regulacje prawne strona podażowa: - struktura demograficzna - poziom dochodów - czynniki kulturowe - długość okresu kształcenia, służby wojskowej

Wydajność pracy – problemy pomiaru Wydajność pracy to wskaźnik obliczony poprzez podzielenie wielkości strumieniowej (np. PKB) przez wielkość zasobów (np. liczbę zatrudnionych – średnioroczną). Wydajność pracy ma wymiar czasowy – można obliczać ją jedynie dla okresów (godzinowa, dzienna, miesięczna, kwartalna, roczna wydajność pracy). Decyduje o tym wielkość strumieniowa w liczniku. W mianowniku może być liczba zatrudnionych (pracujących) lub liczba godzin pracy:

Wydajność pracy - determinanty Wydajność pracy na szczeblu mikroekonomicznym zależy m.in. od: - technicznego uzbrojenia pracy - technologii - organizacji pracy - kwalifikacji - motywacji Na szczeblu makroekonomicznym wydajność pracy zależy ponadto od: - struktury produkcji - różnic w wydajności pracy w poszczególnych sektorach

Wzrost PKB a wzrost zatrudnienia i wzrost wydajności pracy wzrost nakładów kapitałowych prowadzi do wzrostu produkcji przy każdym ustalonym poziomie pracy; wyposażeniu pracy w kapitał towarzyszy jednoczesny wzrost wydajności pracy; Jeżeli wzrost PKB jest głównie wynikiem wzrostu wydajności pracy nazywamy go wzrostem intensywnym. Jeżeli wzrost PKB jest głównie wynikiem wzrostu zatrudnienia nazywamy go wzrostem ekstensywnym.

Tempo wzrostu zatrudnienia* Tempo wzrostu wydajności pracy Tempo wzrostu PKB Tempo wzrostu zatrudnienia* Tempo wzrostu wydajności pracy 1995 7,0 1,3 5,7 1996 6,0 2,3 3,7 1997 6,8 2,9 3,9 1998 4,8 -0,2 5,0 1999 4,1 -1,6 2,5 2000 4,0 -3,3 7,3 2001 1,0 -3,2 4,2 2002 1,4 -2,0 3,4 Tempo wzrostu liczby pracujących Źródło: Ossowski J.: Wybrane zagadnienia z makroekonomii.