WARTOŚĆ I JAKOŚĆ ŻYCIA ETYKA LECZENIA PRZECIWBÓLOWEGO ETYKA KOŃCA ŻYCIA A NNA O ROŃSKA katedra i Klinika Anestezjologii i Intensywnej terapii AM we Wrocławiu A NNA O ROŃSKA katedra i Klinika Anestezjologii i Intensywnej terapii AM we Wrocławiu

EUTANAZJAEUTANAZJA Katedra i Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii AM we Wrocławiu Prof. dr habil. Andrzej Kübler dr med. Anna Orońska Prof. dr habil. Andrzej Kübler dr med. Anna Orońska

EUTANAZJAEUTANAZJA Przedmiot publicznych debat cha- rakteryzujących się: Przedmiot publicznych debat cha- rakteryzujących się:  dużym ładunkiem emocjonalnym  powszechnym stosowaniem sloganów  wykorzystywaniem technik manipu- lacji w debatach medialnych Przedmiot publicznych debat cha- rakteryzujących się: Przedmiot publicznych debat cha- rakteryzujących się:  dużym ładunkiem emocjonalnym  powszechnym stosowaniem sloganów  wykorzystywaniem technik manipu- lacji w debatach medialnych

EUTANAZJAEUTANAZJA W przebiegu publicznych debat po- wszechnie występuje: W przebiegu publicznych debat po- wszechnie występuje:  pomijanie pewnych subtelnych ale bardzo istotnych rozróżnień  pomijanie istotnych argumentów  brak rozróżnienia między obszarem zgody oraz niezgody w argumentacji W przebiegu publicznych debat po- wszechnie występuje: W przebiegu publicznych debat po- wszechnie występuje:  pomijanie pewnych subtelnych ale bardzo istotnych rozróżnień  pomijanie istotnych argumentów  brak rozróżnienia między obszarem zgody oraz niezgody w argumentacji

DZIAŁANIA MEDYCZNE MOŻLIWE PRZY KOŃCU ŻYCIA NIEULECZALNIE CHOREGO PACJENTA 1. Podawanie środków przeciwbólowych w wzras- tających dawkach 2. Rezygnacja z pewnych metod leczenia oraz resuscytacji 3. Odłączenie urządzeń sztucznie podtrzymu- jących życie 4. Pomoc lub towarzyszenie przy samobójstwie 5. Podanie uśmiercającej substancji 1. Podawanie środków przeciwbólowych w wzras- tających dawkach 2. Rezygnacja z pewnych metod leczenia oraz resuscytacji 3. Odłączenie urządzeń sztucznie podtrzymu- jących życie 4. Pomoc lub towarzyszenie przy samobójstwie 5. Podanie uśmiercającej substancji Każde z tych działań może być dobrowolne, bez wyrażenia woli lub niezgodnie z wolą pacjenta

EUTANAZJAEUTANAZJA Na nazwę tę zasługuje tylko eutanazja czynna, bezpośrednia, w tym także wspomagane samobójstwo eutanatyczne Inne czynności związane z końcem życia nie są przejawem eutanazji Na nazwę tę zasługuje tylko eutanazja czynna, bezpośrednia, w tym także wspomagane samobójstwo eutanatyczne Inne czynności związane z końcem życia nie są przejawem eutanazji

EUTANAZJA DEFINICJA 1.Czyn, którego intencją jest spowodo- wanie śmierci nieuleczalnie chorego człowieka, w celu oszczędzenia mu cierpień 2.Czyn ten dokonywany jest na żądanie chorego, zdolnego do świadomego wyrażenia woli lub motywowany współczuciem dla pacjenta niezdolnego do podejmowania decyzji 3.Sprawca czynu jest lekarz 1.Czyn, którego intencją jest spowodo- wanie śmierci nieuleczalnie chorego człowieka, w celu oszczędzenia mu cierpień 2.Czyn ten dokonywany jest na żądanie chorego, zdolnego do świadomego wyrażenia woli lub motywowany współczuciem dla pacjenta niezdolnego do podejmowania decyzji 3.Sprawca czynu jest lekarz

EUTANAZJA DEFINICJA ENCYKLOPEDYCZNA „Eutanazja – powodowane współczuciem zabicie nieuleczalnie chorego człowieka na jego żądanie: „Eutanazja – powodowane współczuciem zabicie nieuleczalnie chorego człowieka na jego żądanie: Wielka Encyklopedia PWN 2002 „Eutanazja – podjęte celem zakończenia czyjegoś cierpienia działanie lub zanie- chanie, które przez swoją naturę lub świadomy zamiar powodują śmierć” „Eutanazja – podjęte celem zakończenia czyjegoś cierpienia działanie lub zanie- chanie, które przez swoją naturę lub świadomy zamiar powodują śmierć” Deklaracja o eutanazji, Kongregacja d/s Wiary. Watykan 1980 „Eutanazja – powodowane współczuciem zabicie nieuleczalnie chorego człowieka na jego żądanie: „Eutanazja – powodowane współczuciem zabicie nieuleczalnie chorego człowieka na jego żądanie: Wielka Encyklopedia PWN 2002 „Eutanazja – podjęte celem zakończenia czyjegoś cierpienia działanie lub zanie- chanie, które przez swoją naturę lub świadomy zamiar powodują śmierć” „Eutanazja – podjęte celem zakończenia czyjegoś cierpienia działanie lub zanie- chanie, które przez swoją naturę lub świadomy zamiar powodują śmierć” Deklaracja o eutanazji, Kongregacja d/s Wiary. Watykan 1980

SAMOBÓJSTWA EUTANATYCZNE Samobójstwo wspomagane (AS – assisted suicide) Samobójstwo wspomagane (AS – assisted suicide)  Wspomagane przez lekarza (PAS)  Wspomagane przez nielekarza (N- PAS) Inaczej: „pomocnictwo do samobój- stwa” (dyskusyjna różnica miedzy eutanazja czynną a AS) Samobójstwo wspomagane (AS – assisted suicide) Samobójstwo wspomagane (AS – assisted suicide)  Wspomagane przez lekarza (PAS)  Wspomagane przez nielekarza (N- PAS) Inaczej: „pomocnictwo do samobój- stwa” (dyskusyjna różnica miedzy eutanazja czynną a AS)

EUTANAZJA CZYNNIKI POWODUJĄCE WZROST ZAINTERESOWANIA EUTANAZJĄ DARWINIZM SPOŁECZNY n Powszechna akceptacja logiki biznesu – kontrakt, opłacalność, zysk, sukces n Kryzys wartości tradycyjnych – więzi rodzinne, społeczne, autorytet n Choroba i starość zagrożeniem bytu jednostki i rodziny n Lekarz rzemieślnikiem od optymalizacji organizmu DARWINIZM SPOŁECZNY n Powszechna akceptacja logiki biznesu – kontrakt, opłacalność, zysk, sukces n Kryzys wartości tradycyjnych – więzi rodzinne, społeczne, autorytet n Choroba i starość zagrożeniem bytu jednostki i rodziny n Lekarz rzemieślnikiem od optymalizacji organizmu

EUTANAZJA ARGUMENTY ZA nAutonomia jednostki  Współczesne społeczeństwa gwarantują jed- nostce autonomie poprzez prawo własnego wyboru sposobu życia  Taka autonomia powinna uwzględniać prawo do indywidualnego wyboru nie tylko wyksz- tałcenia, zawodu, małżonka itd. ale też czasu i rodzaju śmierci  Jeśli uznajemy, ze istnieje prawo do indywi- dualnej odmowy leczenia nawet z konsek- wencja śmierci jednostki, to należy pozwolić na możliwość zakończenia życia przez eutanazję nAutonomia jednostki  Współczesne społeczeństwa gwarantują jed- nostce autonomie poprzez prawo własnego wyboru sposobu życia  Taka autonomia powinna uwzględniać prawo do indywidualnego wyboru nie tylko wyksz- tałcenia, zawodu, małżonka itd. ale też czasu i rodzaju śmierci  Jeśli uznajemy, ze istnieje prawo do indywi- dualnej odmowy leczenia nawet z konsek- wencja śmierci jednostki, to należy pozwolić na możliwość zakończenia życia przez eutanazję

EUTANAZJA ARGUMENTY PRZECIW Autonomia nie usprawiedliwia eutanazji Autonomia nie usprawiedliwia eutanazji  Nie wszystko jest dozwolone pod hasłem autonomii jednostki. Np. społeczeństwo współczesne zabrania niewolnictwa lub pojedynkowania się  Eutanazja to nie to samo, co odmowa leczenia. Wymaga ona czynnego udziału drugiej osoby  Eutanazja to nie to samo co samobójstwo. Jest to „medykalizacja śmierci” poprzez usankcjonowanie udziału lekarza jako elementu aktu samobójczego Autonomia nie usprawiedliwia eutanazji Autonomia nie usprawiedliwia eutanazji  Nie wszystko jest dozwolone pod hasłem autonomii jednostki. Np. społeczeństwo współczesne zabrania niewolnictwa lub pojedynkowania się  Eutanazja to nie to samo, co odmowa leczenia. Wymaga ona czynnego udziału drugiej osoby  Eutanazja to nie to samo co samobójstwo. Jest to „medykalizacja śmierci” poprzez usankcjonowanie udziału lekarza jako elementu aktu samobójczego

EUTANAZJA ARGUMENTY PRZECIW Rozróżnienie etyczne miedzy działaniem aktywnym, zmierzającym do spowodowania śmierci, a wstrzy- maniem się od wprowadzenia lub wyłączeniem agresywnej interwencji medycznej jest prawdziwe i uzasadnione Rozróżnienie etyczne miedzy działaniem aktywnym, zmierzającym do spowodowania śmierci, a wstrzy- maniem się od wprowadzenia lub wyłączeniem agresywnej interwencji medycznej jest prawdziwe i uzasadnione  W eutanazji intencja postępowania jest spowodo- wanie śmierci pacjenta  Przy rezygnacji z określonego sposobu postępo- wania terapeutycznego lub jego wstrzymaniu in- tencją postępowania jest eliminacja leczenia uzna- nego za nieproporcjonalne do potrzeb pacjenta  Życie pacjenta może w konsekwencji zakończyć się lub nie w zależności od podstawowego schorzenia Rozróżnienie etyczne miedzy działaniem aktywnym, zmierzającym do spowodowania śmierci, a wstrzy- maniem się od wprowadzenia lub wyłączeniem agresywnej interwencji medycznej jest prawdziwe i uzasadnione Rozróżnienie etyczne miedzy działaniem aktywnym, zmierzającym do spowodowania śmierci, a wstrzy- maniem się od wprowadzenia lub wyłączeniem agresywnej interwencji medycznej jest prawdziwe i uzasadnione  W eutanazji intencja postępowania jest spowodo- wanie śmierci pacjenta  Przy rezygnacji z określonego sposobu postępo- wania terapeutycznego lub jego wstrzymaniu in- tencją postępowania jest eliminacja leczenia uzna- nego za nieproporcjonalne do potrzeb pacjenta  Życie pacjenta może w konsekwencji zakończyć się lub nie w zależności od podstawowego schorzenia

ROLA LEKARZA A EUTANAZJA Lekarz jest terapeutą i od leczenia może odejść jedynie w celu sprawowania opieki nad osobą, której nie może leczyć. Trudno sobie wyobrazić, że człowiek, którego zadaniem jest leczyć, może być tym, który okazjonalnie zabija. Zabijać i leczyć są to powołania zbyt sprzeczne aby można zaakceptować ich współistnienia Cerruti FR Lekarz jest terapeutą i od leczenia może odejść jedynie w celu sprawowania opieki nad osobą, której nie może leczyć. Trudno sobie wyobrazić, że człowiek, którego zadaniem jest leczyć, może być tym, który okazjonalnie zabija. Zabijać i leczyć są to powołania zbyt sprzeczne aby można zaakceptować ich współistnienia Cerruti FR. 1996

EUTANAZJA CZYNNA A USTAWODAWSTWO Eutanazja jako zwykły typ zabójstwa Francja Francja Kanada Kanada Wielka Brytania Wielka Brytania USA USA Szwecja Szwecja Izrael Izrael Czechy Czechy Eutanazja jako zwykły typ zabójstwa Francja Francja Kanada Kanada Wielka Brytania Wielka Brytania USA USA Szwecja Szwecja Izrael Izrael Czechy Czechy Eutanazja jako uprzywilejowany typ zabójstwa Niemcy Niemcy Japonia Japonia Włochy Włochy Austria Austria Portugalia Portugalia Szwajcaria Szwajcaria Polska Polska Eutanazja legalna Holandia Holandia Belgia Belgia Eutanazja legalna Holandia Holandia Belgia Belgia

EUTANAZJA CZYNNA PRAWODAWSTWO POLSKIE art. 150 k.k. §1 kto zabija człowieka na żądanie i pod wpływem współczucia dla niego podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat §2 w szczególnych okolicznościach sąd może zas- tosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia Przy braku żądania ze strony pacjenta odpo- wiedzialność jak za zwykłe zabójstwo – art. 148 §1 k.k. art. 150 k.k. §1 kto zabija człowieka na żądanie i pod wpływem współczucia dla niego podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat §2 w szczególnych okolicznościach sąd może zas- tosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia Przy braku żądania ze strony pacjenta odpo- wiedzialność jak za zwykłe zabójstwo – art. 148 §1 k.k.

Stanowisko Rady Europy ( ) Comm. Ministers of Europe adopted a recom- mendation against euthanasia (1999) Comm. Ministers of Europe adopted a recom- mendation against euthanasia (1999) To respect and protect the dignity of terminally ill or dying persons… by upholding the prohibition against intentionally taking the life of terminally ill or dying persons To respect and protect the dignity of terminally ill or dying persons… by upholding the prohibition against intentionally taking the life of terminally ill or dying persons Right to life… is guaranteed by the member states… Right to life… is guaranteed by the member states… Recogn. That a terminally or dying person’s wish to die cannot of itself constitute a legal justification to carry out actions intended to bring about death. Recogn. That a terminally or dying person’s wish to die cannot of itself constitute a legal justification to carry out actions intended to bring about death. Comm. Ministers of Europe adopted a recom- mendation against euthanasia (1999) Comm. Ministers of Europe adopted a recom- mendation against euthanasia (1999) To respect and protect the dignity of terminally ill or dying persons… by upholding the prohibition against intentionally taking the life of terminally ill or dying persons To respect and protect the dignity of terminally ill or dying persons… by upholding the prohibition against intentionally taking the life of terminally ill or dying persons Right to life… is guaranteed by the member states… Right to life… is guaranteed by the member states… Recogn. That a terminally or dying person’s wish to die cannot of itself constitute a legal justification to carry out actions intended to bring about death. Recogn. That a terminally or dying person’s wish to die cannot of itself constitute a legal justification to carry out actions intended to bring about death.

EUTANAZJA A POGLĄDY RELIGIJNE

KOŚCIÓŁ KATOLICKI A EUTANAZJA Deklaracja Piusa XII Mowa o problemach reanimacji Rozróżnienie między środkami zwyczajnymi a nadzwyczajnymi. Lekarz ma prawo zastosować sztuczne od- dychanie a także je przerwać. Zaprzestanie postępowania podtrzymującego życie nie jest eutanazją ponieważ „przerwanie próby reanimacji jest tylko niebezpośrednią przy- czyną ustania życia” Mowa o problemach reanimacji Rozróżnienie między środkami zwyczajnymi a nadzwyczajnymi. Lekarz ma prawo zastosować sztuczne od- dychanie a także je przerwać. Zaprzestanie postępowania podtrzymującego życie nie jest eutanazją ponieważ „przerwanie próby reanimacji jest tylko niebezpośrednią przy- czyną ustania życia”

Kościół katolicki a eutanazja – „Evangelium vitae” JP II Przez eutanazję w ścisłym i właściwym sensie należy rozumieć czyn lub zaniedbanie,które ze swej natury lub w intencji działającego powoduje śmierć w celu usuniecia wszelkiego cierpienia. Eutanazję należy zatem rozpatrywać w kontekście intencji oraz zastosowanych metod. Przez eutanazję w ścisłym i właściwym sensie należy rozumieć czyn lub zaniedbanie,które ze swej natury lub w intencji działającego powoduje śmierć w celu usuniecia wszelkiego cierpienia. Eutanazję należy zatem rozpatrywać w kontekście intencji oraz zastosowanych metod. Od eutanazji należy odróżnić decyzję o rezygnacji z tzw. … Od eutanazji należy odróżnić decyzję o rezygnacji z tzw. … Poczyniwszy te rozroznienia, potwierdzam, że eutanazja jest poważnym naruszeniem Prawa Bożego jako moralnie niedopuszczalne dobrowolne zabójstwo osoby ludzkiej. Poczyniwszy te rozroznienia, potwierdzam, że eutanazja jest poważnym naruszeniem Prawa Bożego jako moralnie niedopuszczalne dobrowolne zabójstwo osoby ludzkiej. Przez eutanazję w ścisłym i właściwym sensie należy rozumieć czyn lub zaniedbanie,które ze swej natury lub w intencji działającego powoduje śmierć w celu usuniecia wszelkiego cierpienia. Eutanazję należy zatem rozpatrywać w kontekście intencji oraz zastosowanych metod. Przez eutanazję w ścisłym i właściwym sensie należy rozumieć czyn lub zaniedbanie,które ze swej natury lub w intencji działającego powoduje śmierć w celu usuniecia wszelkiego cierpienia. Eutanazję należy zatem rozpatrywać w kontekście intencji oraz zastosowanych metod. Od eutanazji należy odróżnić decyzję o rezygnacji z tzw. … Od eutanazji należy odróżnić decyzję o rezygnacji z tzw. … Poczyniwszy te rozroznienia, potwierdzam, że eutanazja jest poważnym naruszeniem Prawa Bożego jako moralnie niedopuszczalne dobrowolne zabójstwo osoby ludzkiej. Poczyniwszy te rozroznienia, potwierdzam, że eutanazja jest poważnym naruszeniem Prawa Bożego jako moralnie niedopuszczalne dobrowolne zabójstwo osoby ludzkiej.

Eutanazja – Katechizm Kościoła Katolickiego Eutanazja bezpośrednia, niezależnie od motywów i środkow,polega na położeniu kresu życiu osób upośledzonych,chorych lub umierających. Jest ona moralnie niedopuszczalna Eutanazja bezpośrednia, niezależnie od motywów i środkow,polega na położeniu kresu życiu osób upośledzonych,chorych lub umierających. Jest ona moralnie niedopuszczalna. W ten sposób działanie lub zaniechanie działania,które samo w sobie lub w zamierzeniu zadaje śmierć, by zlikwidować ból,stanowi zabojstwo głeboko sprzeczne z godnością osoby ludzkiej i z poszanowaniem Boga żywego, jej Stwórcy.Bład w ocenie, w który można popaść w dobrej wierze, nie zmienia natury tego zbrodniczego czynu, który zawsze należy potepić i wykluczyć. W ten sposób działanie lub zaniechanie działania,które samo w sobie lub w zamierzeniu zadaje śmierć, by zlikwidować ból,stanowi zabojstwo głeboko sprzeczne z godnością osoby ludzkiej i z poszanowaniem Boga żywego, jej Stwórcy.Bład w ocenie, w który można popaść w dobrej wierze, nie zmienia natury tego zbrodniczego czynu, który zawsze należy potepić i wykluczyć Eutanazja bezpośrednia, niezależnie od motywów i środkow,polega na położeniu kresu życiu osób upośledzonych,chorych lub umierających. Jest ona moralnie niedopuszczalna Eutanazja bezpośrednia, niezależnie od motywów i środkow,polega na położeniu kresu życiu osób upośledzonych,chorych lub umierających. Jest ona moralnie niedopuszczalna. W ten sposób działanie lub zaniechanie działania,które samo w sobie lub w zamierzeniu zadaje śmierć, by zlikwidować ból,stanowi zabojstwo głeboko sprzeczne z godnością osoby ludzkiej i z poszanowaniem Boga żywego, jej Stwórcy.Bład w ocenie, w który można popaść w dobrej wierze, nie zmienia natury tego zbrodniczego czynu, który zawsze należy potepić i wykluczyć. W ten sposób działanie lub zaniechanie działania,które samo w sobie lub w zamierzeniu zadaje śmierć, by zlikwidować ból,stanowi zabojstwo głeboko sprzeczne z godnością osoby ludzkiej i z poszanowaniem Boga żywego, jej Stwórcy.Bład w ocenie, w który można popaść w dobrej wierze, nie zmienia natury tego zbrodniczego czynu, który zawsze należy potepić i wykluczyć.

KOŚCIÓŁ KATOLICKI A EUTANAZJA pontyfikat Jana Pawła II „Prawa sprzyjające eutanazji i zez- walające na nią sprzeciwiają się dobru jednostki i dobru wspólnemu. Nie tylko nie są wiążące dla sumienia ale stawiają człowieka wobec „poważnej i konkret- nej powinności przeciwstawienia się im poprzez sprzeciw sumienia” Evangelium vitae 1995 „Prawa sprzyjające eutanazji i zez- walające na nią sprzeciwiają się dobru jednostki i dobru wspólnemu. Nie tylko nie są wiążące dla sumienia ale stawiają człowieka wobec „poważnej i konkret- nej powinności przeciwstawienia się im poprzez sprzeciw sumienia” Evangelium vitae 1995

Postawy wobec eutanazji i wsp. samobójstwa (JAMA, 3 marzec 2001) Badano: 988 nieuleczalnie chorych pacjentów i 893 opie- kunów. Badano: 988 nieuleczalnie chorych pacjentów i 893 opie- kunów. Poparcie hipotetyczne dla eutanazji - 60,2% chorych, we własnym przypadku – 10,6% Poparcie hipotetyczne dla eutanazji - 60,2% chorych, we własnym przypadku – 10,6% Nie dla eutanazji: uwaga i szacunek poświęcane cho- remu, wiek >65 lat, rasa czarna Nie dla eutanazji: uwaga i szacunek poświęcane cho- remu, wiek >65 lat, rasa czarna Tak: depresja pacjenta lub opiekuna, znaczne zapotrze- bowanie na lepsza opiekę Tak: depresja pacjenta lub opiekuna, znaczne zapotrze- bowanie na lepsza opiekę 50% zmieniło zdanie w ciągu 1 mies. 50% zmieniło zdanie w ciągu 1 mies. 5,6% rozmawiało o ewent. eutanazji z opiekunem 5,6% rozmawiało o ewent. eutanazji z opiekunem 1,6% z lekarzem. 1,6% z lekarzem. 1 chory z badanej grupy poddał się wspomaganemu samobójstwu: cechy: bez bólu, bez ograniczonej aktywności, występowała depresja u opiekuna. 1 chory z badanej grupy poddał się wspomaganemu samobójstwu: cechy: bez bólu, bez ograniczonej aktywności, występowała depresja u opiekuna. Badano: 988 nieuleczalnie chorych pacjentów i 893 opie- kunów. Badano: 988 nieuleczalnie chorych pacjentów i 893 opie- kunów. Poparcie hipotetyczne dla eutanazji - 60,2% chorych, we własnym przypadku – 10,6% Poparcie hipotetyczne dla eutanazji - 60,2% chorych, we własnym przypadku – 10,6% Nie dla eutanazji: uwaga i szacunek poświęcane cho- remu, wiek >65 lat, rasa czarna Nie dla eutanazji: uwaga i szacunek poświęcane cho- remu, wiek >65 lat, rasa czarna Tak: depresja pacjenta lub opiekuna, znaczne zapotrze- bowanie na lepsza opiekę Tak: depresja pacjenta lub opiekuna, znaczne zapotrze- bowanie na lepsza opiekę 50% zmieniło zdanie w ciągu 1 mies. 50% zmieniło zdanie w ciągu 1 mies. 5,6% rozmawiało o ewent. eutanazji z opiekunem 5,6% rozmawiało o ewent. eutanazji z opiekunem 1,6% z lekarzem. 1,6% z lekarzem. 1 chory z badanej grupy poddał się wspomaganemu samobójstwu: cechy: bez bólu, bez ograniczonej aktywności, występowała depresja u opiekuna. 1 chory z badanej grupy poddał się wspomaganemu samobójstwu: cechy: bez bólu, bez ograniczonej aktywności, występowała depresja u opiekuna.

Nie są eutanazją: Nie wdrożenie leczenia nie rokującego wyzdrowienia Nie wdrożenie leczenia nie rokującego wyzdrowienia Zaprzestanie leczenia nie rokującego poprawy Zaprzestanie leczenia nie rokującego poprawy Tzw. „terminalna” (lepiej – paliatywna) sedacja” Tzw. „terminalna” (lepiej – paliatywna) sedacja” Terminy: „eutanazja bierna” „eutanazja niedobrowolna” nie powinne być uży- wane Terminy: „eutanazja bierna” „eutanazja niedobrowolna” nie powinne być uży- wane Nie wdrożenie leczenia nie rokującego wyzdrowienia Nie wdrożenie leczenia nie rokującego wyzdrowienia Zaprzestanie leczenia nie rokującego poprawy Zaprzestanie leczenia nie rokującego poprawy Tzw. „terminalna” (lepiej – paliatywna) sedacja” Tzw. „terminalna” (lepiej – paliatywna) sedacja” Terminy: „eutanazja bierna” „eutanazja niedobrowolna” nie powinne być uży- wane Terminy: „eutanazja bierna” „eutanazja niedobrowolna” nie powinne być uży- wane

TERMINALNA (PALIATYWNA) SEDACJA - POWOLNA EUTANAZJA Intencja lekarza Intencja lekarza Dobór i daw- ka leku Dobór i daw- ka leku Wynik działania Wynik działania Intencja lekarza Intencja lekarza Dobór i daw- ka leku Dobór i daw- ka leku Wynik działania Wynik działania Eutanazja: Śmierć pacjen- ta Śmierć pacjen- ta Aby spowodo- wać śmierć Aby spowodo- wać śmierć Sedacja: Opanowanie trud- nych objawów Opanowanie trud- nych objawów Kontrola obja- wów, komfort pacjenta Kontrola obja- wów, komfort pacjenta Brak dowodów że bez sedacji pac- jent żyłby dłużej Brak dowodów że bez sedacji pac- jent żyłby dłużej

Dwanaście praw umierającego W.Bołoz wg D.Kesslera 1.Prawo do traktowania należnego żywemu człowie- kowi i do posiadania nadziei, niezależnie od prze- słanek, na których się ona opiera 2.Prawo do wyrażania na swój sposób myśli i uczuć na temat śmierci 3.Prawo do udziału we wszystkich decyzjach doty- czących własnej opieki medycznej 4.Prawo do opieki sprawowanej przez osoby współ- czujące, wrażliwe i kompetentne, które się starają rozumieć potrzeby chorego. 5.Prawo do rozumienia procesu umierania i uczci- wych, pełnych odpowiedzi na wszystkie pytania 1.Prawo do traktowania należnego żywemu człowie- kowi i do posiadania nadziei, niezależnie od prze- słanek, na których się ona opiera 2.Prawo do wyrażania na swój sposób myśli i uczuć na temat śmierci 3.Prawo do udziału we wszystkich decyzjach doty- czących własnej opieki medycznej 4.Prawo do opieki sprawowanej przez osoby współ- czujące, wrażliwe i kompetentne, które się starają rozumieć potrzeby chorego. 5.Prawo do rozumienia procesu umierania i uczci- wych, pełnych odpowiedzi na wszystkie pytania

Dwanaście praw umierającego cd. 6.Prawo do szukania pociechy duchowej i religijnej 7.Prawo do wolności od bólu fizycznego 8.Prawo do pomocy od rodziny i dla rodziny w przyjęciu własnej śmierci 9.Prawo do śmierci 10.Prawo do spokojnej i godnej śmierci 11.Prawo, aby nie umierać w samotności 12.Prawo do oczekiwania, że będzie uszanowana nienaruszalność ciała po śmierci 6.Prawo do szukania pociechy duchowej i religijnej 7.Prawo do wolności od bólu fizycznego 8.Prawo do pomocy od rodziny i dla rodziny w przyjęciu własnej śmierci 9.Prawo do śmierci 10.Prawo do spokojnej i godnej śmierci 11.Prawo, aby nie umierać w samotności 12.Prawo do oczekiwania, że będzie uszanowana nienaruszalność ciała po śmierci