Reforma gregoriańska

Henryk IV, miniatura Spór o inwestyturę Cesarz Henryk IV był władcą nieugiętym i zdecydowanym, który chciał mieć wpływ na działalność Kościoła, a urzędy kościelne obsadzał sam (inwestytura).

Grzegorz VII, manuskrypt, XI w. Jego konflikt z Grzegorzem VII uwidocznił się na synodach rzymskich w roku 1074 i 1075. Papież ponowił dekrety poprzednich papieży przeciw symonii (handlowi godnościami kościelnymi) i konkubinatom wśród księży. Duchownym winnym tych wykroczeń zakazano pełnienia funkcji, ludowi zaś polecono odsunąć się od nich. Grzegorz VII za źródło zła w Kościele uważał inwestyturę, przez którą niegodziwi ludzie otrzymywali urzędy biskupów i opatów.

Dictatus papae, dokument Grzegorza VII przeciwko inwestyturze Wydał on dekret przeciw inwestyturze, którego nie respektował cesarz Henryk IV, czemu dał wyraz w wystąpieniu przeciw papieżowi na synodzie w Wormacji. Postawił tam zarzut, że wybór Grzegorza VII był nieformalny i ogłosił jego depozycję (pozbawienie urzędu). Usłyszawszy o synodzie wormackim, papież ogłosił ekskomunikowanie Henryka IV i przywódców biskupiej opozycji oraz zwolnienie poddanych z przysięgi nakazującej wierność wobec króla.

Henryk IV poczuł się niepewnie, jego władza zaczęła słabnąć, książęta wymówili mu posłuszeństwo. Hugo von Cluny, Spotkanie Henryka IV z Grzegorzem VII w Canossie Wyruszył więc na spotkanie z papieżem, by otrzymać zwolnienie z ekskomuniki. Pod Canossą jego posłowie pertraktowali z Grzegorzem VII, ale bez skutku. Wówczas na zamek przybył sam cesarz Henryk. Ubrany w pokutną szatę stał przez trzy dni na śniegu, błagając Grzegorza VII o cofnięcie ekskomuniki. Papież ustąpił.

Ruiny zamku w Canossie W ten sposób Canossa awansowała do rangi symbolu upokorzenia się króla przed papieżem, władzy państwowej przed kościelną. Politycznie jednak zwycięstwo odniósł Henryk IV.

Wybór antypapieża i wygnanie Grzegorza VII z Rzymu, rysunek z kroniki niemieckiej, XII w. Wewnątrz cesarstwa niemieckiego pojawił się nowy problem, ponieważ znalazł się kolejny pretendent do tronu. Papież nie opowiedział się po stronie Henryka IV, ponowił ekskomunikę, ale nie przyniosło to efektu. Henryk IV dokonał depozycji Grzegorza VII i wybrał antypapieża – Klemensa III. Grzegorz VII schronił się w Salerno, gdzie zmarł w 1085 r.

Przyczyny reformy: Skutki reformy: ingerencja władców świeckich w sprawy Kościoła, handel godnościami oraz stanowiskami kościelnymi (symonia), niezachowywanie celibatu przez duchowieństwo, niegodziwe postępowanie cesarza i władców wobec Kościoła i poddanych. Skutki reformy: Papież miał prawo: – do ustanawiania i dzielenia biskupstw, – do wydawania nowych praw dla całego Kościoła powszechnego, – do pozbawienia władzy cesarzy oraz zwalniania poddanych z przysięgi wierności względem nich, jeżeli postępują niegodziwie. Reforma przyczyniła się do: – wzrostu autorytetu papiestwa jako najwyższej normy prawa kościelnego, – ujednolicenia struktur w Kościele i rozwoju kurii, – rozbudowania praktyki wysyłania legatów papieskich, – zrzeczenia się przez cesarza inwestytury kościelnej, – nakazu celibatu dla duchowieństwa, – usunięcia symonii, – ustanowienia konkordatu.

Reforma liturgii Reforma gregoriańska dotyczyła również zmian w liturgii. Ujednoliceniu liturgii przysłużyło się wprowadzenie ksiąg liturgicznych w rycie rzymskim. Reformie gregoriańskiej przypisuje się wprowadzenie zapisu nutowego w księgach liturgicznych. Karta z chorałem gregoriańskim Księga liturgiczna z zapisem melodii chorału gregoriańskiego