Podział władzy w państwie współczesnym dr Małgorzata Myśliwiec (Uniwersytet Śląski)

System polityczny – to ogół organów państwowych, partii politycznych, a także organizacji i grup społecznych (zarówno formalnych, jak i nieformalnych), uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa oraz ogół generalnych zasad i norm regulujących wzajemne stosunki między nimi.

Główne elementy systemu politycznego: 1 Główne elementy systemu politycznego: 1. Społeczność, składająca się ze zbieżnych i sprzecznych interesów; 2. Organizacje, które reprezentują owe interesy poprzez zdobywanie i sprawowanie władzy lub przez wywieranie na nią nacisku; 3. Instytucje władzy państwowej, które posiadają monopol na uzgadnianie poszczególnych interesów, zarówno przy zastosowaniu konsensusu, jak i przymusu, a nawet przemocy; 4. Formalne i zwyczajowe normy, regulujące relacje pomiędzy poszczególnymi elementami systemu; 5. Ideologie i strategie polityczne, wyznaczające kierunki działania systemów politycznych; 6. Organizacje i instytucje międzynarodowe, do których należą poszczególne państwa.

Reżim polityczny (definicja szeroka) – to zespół reguł, wartości i zachowań oraz relacji charakteryzujących życie polityczne. Reżim polityczny (definicja wąska) – to układ stosunków pomiędzy władzą ustawodawczą i wykonawczą. (UWAGA: Takie pojmowanie reżimu politycznego odnosi się tylko do systemów demokratycznych, w których wyborcy swobodnie i bezpośrednio decydują o składzie parlamentu, pośrednio zaś o tym, kto obejmie ster władzy wykonawczej. Nie wyklucza to także możliwości wyboru przez elektorat organu władzy wykonawczej. W takim sensie reżim polityczny jest rozumiany jako konkretne rozwiązanie kwestii podziału władzy, traktowanego jako jedna z głównych zasad współczesnej demokracji.)

Podział władzy w państwie - Podział poziomy - Podział pionowy

Reżim parlamenatrno-gabinetowy Jest to system, w którym rząd z premierem na czele jest powoływany przez parlament, przy symbolicznym współudziale głowy państwa. Ponosi również odpowiedzialność polityczną przed parlamentem. Może jednak wnioskować do głowy państwa o rozwiązanie parlamentu i zarządzenie nowych wyborów. Natomiast głowa państwa jest nieodpowiedzialna politycznie. PARLAMENT RZĄD GŁOWA PAŃSTWA (Przykłady: Wielka Brytania, Hiszpania, Włochy)

Reżim prezydencki Charakteryzuje się rygorystycznym podziałem pomiędzy władzą ustawodawczą i wykonawczą. Każdy segment posiada przy tym bardzo silną demokratyczną legitymację, gdyż pochodzi z odrębnych wyborów. Silna pozycja prezydenta wynika przy tym z trzech źródeł: sposobu wyboru, konstytucyjnego zapewnienia długości okresu sprawowania urzędu (brak możliwości skrócenia owego czasu przez parlament) oraz z zastosowania zasady jednoosobowości (monizm egzekutywy). PARLAMENT PREZYDENT (Przykłady: USA, Brazylia, Meksyk)

Reżim semiprezydencki Łączy w sobie cechy zarówno reżimu parlamentarno-gabinetowego, jak i prezydenckiego. Główne cechy to: 1. Dualizm egzekutywy; 2. Szczególne właściwości prezydenta – a) wybór dokonywany w wyborach lub przez specjalne kolegium na czas konstytucyjnie określony; b) pełni funkcję szefa egzekutywy; c) powołuje premiera i członków rządu, bez konieczności ubiegania się przez ten organ o wotum zaufania w parlamencie; d) może przedterminowo rozwiązać parlament; e) nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem; f) jest kreatorem polityki zagranicznej; 3. Podwójna odpowiedzialność rządu, który w każdej chwili może zostać odwołany zarówno przez parlament, jak i przez prezydenta. (Przykłady: Francja, Finlandia)

Reżim parlamentarno-komitetowy (zwany też: komitetowo-wiecowy, rządów zgromadzenia, konwentu) Wiąże się z zasadą daleko idącej współpracy pomiędzy legislatywą i egzekutywą. Cechy charakterystyczne: 1. Kolegialny charakter monistycznej egzekutywy, w której nie występuje zjawisko koncentracji władzy w ręku szefa rządu; 2. Brak możliwości rozwiązania parlamentu przed upływem kadencji; 3. Wyboru rządu dokonuje parlament, lecz kompetencja ta nie łączy się z możliwością wyrażania wotum nieufności; 4. Zakaz łączenia funkcji deputowanego i członka rządu. (Przykład: Szwajcaria)

Reżim kanclerski Jest odmianą reżimu parlamentarno gabinetowego Reżim kanclerski Jest odmianą reżimu parlamentarno gabinetowego. Funkcję szefa rządu pełni w nim kanclerz, który ma silną pozycję ustrojową. Na jego wniosek głowa państwa powołuje i odwołuje ministrów. Praktycznie wyłącznie do niego należy cała władza wykonawcza. Kanclerz odpowiada politycznie przed parlamentem. Cechą charakterystyczną jest także to, że w systemie tym nie można zdymisjonować poszczególnych ministrów, lecz cały rząd. Odbywa się to w trybie konstruktywnego wotum nieufności. Natomiast rola głowy państwa, wybieranej przez parlament lub specjalne zgromadzenie, jest wyłącznie symboliczna. (Przykład: Niemcy)

Podział pionowy = Decentralizacja

Państwa unitarne Państwa regionalne Państwa federalne

Województwa: 16 Powiaty: 314 Gminy: 2479

Przyporządkuj wybranym państwom nazwy obowiązujących w nich reżimów politycznych. 1. Wielka Brytania a. reżim kanclerski 2. Stany Zjednoczone Ameryki b. reżim parlamentarno-gabinetowy 3. Francja c. reżim parlamentarno-komitetowy 4. Niemcy d. reżim semiprezydencki 5. Szwajcaria e. reżim prezydencki

Rozstrzygnij, czy podane niżej zdania są prawdziwe, czy fałszywe. Hiszpania jest państwem federalnym. Reżim kanclerski opiera się na przewadze kanclerza jako głowy państwa nad innymi organami władzy. Powołanie rządu w systemie semiprezydenckim jest wyłączną kompetencją głowy państwa i procedura ta nie wymaga wyrażenia wotum zaufania dla rządu przez parlament. Premier Hiszpanii, po uprzednim rozpatrzeniu sprawy przez Radę Ministrów i na swą wyłączną odpowiedzialność, może wystąpić z wnioskiem o rozwiązanie Kongresu, Senatu lub Kortezów Generalnych, które postanawia monarcha.

Dziękuję za uwagę 