Karol Biskup Adam Popanda Michał Błotko Województwo Małopolskie

Spis treści 1. Małopolska ogółem 2. Historia województwa 3. Zabytki i obiekty turystyczne 4. Najważniejsze miasta 5. Kraków – stolica 6. Ludność 7. Przemysł 8. Przyroda 9. Administracja 10. Kultura Bibliografia

1. Małopolska ogółem Położenie: Leży w południowej części Polski. Graniczy z województwami: śląskim, świętokrzyskim i podkarpackim oraz ze Słowacją. Ośrodek administracyjny: Kraków Powierzchnia: 15 144 km² (4,8% powierzchni Polski) Liczba mieszkańców: 3 207 tys. (8,3% ludności Polski)* Gęstość zaludnienia: bardzo duża (drugie miejsce w kraju); 212 osób / km² (średnia krajowa 124 osoby / km²) Najbardziej zaludnione są silnie uprzemysłowione powiaty zachodnie – oświęcimski (391 osób / km²) i chrzanowski (354 osoby / km²) Urbanizacja: niska; w miastach mieszka 50,6% ludności (średnia krajowa 61,9%) Podział administracyjny: 19 powiatów, 3 miasta na prawach powiatów, 181 gmin, 53 miasta. Region obejmuje ziemie dawnych województw: krakowskiego, tarnowskiego, nowosądeckiego, części bielskiego, katowickiego, kieleckiego, oraz kilku gmin krośnieńskiego. Największe miasta: Kraków, Tarnów, Nowy Sącz, Oświęcim.

1. Małopolska ogółem Województwo małopolskie, jako jedyne ma prawo do posiadania w swoim herbie, godła Państwa Polskiego, czyli białego orła w koronie, z głową zwróconą w prawą stronę, na czerwonym tle W województwie małopolskim jest 61 miast, w tym 3 miasta na prawach powiatów. Na terenie województwa funkcjonują trzy Euroregiony: Tatrzański, Beskidzki, Karpacki. Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków-Balice posiada regularne połączenia z miastami Europy, Ameryki Północnej i Izraelem. Trwa rozbudowa terminala pasażerskiego, który obecnie obsługuje ponad 3 mln osób rocznie.

2. Historia województwa Województwo małopolskie zostało utworzone w 1999 roku obejmując mniejszy fragment Małopolski historycznej i geograficznej oraz fragment Spisza i Orawy. Stworzono je z województw poprzedniego podziału administracyjnego, mianowicie z: Krakowskiego Nowosądeckiego Tarnowskiego (w części) Bielskiego (w części) Katowickiego (w części) Kieleckiego (w części) Krośnieńskiego (w części)

3. Zabytki i obiekty turystyczne Miejsca wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO: Historyczne centrum Krakowa Kopalnia soli w Wieliczce Auschwitz Birkenau, niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady /1940-1945/ Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy Kościoły drewniane południowej Małopolski: Binarowa, Blizne, Dębno, Sękowa, Haczów, Lipnica Murowana Pomniki historii: Bochnia – kopalnia soli Kalwaria Zebrzydowska – krajobrazowy zespół manierystycznego parku pielgrzymkowego Kraków – historyczny zespół miasta Racławice – teren historycznej Bitwy Racławickiej Wieliczka – kopalnia soli Inne ważne zabytki: Twierdza Kraków - zespół fortyfikacji z XIX i XX w. otaczających historyczne centrum Krakowa Biecz - układ urbanistyczny - miasto Rzeczypospolitej, na trakcie handlowym Dolina Prądnika – krajobraz kulturowy Gorlice – krajobraz kulturowy Krynica – zespół uzdrowiska (zabudowa, urbanistyka, zieleń) - uzdrowisko karpackie XIX i XX w. Stary Sącz - układ urbanistyczny Zakopane – dzieła stylu zakopiańskiego

Kopalnia soli w Wieliczce kopalnia jest jednym z najstarszych zakładów górniczych Europy. Od XIII w. do 1772 r. wspólnie z Kopalnią soli "Bochnia" wchodziła w skład Żupy krakowskiej. W 1976 r. kopalnia wpisana została do krajowego rejestru zabytków. W 1978 r. wpisana przez UNESCO na pierwszą Listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. W 1989 r. Kopalnia Soli "Wieliczka" poszerzyła Listę Światowego Dziedzictwa Zagrożonego, z której została skreślona w 1998 r. Od 1994 r., to także pomnik historii Polski. 30 czerwca 1996 r. zaprzestano całkowicie eksploatacji złoża

Auschwitz - Birkenau zespół niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych, w tym obozu zagłady na terenie Oświęcimia i pobliskich miejscowości, istniejący w latach 1940-1945, symbol Holocaustu. Jedyny obóz koncentracyjny, znajdujący się na liście światowego dziedzictwa UNESCO, figuruje tam pod oficjalną nazwą Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940-1945)

Kalwaria Zebrzydowska Kalwaria Zebrzydowska jest ośrodkiem ruchu pielgrzymkowego do sanktuarium pasyjno-maryjnego oo. bernardynów, które w 1999 r. (manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy z XVII wieku) zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako jedyna kalwaria na świecie i Europie.

4. Najważniejsze miasta

Kraków Jest jednym z najstarszych miast Polski o ponadtysiącletniej historii, z wieloma wartościowymi obiektami architektonicznymi. Działa w nim również wiele instytucji i placówek kulturalnych gromadzących bezcenne zabytki. Miasto leży nad Wisłą i na jego terenie znajdują się ujścia dopływów rzeki Wisły Do 1795 r. Kraków był formalnie stolicą Polski, a do 1611 r. siedzibą władców państwa polskiego. W latach 1596–1795, czyli do III rozbioru Polski, jako stolica Rzeczypospolitej funkcje stołeczne dzielił z Warszawą, która stała się miastem rezydencjalnym króla. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego.

Zakopane Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 26 737 mieszkańców i było drugim co do wielkości po Nowym Targu miastem Podhala. Zakopane jest największym ośrodkiem miejskim w bezpośrednim otoczeniu Tatr, dużym ośrodkiem sportów zimowych, od dawna nazywane nieformalnie zimową stolicą Polski. W granicach administracyjnych miasta znajduje się także znaczna część Tatrzańskiego Parku Narodowego (od Doliny Suchej Wody do Doliny Małej Łąki).

5. Kraków jako Stolica Obecnie jest stolicą województwa małopolskiego, a także centralnym ośrodkiem metropolitalnym aglomeracji krakowskiej. W zapisach historycznych jest uznawany za główne miasto historycznej Małopolski. Do historycznej funkcji Krakowa odnosi się jego pełna nazwa – Stołeczne Królewskie Miasto Kraków usankcjonowana prawnie przez Radę Ministrów, jak i wcześniej przez naczelne władze państwowe II Rzeczypospolitej, które używały tej nazwy w swoich aktach prawnych. Również nazwy skróconej, tj.: st. król. miasto Kraków, st.kr. miasto Kraków albo stoł. król. miasto Kraków. Niektóre z tych aktów prawnych obowiązują do dzisiaj. Na arenie międzynarodowej Kraków postrzegany jest jako „duchowe i naukowe serce Polski”.

6. Ludność i migracje Województwo Małopolskie jest jednym z najbardziej zaludnionych województw w Polsce. Pod względem liczby ludności ustępują mu tylko województwa: Mazowieckie, Śląskie i Wielkopolski.

Gęstość zaludnienia

6. Ludność i migracje Małopolska jest województwem, które silnie podlega zmianom demograficznym, które dotyczą zarówno naturalnych zmian związanych z przyrostem naturalnym, jak i migracjami. Biorąc pod uwagę przyrost naturalny w Województwie Małopolskim obserwuje sie generalny podział na część południową województwa, gdzie przyrost ten jest wyraźnie dodatni. Szczególne znaczenie mają w tym względzie powiaty: Nowosądecki, Limanowski, Myślenicki, Bocheński i Nowotarski.  Na przeciwnym biegunie znajdują sie powiaty położone w północnej północno - zachodniej części województwa. W niektórych z nich notuje się nawet ujemny wskaźnik przyrostu naturalnego. Dotyczy to m.in powiatów: Miechowskiego, Olkuskiego, czy Chrzanowskiego.

7. Przemysł Województwo małopolskie jest jednym z najbardziej zróżnicowanych pod względem poziomu rozwoju gospodarczego regionów w Polsce . Dysponuje ono znaczącym w skali kraju potencjałem społeczno-gospodarczym. Wytwarza 7,4% PKB , co daje mu 4 miejsce w kraju. Mocna pozycja w gospodarce kraju wynika z dużego udziału w globalnej wartości produkcji sprzedanej przemysłu i budownictwa, odpowiednio 7% i 8%. Region jest szczególnie aktywny w dziedzinie budownictwa mieszkaniowego 2 miejsce w kraju. Jednak w wielu gałęziach dominuje gospodarka tradycyjna praco-, materiało- i kapitałochłonna o bardzo niskim poziomie konkurencyjności międzynarodowej. województwo małopolskie może poszczycić się także najnirzszą stopa bezrobocia w kraju 11,9%. Mimo pozytywnych zmian i wzrostu znaczenia przemysłów rozwojowych, będących nośnikami postępu technologicznego i organizacyjnego, tj. kablowego, telekomunikacyjnego, komputerowego, farmaceutycznego, poligraficznego, materiałów budowlanych których udział w produkcji przemysłowej regionu wynosi ok. 20% nadal podstawę gospodarki stanowią tradycyjne gałęzie, w tym: hutnictwo , ciężka chemia, górnictwo , przemysł metalowy, tytoniowy, spożywczy. Trzy pierwsze, ze względu na ich malejący udział w rynku, określane są mianem przemysłów schyłkowych.

8. Przyroda Województwo małopolskie posiada urozmaicone warunki naturalne i w dużej mierze nieskażone środowisko naturalne. Bogaty jest świat roślinny i zwierzęcy. W Krakowie jest około 40 parków, które łącznie zajmują ok. 318,5 ha (2002 r.) co stanowi niespełna 1% całkowitej powierzchni miasta

8. Przyroda Ze zróżnicowania gatunków gleb, a także różnicy położenia terenu względem poziomu morza wynika bardzo duże zróżnicowanie małopolskich lasów – od borów nizinnych, poprzez siedliska wyżynne aż po bory wysokogórskie. Drzewostany najbardziej dla Małopolski charakterystyczne to lasy bukowe, porastające m.in. znaczną część Beskidów, a także świerkowy starodrzew, na przykład charakterystyczne tatrzańskie „smreki”. Cenny kompleks leśny województwa małopolskiego to Puszcza Niepołomicka – jedyny pozostały fragment olbrzymiego kompleksu rozciągającego się przed kilkuset laty na wschód od Krakowa. Tutaj polował niegdyś Władysław Jagiełło, a później Królowa Bona. Do dzisiaj w Puszczy Niepołomickiej żyje stado żubrów.

8. Przyroda – Pustynia błędowska W województwie małopolskim znajduje się pustynia – położona na zachód od Olkusza, rozciąga się między miejscowościami Klucze, Chechło i Błędów. Chociaż piaski Pustyni Błędowskiej potrafią w lecie nagrzewać się do temperatury 70 °C to w sensie klimatycznym teren ten pustynią nie jest. Dlatego powiodły się podjęte w latach 50. i 60. XX w. próby obsadzania jej roślinnością. W efekcie każdy kto chce odwiedzić pustynię winien się spieszyć: jej obszar zmniejsza się z roku na rok i z niegdysiejszych 80 km² skurczył się do ok. 30 km².

9. Administracja Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Małopolskiego, składający się z 39 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Kraków. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. Administracja rządowa Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Małopolski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Kraków, gdzie znajduje się Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie. W ramach urzędu działają także 2 delegatury: w Tarnowie i w Nowym Sączu.

10.Kultura W województwie małopolskim odbywają się liczne festiwale o międzynarodowej renomie, m.in. Festiwal Kultury Żydowskiej na krakowskim Kazimierzu, czy Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem. Województwo małopolskie ma dość dużą liczbę instytucji kultury. Co czwarty zwiedzający polskie muzeum trafia do jednej z placówek na terenie województwa małopolskiego. W zbiorach państwowych, kościelnych i kolekcjach prywatnych znajduje się 20 proc. wszystkich polskich dzieł sztuki. Najważniejsze ekspozycje znajdują się: na Zamku Królewskiego na Wawelu, w oddziałach Muzeum Narodowego, w muzeach okręgowych w Tarnowie i Nowym Sączu, muzeach diecezjalnych w Tarnowie i Krakowie. W Tarnowie znajduje się jedyna w Europie stała wystawa poświęcona pamięci Romów.

Bibliografia: http://eturystyka.org/content/category/20/52/66/ http://eturystyka.org/component/option,com_fly/Itemid,112/ http://www.businessinmalopolska.pl/strona/dlaczego_malopolska/ http://www.odkryjmalopolske.pl/ludnosc.html http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/krak/ASSETS_2011_ludnosc_2010_pl.pdf http://malopolskie.bix.pl/ http://www.malopolska.eteris.pl/ http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/2011/11/08/mapa-atrakcji-turystycznych-wojewodztwa-malopolskiego/ http://www.nid.pl/idm,485,najwazniejsze-zabytki.html http://www.stat.gov.pl/krak http://lifescience.pl/bioregion-malopolska http://www.malopolskie.pl/ www.wikipedia.pl