SSP-Ćw.-12 „Z dziejów ustrojów państwowych: PODSTAWOWE POJĘCIA PROBLEMATYKI PRAWNO-USTROJOWEJ”

PODSTAWOWE POJĘCIA USTRÓJ (ogólnie, w sensie uniwersalnym): ▬układ i wzajemne powiązanie elementów pewnej całości (budowa, struktura czegoś ) USTRÓJ PA Ń STWA : ▬ organizacja i metody działania władzy państwowej ▬forma, struktura, budowa organizmu państwa

CECHY USTROJU Ustrój państwa determinują (określają) trzy podstawowe elementy: STRUKTURA RZ Ą DU (rozumianego w tym kontekście nie, jako Rada Ministrów, lecz „rządu” – rozumianego jako całokształt władzy państwowej) TERYTORIALNA BUDOWA PA Ń STWA SPOŁECZNA „BARWA USTROJU” (tj. struktura społeczna): ▬ podział społeczeństwa na określone grupy zróżnicowane pod względem prawnym, społecznym, bądź majątkowym (kasty, stany, klasy, warstwy) ▬ oraz zakres udziału we władzy poszczególnych grup społecznych

PODSTAWOWE FORMY PAŃSTWA z punktu widzenia STRUKTURY RZĄDU (organizacji władz)  z punktu widzenia STRUKTURY RZĄDU (organizacji władz) wyodrębnić można 2 PODSTAWOWE FORMY państwa: ▬ monarchię ▬ i republikę MONARCHIA:  jest to taki ustrój, w którym władzę sprawuje jednostka, mająca zdecydowaną przewagę nad innymi organami – czyli monarcha (władca)  stąd określenie tej formy ustroju mianem monarchii (ustroju monarchicznego) REPUBLIKA:  jest to taka forma państwa, w której istnieją władze, dzielące między siebie całą kompetencję państwową, bez pozostawienia miejsca dla jedynowładcy

Terytorialna budowa państwa z punktu widzenia tego kryterium formy państwowości dzieli się zazwyczaj na trzy podstawowe, tj.: 1. PA Ń STWO UNITARNE 2. FEDERACJA 3. KONFEDERACJA

PA Ń STWO UNITARNE - to takie, którego wszystkie jego terytorialne części składowe (mogą one mieć i mają w poszczególnych krajach różne historyczne uwarunkowane nazwy, np. ziemie, województwa, hrabstwa, stany, departamenty, gubernie) nie posiadają zasadniczo żadnych ustrojowych odrębności o charakterze autonomicznym, lecz wszystkie te terytorialne części składowe tworzą jednolitą organizację państwową

FEDERACJA  to „państwo związkowe”  jest to takie państwo, którego poszczególne, terytorialne części składowe zachowują pewne odrębności (w tym pewne elementy suwerenności), lecz ta suwerenność poszczególnych podmiotów jest wysoce ograniczona na rzecz organów wspólnych dla całej federacji  istotą federacji jest więc to, że pomimo pewnych odrębności i pewnej samodzielności poszczególnych jej podmiotów najważniejsze decyzje dla całego państwa (federalnego) podejmowane są przez organy centralne (tj. organy wspólne określonej federacji)

KONFEDERACJA  o ile federacja jest państwem związkowym, o tyle konfederacja jest związkiem państw suwerennych, utworzonych dla ściśle określonych celów, wspólnych dla wszystkich członków konfederacji  konfederacja jest więc taką formą państwa, w której poszczególne podmioty konfederacji zachowują swą suwerenność,  organy wspólne są w konfederacji zwykle nieliczne, a ich kompetencje są bardzo ściśle określone w taki sposób by zrealizować cel wspólny dla wszystkich państw-członków konfederacji lecz by jednocześnie nie naruszyć suwerenności każdego z państw skonfederowanych

USTRÓJ SPO Ł ECZNY -To kryterium pozwala wyodr ę bni ć wiele ró ż nych form pa ń stwa, w ś ród których za podstawowe uznawane s ą :  ARYSTOKRACJA - (gr. aristoi) – państwo arystokratyczne, to takie, gdzie władza należy do arystokratów, czyli najlepszych  OLIGARCHIA - (gr. oligos) – to „rządy nielicznych” – oligarchiczny system rządów to taki, w którym realny wpływ na władzę ma niewielka grupa wyodrębniona w oparciu o różne kryteria (najczęściej o przynależności o grupy oligarchów decyduje kompilacja kryterium głównie majątkowego i czasami, po części, kryterium pochodzenia )  DEMOKRACJA - (od greckiego demos) – to „rządy ludu” – jest to więc taki system rządów, w którym (najkrócej rzecz ujmując) – szerokie rzesze ludu (obywateli), niezależnie od pochodzenia społecznego, wykształcenia, kondycji majątkowej i intelektualnej mają szeroki dostęp do urzędów wpływ na charakter i kierunek władzy państwowej