Krainy historyczno- geograficzne NA HALI Historia użytkowania pasterskiego Tatr Krainy historyczno- geograficzne Tatry otoczone są przez cztery historyczne krainy: Podhale, Spisz, Liptów i Orawę. 2 z 17

Historia użytkowania pasterskiego Tatr NA HALI Historia użytkowania pasterskiego Tatr Podtatrzańskie osady, w których najwcześniej rozwinęło się pasterstwo (XIV w.) Pierwsi pasterze przybyli w Tatry z miejscowości położonych po południowej stronie granicy. Pierwsze dokumenty dotyczące pasterstwa, jakie dotrwały do naszych czasów, pochodzą z XIV wieku. 3 z 17

Historia użytkowania pasterskiego Tatr NA HALI Historia użytkowania pasterskiego Tatr Podtatrzańskie osady, których mieszkańcy wypasali owce i bydło w Tatrach w XVI w. Po północnej stronie Tatr zachowały się informacje z XV wieku o prawie wypasu w Gorcach i Tatrach dla miejscowości Waksmund. W XVI wieku kolejne miejscowości uzyskiwały przywileje wypasu w Tatrach. 4 z 17

Historia użytkowania pasterskiego Tatr NA HALI Historia użytkowania pasterskiego Tatr Podtatrzańskie osady, których mieszkańcy wypasali owce i bydło w Tatrach w latach 20. XX w. Wraz z upływem czasu przybywało miejscowości, których mieszkańcy wypasali owce i bydło w Tatrach. 5 z 17

Podział Tatr na regiony (lata 20. XX w.) NA HALI Historia użytkowania pasterskiego Tatr Podział Tatr na regiony (lata 20. XX w.) Oprócz powszechnie znanego geograficznego podziału Tatr na Tatry Zachodnie, Wysokie oraz Bielskie stosowany jest także bardziej szczegółowy podział oparty na granicach historycznych regionów, granicy państwowej i podziale geograficznym. 6 z 17

Liczebność bacówek i owczarzy w Tatrach (lata 20. XX w.) NA HALI Historia użytkowania pasterskiego Tatr Liczebność bacówek i owczarzy w Tatrach (lata 20. XX w.) Wypas owiec dominował w Tatrach Polskich, tutaj znajdowało się najwięcej bacówek (ponad dwa razy więcej niż w pozostałych regionach w sumie) i najwięcej osób było zaangażowanych w tę działalność. 7 z 17

Historia użytkowania pasterskiego Tatr NA HALI Historia użytkowania pasterskiego Tatr Liczebność szałasów indywidualnych i wolarni oraz krowiarek, krowiarzy i wolarzy w Tatrach (lata 20. XX w.) Wypas bydła w polskiej części Tatr prowadzony był przez krowiarki i krowiarzy i odbywał się przy indywidualnych szałasach. Wypas bydła w pozostałej części Tatr prowadzony był przez wolarzy. liczba szałasów indywidualnych i wolarni / liczba krowiarek, krowiarzy i wolarzy 8 z 17

Liczebność owiec w Tatrach (lata 20. XX w.) NA HALI Historia użytkowania pasterskiego Tatr Liczebność owiec w Tatrach (lata 20. XX w.) Regionami, w których wypasano najwięcej owiec, były Tatry Polskie i Tatry Bielskie. 1 kropka = 1 owca 9 z 17

Liczebność krów i jałówek, wołów i koni w Tatrach (lata 20. XX w.) NA HALI Historia użytkowania pasterskiego Tatr Liczebność krów i jałówek, wołów i koni w Tatrach (lata 20. XX w.) Regionem, w którym wypasano stosunkowo największą liczbę wołów, były Tatry Bielskie. 1 kropka = 1 krowa, jałówka, wół lub koń 10 z 17

NA HALI Największe jednak szkody spowodowują w Tatrach roszczenia serwitutowe, na mocy których wolno uprawnionym paść bydło w lasach ochronnych. Pasące się bydło, obsuwa brzegi wraz z roślinnością drzewną nad stoczystych upłazów, zabagnia podmokłe grunta, kaleczy racicami korzonki młodej drzewiny i niszczy naturalne podrosty. Jarosz 1885 11 z 17

NA HALI 12 z 17

NA HALI 13 z 17

NA HALI 14 z 17

Wycofanie pasterstwa z Tatr NA HALI Wycofanie pasterstwa z Tatr 1949 1954 Wraz z utworzeniem parków narodowych po obu stronach granicy rozpoczęto działania zmierzające do usunięcia wypasu z Tatr. Po polskiej stronie granicy podstawą do działania była uchwała nr 415/60 z dnia 8 grudnia 1960 r. w sprawie uregulowania stosunków własnościowych na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego, na mocy której rozpoczęto akcję wykupywania i wywłaszczania prywatnych własności położonych w granicach TPN (akcja ta zakończyła się w 1977 r.). Obszary realizacji uchwały 415/60 Wypas owiec w Tatrach Polskich w latach 1945-1977 15 z 17

Powrót pasterstwa w Tatry NA HALI Powrót pasterstwa w Tatry W celu zachowania tradycyjnych elementów kultury góralskiej związanych nierozłącznie z pasterstwem wysokogórskim Tatrzański Park Narodowy w porozumieniu z Wojewodą Nowosądeckim, Muzeum Tatrzańskim oraz Wojewódzkim Związkiem Hodowców Owiec w Nowym Sączu opracował zasady ograniczonego kulturowego wypasu owiec. Oficjalnie wypas powrócił w Tatry w 1982 r., a nieoficjalnie już rok wcześniej. Wypas kulturowy 16 z 17

Opracowanie: Agata Guzik Zdjęcia: Adam Brzoza, Ośrodek Dokumentacji Tatrzańskiej TPN Mapy: Marcin Guzik