CYKL KONIUNKTURALNY

Rodzaje wahań aktywności gospodarczej Wahania cykliczne- powtarzające się ze względną regularnością zmiany aktywności gospodarczej, wyrażające się fluktuacjach wokół trendu Wahania sezonowe- zmiany aktywności gospodarczej występujące w ciągu określonego okresu (np. w tych samych porach roku) Wahania przypadkowe – spowodowane jednorazowymi zdarzeniami o charakterze losowym

Koniunktura – ogólny stan gospodarki, określony wskaźnikami produkcji, cen, popytu, stanu zatrudnienia, itp. Cykl koniunkturalny – zjawisko występowania w gospodarce krótkookresowych wahań różnych mierników ekonomicznych charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie. Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie, ceny, wielkość eksportu i importu, wskaźniki rynku kapitałowego, nakłady inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw, dochody i wydatki ludności, obroty i zyski przedsiębiorstw. Wahadłowy ruch całkowitego produktu narodowego, dochodu i zatrudnienia, któremu towarzyszy wzrost lub spadek poziomu aktywności gospodarczej w większości sektorów (Samuelson) Trend – inaczej tendencja rozwojowa produkcji to wygładzona ścieżka obrazująca rozwój produkcji w długim okresie po wyeliminowaniu krótkookresowych wahań.

Wahania produkcji mogą być spowodowane szokami gospodarczymi, które dzieli się na: Szoki popytowe powstają wskutek nagłych i nieprzewidzianych zmian popytu wewnętrznego i zewnętrznego. Zmiany te mogą być wywołane m.in. przez politykę gospodarczą, otwarcie na nowe rynki, zmiany preferencji i gustów konsumentów. Oddziaływanie szoku popytowego może być pozytywne (wzrost popytu globalnego) lub negatywne (spadek popytu globalnego). Przykładami szoku popytowego są: wzrost popytu wewnętrznego w RFN po włączeniu NRD w 1990 r. (szok pozytywny) oraz spadek popytu w latach 1929-30 w USA wywołany głównie spadkiem podaży pieniądza (szok negatywny). Szoki podażowe są wywołane przez zmiany w sferze realnej, np. duże zmiany technologiczne, wahania cen surowców (wskutek np. klęski żywiołowej, zmowy kartelowej) i wahania poziomu płac. Oddziaływanie szoku podażowego może być pozytywne (wzrost podaży globalnej i spadek kosztów produkcji) albo negatywne (spadek podaży globalnej i wzrost kosztów produkcji). Przykładami szoku podażowego są: gwałtowny wzrost cen ropy naftowej w latach 1973/74 i 1979 (szok negatywny), długotrwałe obniżenie cen ropy naftowej w latach 90. (szok pozytywny), wzrost produktywności gospodarki japońskiej w latach 60. i 70. (szok pozytywny).

Rodzaje cykli: 1)Krótkie (Kitchina) 2)Średnie (Jurgala) Ok. 3-4 lata Główna przyczyna – zmiana stanu zapasów, cen hurtowych, jak również z rozliczaniem operacji bankowych. Łagodne zakończenie 2)Średnie (Jurgala) Ok. 6-10 lat Związane ze zmianami wydatków inwestycyjnych (zmiany wyposażenia technicznego produkcji), Produktu Narodowego Brutto, inflacją i bezrobociem Często kończą się gwałtownie, nagłym załamaniem rynku, paniką na rynkach 3)Długie (Kondratiewa) – teoria fal Kondratiewa Ok. 45-60 lat Związane z odkryciami lub ważnymi innowacjami technicznymi oraz procesem ich rozprzestrzeniania się, zmiany na rynku pieniądza, wydarzenia polityczne.

Lider gospodarczy/innowacja 4 cykle Kondratiewa Cykle lata W tym faza wzrostu Czas Lider gospodarczy/innowacja I 1785-1843 Do 1816 58 lat Wielka Brytania/maszyna parowa II 1844-1893 Do 1873 49 lat Wielka Brytania/ kolej, elektryczność III 1894-1939 Do 1919 Do 1929 45 lat USA/samochód, chemikalia, plastik IV 1940-1985/2000 Do 1973 45-60 lat USA/ samolot, komputer, internet V cykl 2000 ? USA/ biotechnologie, nanotechnologie, sieci komputerowe, pieniądz wirtualny

Budowa klasycznego cyklu koniunkturalnego 4 fazy faza kryzysu faza depresji faza ożywienia faza rozkwitu 2 punkty zwrotne dno szczyt

Przebieg cyklu klasycznego produkcja szczyt dno

Przebieg cyklu klasycznego rozkwit recesja depresja ożywienie trend

Cechy faz cyklu 1. Faza kryzysu: Faza depresji nadwyżka podaży nad popytem, wzrost zapasów u producentów spadek produkcji, przychodów, zysków i zatrudnienia spadek cen (współcześnie zwolnienie tempa inflacji) Faza depresji trend spadkowy produkcji , zatrudnienia , płac , cen , zysku , inwestycji i konsumpcji zanikają przywrócona zostaje stabilizacja i równowaga na niskim poziomie niski poziom cen , niska stopa zysku – zmusza firmy które przetrwały kryzys do poprawy rentowności

Cechy faz cyklu 3. Faza ożywienia Faza rozkwitu (szczyt, boom) wzrasta popyt (najpierw inwestycyjny) wzrost produkcji, przychodów, zysków i zatrudnienia rosną ceny Faza rozkwitu (szczyt, boom) występuje, gdy aktywność gospodarcza osiąga najwyższy poziom tj. przekracza poziom aktywności podczas ostatniego szczytu stabilizacja i równowaga na wysokim poziomie produkcji (wysoka sprzedaż, wysoki poziom zatrudnienia, wysokie stopy zysku) wysoki poziom cen

Rozwój gospodarki rynkowej i w efekcie zmiana jej struktury spowodowały deformację klasycznego cyklu koniunkturalnego we współczesny cykl koniunkturalny Deformacja polega na wydłużeniu fazy ożywienia i rozkwitu, czyli tzw. okresu ekspansji, oraz skróceniu fazy kryzysu i depresji, czyli okresu recesji. Jest to jednoznaczne ze złagodzeniem recesji, która ujawnia się w dynamicznie rozwijających się gospodarkach w postaci przyhamowania tempa wzrostu gospodarczego, nie zaś w postaci absolutnego zmniejszenia produkcji

Budowa współczesnego cyklu koniunkturalnego 2 fazy faza spadku (recesji), faza wzrostu (ekspansji)

Przebieg cyklu współczesnego recesja (niska aktywność gospodarcza) trend ekspansja (wysoka aktywność gospodarcza) ~3-5 lat

Skrócenie i spłycenie fazy spadkowej współczesnych cykli to skutek: wieloletnie i skuteczne oddziaływanie polityki stabilizacyjnej państwa dynamiczna ekspansja sektora usług, który charakteryzuje się dużą odpornością na spadki koniunktury istnienie bardziej wiarygodnych informacji o sytuacji gospodarczej i jej perspektywach szybkość przepływu informacji procesy globalizacji i internacjonalizacji współczesny system bankowy i finansowy

Polityka antycykliczna państwa CEL: pobudzanie wzrostu w fazach spadku i hamowanie w sytuacji „przegrzania” koniunktury = zapewnienie odpowiednich warunków rozwoju gospodarczego w długim okresie (interwencjonizm rozwojowy) Narzędzia polityki fiskalnej pobudzanie – obniżka podatków + zwiększanie wydatków; wady: wzrasta deficyt budżetowy, rosną ceny hamowanie – zwiększenie podatków + zmniejszanie wydatków rządowych wady: zmniejsza się poziom produkcji, bezrobocie. Narzędzia polityki pieniężnej hamowanie – „polityka drogiego pieniądza” – ograniczanie podaży pieniądza przez zwiększenie stopy rezerw obowiązkowych, stóp procentowych banku centralnego i sprzedaż obligacji pobudzanie – „polityka taniego pieniądza” – … 17

Porównanie kilku cech klasycznych i współczesnych cykli gospodarczych Cykl klasyczny Cykl współczesny cykl czterofazowy: ożywienie, rozkwit, kryzys, depresja cykl dwufazowy: faza wysokiej i faza niskiej aktywności gospodarczej punkty zwrotne gwałtowne, ostre punkty zwrotne łagodne faza pomyślnej koniunktury 4-6 lat faza spadkowej koniunktury 4-6 lat Cykl 8-12 lat faza pomyślnej koniunktury 2-3 lat faza spadkowej koniunktury 1,5-2 lat Cykl 3,5-5 lat niska częstotliwość zmian wysoka częstotliwość zmian 18

Każdy cykl koniunkturalny jest inny, ale obserwuje się podobne zachowania pewnych wielkości ekonomicznych w czasie trwania każdego kolejnego cyklu. Z tego względu wyróżniamy: zmienne procykliczne - zmienne wykazujące dodatnią korelację z PKB zmienne antycykliczne - zmienne wykazujące ujemną korelację z PKB zmienne acykliczne - zmienne wykazujące brak korelacji z PKB