Renata Malesa Instytut Informacji Naukowej I Bibliotekoznawstwa UMCS Przestrzeń wirtualna biblioteki naukowej – jako wyznacznik jakości jej działań Renata Malesa Instytut Informacji Naukowej I Bibliotekoznawstwa UMCS

Biblioteka hybrydowa Biblioteka, która umiejętnie łączy dwie przestrzenie swojej działalności: rzeczywistą wirtualną

Biblioteka hybrydowa to połączenie bibliotek: tradycyjnej - z jej budynkiem fizycznym, tradycyjnym księgozbiorem, tradycyjnym gromadzeniem i opracowaniem, tradycyjną organizacją zbiorów, dostępem, obsługą i usługami z biblioteką istniejącą w cyfrowej przestrzeni informacyjnej, z jej wirtualnym środowiskiem i infrastrukturą sieciową, elektronicznym zasobem sieciowym, zdalnym dostępem, elektroniczną dystrybucją informacji oraz elektronicznym zarządzaniem

Przestrzeń biblioteki Przestrzeń rzeczywista Przestrzeń wirtualna

Przestrzeń wirtualna przestrzeń zarówno rzeczywista, jak i abstrakcyjna odtworzona w świecie programów komputerowych, w której nie ma „ścian i murów”, a dominuje multimedialna forma przekazu (tekst, grafika, dźwięk, animacje, tworzenie powiązań poprzez linki);eliminuje barierę czasu, odległości, dostępności egzemplarzy

przestrzeń, w której odbywa się komunikacja pomiędzy komputerami połączonymi siecią internetową lub nowa przestrzeń społeczna, w której spotykają się internauci

Elementy przestrzeni wirtualnej w bibliotece naukowej Strona domowa WWW Biblioteki; Zasoby elektroniczne; Szkolenia i materiały informacyjne; Funkcja „Zapytaj bibliotekarza”; Katalog online; Stanowiska komputerowe w Bibliotece

biblioteki akademickie aktywnie włączają się w proces kreowania społeczeństwa informacyjnego w tym celu dostosowują swoje zasoby do potrzeb studentów i kadry uczelni, kształtują organizację i metody funkcjonowania, tak aby maksymalnie zwiększyć skuteczność, jakość i efektywność swoich działań

Jakość biblioteki Jakość – zgodność z wyznaczonymi standardami – specyfikacją Jakość – zgodność z potrzebami, oczekiwaniami i wymaganiami użytkownika

W bibliotekarstwie dominuje podejście, zakładające, że jakość pracy biblioteki polega na minimalizowaniu rozbieżności pomiędzy poziomem usług oczekiwanym przez użytkownika, a poziomem usług oferowanym i realizowanym przez bibliotekę

Wskaźniki i standardy jakości Standard – wspólnie ustalone kryterium, określony wzorzec, model, norma: Ilościowe Jakościowe Wskaźnik – wyrażenie liczbowe, symboliczne lub słowne, używane do ilościowej lub jakościowej charakterystyki działań, w celu oceny wartości charakteryzowanych działań i towarzyszących im metod

W zmieniającym się stale otoczeniu bibliotek stawianie nacisku na badania i oceny jakości w wielu wymiarach to jeden z najważniejszych sposobów na przetrwanie i rozwój bibliotek

Badania takie powinny uwzględniać: Zasoby i usługi tradycyjne, Zasoby i usługi cyfrowe, Środowisko sieciowe, Zmieniające się zachowania związane z poszukiwaniem informacji i wykorzystaniem zasobów wśród rzeczywistych i potencjalnych klientów bibliotek, Społeczne korzyści płynące z usług biblioteczno-informacyjnych

Organizacje przygotowujące wskaźniki oceny jakości IFLA 2005 –utworzono Grupę dyskusyjną dotyczącą Problemów Jakości w Bibliotekach (przy Sekcji Bibliotek Akademickich i Naukowych UNESCO ISO UE

Projekt IFLA Measuring Quality: international Guidelines for Performance Measurement in Academic Libraries  W ramach projektu opracowano siedem grup wskaźników efektywności działalności  biblioteki, tj.: korzystanie z biblioteki, wyposażenie i sprzęt, jakość zbiorów, jakość katalogu, dostępność dokumentów, zdalne korzystanie z biblioteki i satysfakcja użytkowników

Normy ISO PN-ISO 11620:2012 Informacja i dokumentacja - Wskaźniki funkcjonalności bibliotek ISO/TR 20983 : 2003 Informacja i dokumentacja - Wskaźniki funkcjonalności dla elektronicznych usług bibliotecznych

Działalność Komisji Europejskiej Projekt EQUINOX - System Pomiaru Funkcjonalności Bibliotek i Zarządzania Jakością (1998) w ramach projektu opracowano wskaźniki funkcjonalności bibliotek do pomiaru jakości ich pracy

Przestrzeń wirtualna biblioteki we wskaźnikach oceny jakości ISO/TR 20983 : 2003 Informacja i dokumentacja - Wskaźniki funkcjonalności dla elektronicznych usług bibliotecznych: Wskaźniki dostarczania dokumentów elektronicznych Wskaźniki wyszukiwania i wykorzystywania dokumentów Wskaźniki usług informacyjnych

wskaźniki szkolenia użytkowników wskaźniki wyposażenia wskaźniki wykorzystania zasobów ludzkich

EQUINOX Odsetek osób korzystających z elektronicznych usług bibliotecznych Odsetek zapytań informacyjnych przekazywanych elektronicznie Liczba bibliotecznych stanowisk komputerowych Odsetek całościowych wydatków przeznaczanych na elektroniczne usługi biblioteczne Liczba pracowników związanych z elektronicznymi usługami bibliotecznymi

Analiza funkcjonowania bibliotek naukowych w Polsce realizowany od 2002 r. przez Zespół ds. Standardów dla Bibliotek Naukowych Cele projektu: opracowanie metody oceny funkcjonowania bibliotek naukowych w Polsce   pozyskiwanie danych do bazy komputerowej w celu opracowania wskaźników i standardów dla bibliotek naukowych w Polsce;    prowadzenie badań porównawczych wyników analizy z wskaźnikami i standardami funkcjonowania zagranicznych bibliotek naukowych; opracowywanie i publikowanie rocznych raportów

Dane zbierane przy pomocy ankiety gromadzone są w siedmiu grupach:  1. Wskaźniki ogólne; 2.Wskaźniki finansowe;  3.Wskaźniki dotyczące zbiorów (stan, przyrost, opracowanie);  4.Wskaźniki dotyczące usług (wypożyczenia, usługi informacyjne, szkolenia);  5.Wskaźniki dotyczące zatrudnienia, struktury organizacyjnej i aktywności zawodowej;  6. Zdalne usługi katalogowe;  7.Wydawnictwa własne, współpraca bibliotek, imprezy

Przykładowe pytania ankiety Elektroniczne zamawianie / rezerwacja poprzez OPAC: Elektroniczna prolongata poprzez OPAC Elektroniczne powiadamianie czytelników o terminie zwrotów (e -mail, SMS) Czy biblioteka oferuje poprzez biblioteczną witrynę internetową, interaktywne usługi informacyjne (komunikatory, czat

Podsumowanie Prowadzenie badań i tworzenie wskaźników efektywności bibliotek oraz norm i standardów ich funkcjonowania wzbudza coraz większe zainteresowanie zarówno wśród bibliotekarzy,  jak i wśród jednostek koordynujących i kontrolujących pracę bibliotek

Ważnym elementem wpływającym na postrzeganie jakości pracy biblioteki jest jej przestrzeń wirtualna Przestrzeń wirtualna bibliotek jest sukcesywnie poszerzana i rozbudowywana

Dziękuję za uwagę renata.malesa@gmail.com