Sterylizacja - omówienie procedur związanych z przygotowaniem narzędzi do sterylizacji, kontrolą procesu sterylizacji oraz przechowywaniem narzędzi

Sterylizacja = wyjaławianie Polega na zniszczeniu wszystkich drobnoustrojów, zarówno ich form wegetatywnych jak i przetrwalnikowych (spór i zarodników). Czynniki sterylizujące działają na komórki drobnoustrojów powodując w nich nieodwracalne zmiany uniemożliwiające ich rozwój.

Rodzaje sterylizacji Parowa – czynnikiem sterylizującym jest para wodna Gazowa – czynnikiem sterylizującym jest tlenek etylenu Termiczna – czynnikiem sterylizującym jest temperatura Chemiczna – czynnikami sterylizującymi są środki wyjaławiające np. Aldesan

Sterylizacja parowa Sterylizacja przeprowadzana za pomocą nasyconej pary wodnej pod zwiększonym ciśnieniem w urządzeniach zwanych autoklawami. Może być przeprowadzana: w temp. 121 st. C przy ciśnieniu 1 atm. W czasie 20 min. W temp. 134 st. C przy ciśnieniu 2 atm. W czasie 5-12 min.

Typy autoklawów Autoklaw klasy N – sterylizator parowy typu przesunięcia zstępującego. Wysoką temperaturę uzyskuje się poprzez zagotowanie pewnej ilości wody destylowanej w jego wnętrzu. Autoklaw klasy B – sterylizator z próżnią wstępną. Przed wprowadzeniem pary do komory powietrze z wnętrza zostaje usunięte. Każdy autoklaw musi posiadać proces suszenia Wycofano z użytku sterylizatory: na suche - gorące powietrze kawoklawy

Schemat pomieszczenia przeznaczonego do sterylizacji narzędzi

Przed przystąpieniem do procesu dezynfekcji i sterylizacji należy podzielić wszystkie skażone przedmioty na grupy: Narzędzia i materiały jednorazowego użytku Narzędzia i materiały przeznaczone wyłącznie do dezynfekcji: powierzchniowej zanurzeniowej 3. Narzędzia i materiały przeznaczone do sterylizacji: temp. 121 st. C temp. 134 st. C

Etapy przygotowania narzędzi do sterylizacji Wstępne oczyszczenie Dezynfekcja Mycie Suszenie Przegląd – segregowanie Pakowanie

Dezynfekcja Poprzez zanurzenie narzędzi w odpowiednim środku dezynfekującym o szerokim spektrum działania W odpowiednim stężeniu w zależności od pożądanego czasu działania Liczona od momentu włożenia ostatniego narzędzia

Mycie Polega na usunięciu z narzędzi resztek materiału oraz płynów ustrojowych pacjenta przy pomocy detergentu lub środka do tego przeznaczonego Następuje dopiero po zakończonym procesie dezynfekcji Narzędzia należy wyjąć za pomocą sita umieszczonego wewnątrz wanienki pamiętając o środkach ochrony osobistej (rękawice winylowe, maseczka, przyłbica, fartuch ochronny) Przed przystąpieniem do mycia należy pootwierać i porozkręcać wymagające tego narzędzia Mycie można przeprowadzić na dwa sposoby: ręcznie mechanicznie

Ręczne oczyszczanie narzędzi: Narzędzia należy dokładnie umyć w ciepłej wodzie do momentu nie wytwarzania się piany Jeśli to konieczne zamoczyć w wodzie z detergentem Następnie wyczyścić za pomocą szczotki metalowej, kierując ruchy od siebie na zewnątrz Do mycia lusterek i delikatnych narzędzi należy używać specjalnie do tego przeznaczonej szczotki Narzędzia przepłukać przegotowaną wodą lub destylowaną kilka razy Pozostawić do wysuszenia

Mechaniczne oczyszczanie narzędzi Następuje przy pomocy myjek ultradźwiękowych dzięki którym pod wpływem drgań usunięte zostają resztki materiału Myjka jest gotowa do pracy po uprzednim nagrzaniu Narzędzia po skończonym procesie należy dokładnie przepłukać wodą w celu zmycia detergentu oraz wodą destylowaną celem nie pozostawienia osadu na narzędziach Mycie lusterek, narzędzi szklanych i drewnianych oraz plastikowych jest niedozwolone, gdyż może spowodować ich zniszczenie

Suszenie i przegląd Może odbywać się przy pomocy suszarek lub poprzez suszenie narzędzi na perforowanych tackach wyłożonych ręcznikami jednorazowymi Etap przeglądu polega na sprawdzeniu za pomocą lupy czy narzędzia zostały prawidłowo oczyszczone oraz czy nie zostały w jakikolwiek sposób uszkodzone Kolejno następuje etap segregacji – tworzenie gotowych zestawów dla jednego pacjenta

Pakowanie Do pakowania użyte mogą być gotowe pochewki z potrójnym zgrzewem lub rękawy do zgrzewarek oraz metalowe kasety lub płytki Petriego Wielkość opakowania powinna być dostosowana do rodzaju narzędzia aby nie uległa zniszczeniu Wewnątrz każdego pakietu należy umieścić pasek testowy Na każdym pakiecie należy zamieścić informację z aktualną datą i rodzajem cyklu Bez opakowania można sterylizować wyłącznie jeden zestaw narzędzi, który będzie użyty bezpośrednio po wyjęciu z autoklawu Przed przystąpieniem do sterylizacji wewnątrz autoklawu należy umieścić na górze i dole komory pasek testowy oraz wybrać cykl odpowiedni do rodzaju narzędzi

Rodzaje cykli w sterylizatorach zgodnie z klasyfikacją EN 13060 Cykl N – przeznaczony do sterylizacji narzędzi nie opakowanych, przeznaczonych do natychmiastowego użycia Cykl S – przeznaczony do sterylizacji wyrobów szczegółowo określonych przez producenta, porowatych lub wgłębionych Cykl B – powszechnie używany, przeznaczony do sterylizacji narzędzi zarówno opakowanych (pojedynczo jak i wielowarstwowo) i nie opakowanych, porowatych, wgłębionych

Autoklaw

Kontrola procesu sterylizacji Skuteczność sterylizacji powinna być kontrolowana na bieżąco i opiera się na wskaźnikach: Fizycznych Chemicznych Biologicznych

Wskaźniki fizyczne kontroli procesu sterylizacji Zainstalowane w sterylizatorze, rejestrują parametry krytyczne procesu (temperaturę, ciśnienie i czas) - kontrola polega na obserwacji podczas procesu sterylizacji

Wskaźniki chemiczne kontroli procesu sterylizacji Zawierają substancje, które po osiągnięciu wymaganych parametrów sterylizacji zmieniają barwę. Rozróżnia się wskaźniki: chemiczne zewnętrzne – zamieszczone na taśmie (pochewce) lub na taśmie samoprzylepnej, zmiana ich barwy świadczy o tym, że pakiet był poddany procesowi sterylizacji. Umożliwia naoczne rozróżnienie pakietu jałowego od nie sterylnego. chemiczne wewnętrzne – paski umieszczane wewnątrz opakowania, reagują poprzez zmianę barwy, wykazując że wnętrze pakietu jest w pełni jałowe. Informację uzyskuje się natychmiast po zakończonym procesie sterylizacji

Klasyfikacja wskaźników chemicznych Klasa 1/A – Wskaźnik procesu Wykazuje że pakiet został poddany sterylizacji Klasa 2/B – Specjalny wskaźnik Przeznaczony do użycia w testach specyficznych np. Bowiego-Dica (badanie sprawdzające prawidłowość usuwania powietrza w sterylizatorach przeznaczonych do sterylizacji narzędzi porowatych Klasa 3/C – Wskaźnik jednoparametrowy Wykazuje że została osiągnięta wymagana wartość jednego z parametrów sterylizacji Klasa 4/D – Wskaźnik wieloparametrowy Wykazuje że zostały osiągnięte co najmniej dwa parametry sterylizacji Klasa 5 – Wskaźnik zintegrowany Wykazuje że zostały osiągnięte wszystkie wartości krytycznych parametrów sterylizacji, potrzebnych do prawidłowego przeprowadzenia procesu Klasa 6 – Wskaźnik emulacyjny Przeznaczony do sprawdzenia osiągnięcia wszystkich parametrów konkretnego cyklu

Wskaźniki biologiczne kontroli procesu sterylizacji Bibułki, fiolki zawierające spory wyselekcjonowanych szczepów bakterii wysoce opornych na dany czynnik sterylizujący. Informują o fakcie zniszczenia drobnoustrojów. Informację otrzymuje się po inkubacji wskaźnika biologicznego w odpowiednich warunkach. Wynik kontroli otrzymuje się po: 7 dniach - Sporal A 48 h – Attest 1262 1-3 h – Attest 1292 Wskaźniki te są przeprowadzane celem kontroli okresowej.

Częstotliwość przeprowadzania kontroli: Kontrola wewnętrzna powinna być sprawowana przez każdego użytkownika urządzenia sterylizującego, odpowiednia dla każdego załadunku i być udokumentowana przez wpis do książki kontroli. Kontrola zewnętrzna powinna być sprawowana przynajmniej raz w miesiącu dokumentowana, do wglądu w razie kontroli.

Dokumentacja procesu sterylizacji Prowadzona w zeszycie kontroli sterylizacji Przechowywana przez 10 lat Prowadzona dla każdego sterylizatora oddzielnie, obejmuje informacje na temat: Data sterylizacji Numer kolejny cyklu sterylizacji w danym dniu Parametry cyklu (temp., ciśnienie, czas) Wyniki kontroli chemicznej wsadu z zaznaczeniem miejsca rozmieszczenia testów w komorze i prawidłowego ich wybarwienia Podpis osoby zwalniającej wsad do użycia Wyniki okresowej kontroli biologicznej Dokumentacja prowadzona dla poszczególnych pacjentów prowadzona w karcie pacjenta powinna zawierać: Datę sterylizacji Datę użycia materiału sterylnego Informację o prawidłowym przebarwieniu wskaźnika

Postępowanie po procesie sterylizacji Pakietowanie narzędzi pozwala zachować ich sterylność gdyż znajdują się w opakowaniu chroniącym je od wpływu środowiska zewnętrznego i zakażeń, ale tylko pod warunkiem odpowiedniego przenoszenia i przechowywania

Przechowywanie opakowanego sterylnego materiału Okres przechowywania nie zależy od metody sterylizacji Materiał po sterylizacji pozostaje jałowy do momentu użycia o ile nie zostanie skażony, uszkodzony podczas przenoszenia, przechowywania lub wyjmowania Zawartość opakowania mokrego lub uszkodzonego uważa się za nie sterylną Normy dotyczące przechowywania materiału sterylnego: Temperatura powietrza 15-25 st. C Wilgotność powietrza 40-60% Pomieszczenie suche wolne od insektów i kurzu Pomieszczenie nie dostępne dla ogółu Pomieszczenie o powierzchniach gładkich Pakiety składowane w zamkniętych szafach lub szufladach co najmniej 0,5 m od podłogi

Okresy sterylności pakietów Opakowania papierowe, włóknina – 1-2 tygodnie Opakowania papierowo – foliowe – 3 miesiące Każda dodatkowa osłona (pojemnik, szafa, opakowanie) wydłuża okres przechowywania Niedozwolone jest ponowne sterylizowanie przeterminowanych pakietów!