PRZESŁANKI PROCESOWE

POJĘCIE PRZESŁANEK PROCESOWYCH Przesłanki procesowe to stany (sytuacje, okoliczności) warunkujące dopuszczalność wszczęcia i kontynuacji procesu lub poszczególnych czynności procesowych. Zgodnie z dominującym w literaturze przedmiotu poglądem odnoszącym się do istoty przesłanek, przesłanki procesowe to stany, które decydują zarówno o formalnej dopuszczalności procesu jak i o merytorycznym rozstrzygnięciu.

RODZAJE PRZESŁANEK Przesłanki procesu i przesłanki czynności procesowych Przesłanki pozytywne i negatywne Przesłanki ogólne i szczególne Przesłanki materialne i formalne

PRZESŁANKI CZYNNOŚCI PROCESOWYCH Stany prawne, które warunkują dopuszczalność poszczególnych czynności procesowych, np. art. 258 § 1-3 wymienia przesłanki tymczasowego aresztowania. PRZESŁANKI PROCESU Stany warunkujące dopuszczalność bądź wszystkich stadiów procesu, bądź tylko niektórych. Wśród nich można wyróżnić przesłanki warunkujące: Postępowanie przygotowawcze, jurysdykcyjne i wykonawcze np. śmierć oskarżonego (wyłącza dopuszczalność wszystkich stadiów procesu); Postępowanie przygotowawcze i jurysdykcyjne np. wniosek o ściganie; Postępowanie jurysdykcyjne (główne i apelacyjne) np. akt oskarżenia; Tylko postępowanie apelacyjne np. skarga apelacyjna Postępowanie wykonawcze np. uprawomocnienie się wyroku.

PRZESŁANKI POZYTYWNE (dodatnie) czyli stany, które muszą istnieć, aby postępowanie mogło się toczyć czyli aby proces był dopuszczalny. PRZESŁANKI NEGATYWNE (ujemne) czyli tzw. przeszkody procesowe, powodujące niedopuszczalność wszczęcia i dalszego biegu procesu.

Konsekwencją negatywnej przesłanki procesu jest jedna z następujących decyzji procesowych:   1) Odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego 2) Umorzenie postępowania przygotowawczego 3)Umorzenie postępowania głównego lub apelacyjnego 4) Uniewinnienie 5)Pozostawienie środka odwoławczego bez dalszego biegu lub bez rozpoznania 6)Oddalenie kasacji 7) Umorzenie postępowania wykonawczego

PRZESŁANKI OGÓLNE Stany warunkujące każdy rodzaj (tryb) procesu PRZESŁANKI SZCZEGÓLNE Stany warunkujące tryb szczególny procesu np. przyśpieszony. Zazwyczaj występują jako dodatkowe, obok przesłanek ogólnych (np. ujęcie na gorącym uczynku – w postępowaniu przyspieszonym)  

PRZESLANKI OGÓLNE DODATNIE Okoliczności, które muszą wystąpić przy wszczęciu każdego procesu lub w jego toku PRZESŁANKI OGÓLNE UJEMNE Nie mogą wystąpić w żadnym procesie, tzn. ich istnienie uniemożliwia wszczęcie procesu, a wystąpienie w toku procesu powoduje konieczność umorzenia postępowania

PRZESŁANKI SZCZEGÓLNE UJEMNE Stanowią przeszkodę w określonym trybie szczególnym (np. pojednanie w postępowaniu prywatnoskargowym) PRZESŁANKI SZCZEGÓLNE DODATNIE Okoliczności, które warunkują przebieg procesu w określonym postępowaniu szczególnym (np. ujęcie na gorącym uczynku w postępowaniu przyśpieszonym)

PRZESŁANKI MATERIALNE mają swe źródło w sferze prawa materialnego wywołują skutek w sferze prawa materialnego skutkują niedopuszczalnością procesu z uwagi na brak naruszenia prawa materialnego (np. brak karalności czynu) Są one dlatego przesłankami warunkującymi dopuszczalność procesu, ponieważ warunkują jednocześnie samą odpowiedzialność karną określoną przepisami prawa karnego materialnego negatywna przesłanka materialna przesądza o braku odpowiedzialności, wobec czego dalsze postępowanie jest bezprzedmiotowe. PRZESŁANKI FORMALNE źródło tkwi w przepisach procesowych skutek występuje bezpośrednio w sferze prawa procesowego nie mają nic wspólnego ze sferą karnego prawa materialnego. nie przesądzają kwestii odpowiedzialności karnej, lecz warunkują jedynie sam proces karny. negatywna przesłanka formalna powoduje niedopuszczalność procesu, a tym samym jakiekolwiek rozważanie kwestii odpowiedzialności karnej

PRZESŁANKI MATERIALNE   1)   czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia, 2)   czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa, 3)   społeczna szkodliwość czynu jest znikoma, 4)   ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze, PRZESŁANKI FORMALNE 5)   oskarżony zmarł, 6)  nastąpiło przedawnienie karalności, 7)   postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się, 8)   sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych, 9)   brak skargi uprawnionego oskarżyciela, 10)  brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej,

Przesłani materialne dzielą się na przesłanki: 1) Uniewinnienia - „przesłanka faktyczna” - brak przestępczości czynu 2 )Umorzenia - znikomy stopień społecznej szkodliwości - brak karalności czynu - przedawnienie karalności - immunitety materialne Przesłanki formalne: 1) bezwzględne (abstrakcyjne) wyłączona jest w ogóle dopuszczalność procesu karnego co do tej samej osoby i tego samego czynu (np. res iudicata)   2) względne (konkretne) to stany warunkujące dopuszczalność procesu przeciw określonej osobie tylko w pewnym układzie procesowym, co nie wyłącza dopuszczalności procesu o ten czyn przeciwko temu samemu oskarżonemu w innym układzie np. brak wymaganego zezwolenia na ściganie.

PRZESŁANKI MATERIALNE UNIEWINNIENIA 1) tzw. negatywna przesłanka faktyczna (art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k. ) a) czynu nie popełniono zwrot "czynu nie popełniono" należy rozumieć zarówno w tym sensie, że dane zdarzenie w ogóle nie miało miejsca, jak i że czynu nie popełniła dana osoba. W literaturze podnosi się nadto, że wyrażenie normatywne "czynu nie popełniono" obejmuje także zdarzenie, które nie ma cech czynu w rozumieniu prawa karnego materialnego, np. sprawca działał pod wpływem przymusu bezwzględnego (vis absoluta) lub w wyniku odruchu bezwarunkowego. b) brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia zaistnienie wątpliwości, których nie da się usunąć. Zgodnie zaś z zasadą in dubio pro reo – niedające się usunąć wątpliwości należy interpretować na korzyść oskarżonego, co skutkuje niedopuszczalnością procesu.

2) brak przestępczości czynu (art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k.) a) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego obejmuje sytuacje, gdy czyn wprawdzie miał miejsce, jednak nie zawiera on wszystkich znamion określonego przestępstwa, np. znamienia "uporczywości" przy występku niealimentacji z art. 209 § 1 k.k.   b) ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa kontratypy czyli okoliczności wyłączające bezprawność m.in.: - obrona konieczna (art. 25 § 1 k.k.), - stan wyższej konieczności (art. 26§ 1 k.k.), - dozwolone ryzyko (art. 27 § 1 k.k.), - wykonanie rozkazu (art. 318 k.k.), - ostateczna potrzeba (art. 319 k.k.). Poza tym wymienia się pozaustawowe kontratypy, do których zalicza się: - działanie w ramach uprawnień lub obowiązków, - zgodę pokrzywdzonego, ryzyko sportowe, - zwyczaj. okoliczności wyłączające winę: - stan wyższej konieczności jako okoliczność wyłączająca winę (art. 26 § 2 k.k.), - błąd co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego, wyłączający odpowiedzialność za przestępstwo umyślne (art. 28 § 1 k.k.), - usprawiedliwiony błąd co do kontratypu albo okoliczności wyłączającej winę (art. 29 k.k.), - usprawiedliwiony błąd co do bezprawności (art. 30 k.k.) oraz - niepoczytalność (art. 31 § 1 k.k.).

PRZESŁANKI MATERIALNE UMORZENIA 1) Znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu (art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k.) powoduje, że czyn zabroniony "nie stanowi przestępstwa" (art. 1 § 2 k.k.). Patrz. art. 115 § 2 k.k. 2) Brak karalności czynu (art. 17 § 1 pkt 4 k.p.k.) Wypadki, w których sprawca "nie podlega karze", są określone zarówno w części ogólnej, jak i szczególnej k.k., np.: - dobrowolne odstąpienia od dokonania lub zapobieżenia skutkowi przestępnemu (art. 15 § 1 i art. 17 § 2 k.k.), - dobrowolne odstąpienia od przygotowania (art. 17 § 1 k.k.), - dobrowolne zapobieżenie przez współdziałającego dokonaniu czynu zabronionego (art. 23 § 1 k.k, - dobrowolne uchylenie niebezpieczeństwa przy przestępstwie z art. 220 (art. 220 § 3 k.k.), - składanie fałszywych zeznań z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą sprawcy lub jego najbliższym w wypadku, gdy nie wiedział on o prawie odmowy zeznań lub odpowiedzi na pytania (art. 233 § 3 k.k.),

3) Przedawnienie karalności (art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k.) instytucja prawa materialnego, która określa skutki upływu czasu dla kwestii odpowiedzialności karnej. Tym skutkiem, zgodnie z art. 101 § 1 k.k., jest ustanie karalności przestępstwa po upływie przewidzianych w tym przepisie okresów od chwili popełnienia przestępstwa przesłanka mieszana, tkwiącą w sferze prawa materialnego, ale wywołującą bezpośredni skutek w prawie procesowym odrębne uregulowanie przedawnienia przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego (art. 101 § 1 k.k.) oraz przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego (art. 101 § 2 k.k.). więc nie biegnie, jeżeli np. sprawca korzysta z immunitetu procesowego (parlamentarnego).

4) Immunitet materialny Przeszkodą dla prowadzenia postępowania karnego jest brak podsądności polskim sądom karnym - art. 17 § 1 pkt 8. Przesłanka ta związana jest z immunitetami materialnymi, które uchylają karalność przestępstwa.   Do omawianej kategorii wyłączeń spod orzecznictwa sądowego zaliczyć należy te osoby, które korzystają z: materialnego immunitetu parlamentarnego - art. 105 ust. 1 Konstytucji RP stanowi, że poseł oraz, zgodnie z art. 108, senator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu wąskim zakresem immunitetu materialnego objęci są: - adwokaci (art. 8 ust. 2 pr. adw.), - radcowie prawni (art. 11 ust. 2 ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 z późn. zm.), - radcowie i starsi radcowie Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (art. 55 ust. 2 ustawy z 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, Dz. U. Nr 169, poz. 1417 z późn. zm.), - prokuratorzy (art. 66 ust. 2 u. prok.).

PRZESŁANKI FORMALNE 1) Śmierć oskarżonego (art. 17 § 1 pkt 5 k.p.k.) bezwzględną przeszkodą dla prowadzenia postępowania karnego. dopuszczalne są niektóre postępowania inicjowane na korzyść oskarżonego np. śmierć oskarżonego nie stoi na przeszkodzie wniesieniu i rozpoznaniu kasacji (art. 529 k.p.k.) oraz wznowieniu postępowania na korzyść zmarłego (art. 545 § 1 k.p.k.).

2) Powaga rzeczy osądzonej (res iudicata) i zawisłość sprawy (lis pendens) - art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. rei iudicatae, zachodzi wówczas, gdy uprzednio zakończone zostało prawomocnie postępowanie co do tego samego czynu tej samej osoby, zaś nowe postępowanie pokrywa się z przedmiotem postępowania w sprawie już zakończonej, a także gdy jego przedmiot jest częścią przedmiotu osądzonego w sprawie już zakończonej).   Prawomocność: a) formalna - decyzja nie podlega już zaskarżeniu w drodze zwykłych środków zaskarżenia. Decyzja, która stała się prawomocna formalnie kończy proces, chyba że nastąpi jej wzruszenie w drodze nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Sprawa, która została prawomocnie zakończona tworzy STAN RZECZY OSĄDZONEJ (res iudicata). Powstaje wówczas domniemanie prawdziwości ustaleń dokonanych w decyzji oraz jej zgodności z przepisami prawa (res iudicata pro veritate accipitur). Prawomocność formalną decyzja uzyskuje gdy: wyczerpany został tok instancji, a więc zapadła decyzja organu II instancji, która utrzymała w mocy zaskarżoną decyzję; niedopuszczalne jest zaskarżanie decyzji wydanej w I instancji; strona zrezygnowała z wniesienia środka odwoławczego w stosunku do decyzji wydanej w I instancji lub wniesiony środek cofnęła b) materialna - to sytuacja, w której nie jest dopuszczalne wszczęcie i prowadzenie od nowa postępowania już prawomocnie (formalnie zakończonego), a więc niedopuszczalne jest ponowne postępowanie przeciwko tej samej osobie o tę samą kwestię odpowiedzialności prawnej. Zawisłość sprawy (lis pendens) polega na tym, że mamy do czynienia ze stanem, który charakteryzuje się pozostawaniem w toku wcześniej wszczętego postępowania przeciwko tej samej osobie w sprawie o ten sam czyn. Rozpoczyna się on z chwilą skierowania sprawy do postępowania przeciwko konkretnej osobie, tj. z chwilą postawienia tej osobie określonych zarzutów (art. 308 § 2, art. 313 § 1 k.p.k.) czyli z pojawieniem się w postępowaniu podejrzanego w rozumieniu art. 71 § 1 k.p.k.

3) Podsądność polskim sądom karnym (art. 17 § 1 pkt 8 k.p.k.) Niepodleganie sprawcy orzecznictwu sądów polskich to przeszkoda związana z kwestią jurysdykcji sądów i tzw. immunitetami zakrajowości. Zasadą jest, że jurysdykcji sądów polskich podlegają sprawcy czynów popełnionych na terytorium RP oraz na polskim statku wodnym lub powietrznym (art. 5 k.k.). Jurysdykcji tej podlegają jednak też obywatele polscy, którzy popełnili przestępstwo za granicą (art. 109, 111-113 k.k.), oraz cudzoziemcy - za niektóre czyny popełnione za granicą (art. 110, 111-113 k.k.). Wyłączenia podmiotowe podsądności sądów polskich zarówno powszechnych, jak i wojskowych są związane z immunitetem dyplomatycznym (art. 578 k.p.k.), a także - w zakresie określonym przez ustawę - z immunitetem konsularnym (art. 579 k.p.k.).

4) Brak skargi uprawnionego oskarżyciela (art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k.) : jest przeszkodą procesową w sądowym postępowaniu pierwszoinstancyjnym (art. 17 § 1 pkt 9). Przesłanka ta jest ściśle związana z zasadą skargowości (art. 14 § 1) Uprawnionym oskarżycielem w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu jest oskarżyciel publiczny (art. 10 § 1), którym przede wszystkim jest prokurator (art. 45 § 1). Inne organy państwowe mogą być oskarżycielem publicznym jedynie z mocy szczególnych przepisów ustawy określających zakres tego uprawnienia. Uprawnionym oskarżycielem jest także subsydiarny oskarżyciel posiłkowy, który w warunkach określonych w art. 55 wnosi akt oskarżenia w sprawie z oskarżenia publicznego. W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego pokrzywdzony może jako oskarżyciel prywatny wnosić i popierać oskarżenie (art. 59 § 1). Prokurator jest jednak uprawnionym oskarżycielem w sprawach z oskarżenia prywatnego, jeżeli wszczął postępowanie ze względu na interes społeczny (art. 60 § 1). Ingerencja ta powoduje, że przestępstwo ścigane jest w trybie publicznoskargowym (art. 60 § 2).

Z brakiem skargi uprawnionego oskarżyciela mamy do czynienia, jeżeli: w sprawie o czyn ścigany z urzędu skargę złożył pokrzywdzony, mimo że nie zachodzą warunki przewidziane w art. 55 k.p.k., w sprawie o czyn ścigany z urzędu skargę złożył nieprokuratorski oskarżyciel publiczny poza zakresem swych kompetencji oskarżycielskich w toku postępowania przed sądem w sprawie o czyn ścigany z urzędu okazuje się, że jest on przestępstwem prywatnoskargowym, a prokurator oświadcza, że nie obejmuje oskarżenia o taki czyn, zaś pokrzywdzony w terminie wskazanym w art. 60 § 4 nie podtrzymał tego oskarżenia jako prywatnego, prokurator po objęciu postępowania, poprzez wszczęcie ścigania czynu prywatnoskargowego, odstępuje następnie przed sądem od popierania oskarżenia, a pokrzywdzony, który nie występował w tej sprawie, nie oświadcza w terminie jak wyżej o podtrzymaniu oskarżenia jako prywatnego, prokurator, który przyłączył się do wytoczonego przez pokrzywdzonego postępowania prywatnoskargowego, następnie - po odstąpieniu pokrzywdzonego (już jako oskarżyciela posiłkowego) od oskarżenia - także odstępuje od oskarżenia, w sprawie wytoczonej przez oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego (art. 55 § 1) po jego odstąpieniu od oskarżenia, prokurator w terminie 14 dni nie przystąpi do wytoczonego oskarżenia (art. 57 § 2), oskarżenie prywatne wytoczyła osoba niebędąca pokrzywdzonym, oskarżyciel prywatny nie uzupełnił skargi, zwróconej mu z uwagi na braki formalne, w terminie przewidzianym w ustawie (art. 120 § 2 k.p.k.), oskarżyciel prywatny odstąpił od oskarżenia w sposób wyraźny lub dorozumiany (art. 491 § 1, art. 496 i 497 § 2), oskarżyciel publiczny wniósł akt oskarżenia mimo uprzedniego umorzenia postępowania przygotowawczego w tej sprawie i bez podjęcia lub wznowienia dochodzenia bądź śledztwa, co wiąże się z tzw. wygaśnięciem prawa do oskarżania

5) Brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie (art 5) Brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie (art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k.)   - wiąże się z tzw. ściganiem z urzędu, lecz na wniosek (art. 12 k.p.k.) oraz ściganiem osób korzystających z podlegających uchyleniu immunitetów formalnoprawnych. - odstępstwem od zasady postępowania z urzędu jest także uzależnienie możliwości ścigania karnego od zezwolenia władzy. Ustawodawca objął pewne kategorie osób tzw. immunitetem procesowym, który - w przeciwieństwie do immunitetu materialnego - jako immunitet formalnoprawny nie uchyla karalności określonego czynu, natomiast zapewnia jedynie niedopuszczalność wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego przeciwko sprawcy bez zgody określonej władzy. Immunitet procesowy może być uchylony przez właściwy, ustawowo do tego uprawniony organ. - oskarżyciel publiczny jest obowiązany do wystąpienia do odpowiedniej władzy o wyrażenie zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej określonej osoby; dopiero odmowa uchylenia immunitetu procesowego uprawnia do umorzenia postępowania karnego na podstawie art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k. W sprawach z oskarżenia prywatnego o zezwolenie na ściganie występuje oskarżyciel prywatny. W sprawach z oskarżenia publicznego, w których akt oskarżenia wniósł pokrzywdzony jako subsydiarny oskarżyciel posiłkowy (art. 55), ciąży na nim obowiązek uzyskania zezwolenia odpowiedniej władzy.

Do kategorii osób objętych immunitetem formalnym należą: - posłowie i senatorowie (art. 105 ust. 2 Konstytucji RP), - posłowie do Parlamentu Europejskiego (art. 10 Protokołu z dnia 8 kwietnia 1965 r. w sprawie przywilejów i immunitetów Wspólnot Europejskich, Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/4), - sędziowie sądów powszechnych (art. 80 § 1 ustawy z 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz. U. Nr 98, poz. 1070 z późn. zm.), - sędziowie sądów wojskowych (art. 30 § 1 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o ustroju sądów wojskowych, tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 952 z późn. zm.), - sędziowie Sądu Najwyższego (art. 49 § 1 ustawy z 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym, Dz. U. Nr 240, poz. 2052 z późn. zm.), - sędziowie sądów administracyjnych (art. 29 i 49 ustawy z 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych, Dz. U. Nr 153, poz. 1269 z późn. zm. w zw. z art. 80 § 1 ustawy z 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz. U. Nr 98, poz. 1070 z późn. zm.), - sędziowie Trybunału Stanu (art. 16 ustawy z 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu, tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 925 z późn. zm.), - sędziowie Trybunału Konstytucyjnego (art. 6 ust. 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. Nr 102, poz. 643 z późn. zm.), - Prokurator Generalny (art. 10c ustawy z 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze, tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 270, poz. 1599 z późn. zm.), - prokuratorzy (art. 54 ustawy z 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze, tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 270, poz. 1599 z późn. zm.), - Rzecznik Praw Obywatelskich (art. 211 Konstytucji RP), - Prezes Najwyższej Izby Kontroli, wiceprezesi i Dyrektor Generalny NIK nadzorujący lub wykonujący czynności kontrolne w odniesieniu do czynów popełnionych przy wykonywaniu czynności służbowych (art. 18 i 88 ustawy z 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli, tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 82 z późn. zm.), - Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych (art. 11 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.), - Prezes Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (art. 14 ustawy z 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424 z późn. zm.) Novum stanowi użyta w pkt. 10 § 1 art. 17 klauzula: "chyba że ustawa stanowi inaczej". Otwiera ona możliwość, że mimo braku wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie postępowanie będzie się mogło toczyć. Przykładem takiej sytuacji może być ściganie posła lub senatora mimo braku zezwolenia Sejmu lub - odpowiednio - Senatu, gdy poseł lub senator wyrazi zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej (art. 105 ust. 4 i art. 105 ust. 4 w zw. z art. 108 konstytucji).

ZBIEG NEGATYWNYCH PRZESŁANEK PROCESOWYCH REGUŁY   wszystkie zbiegające się przesłanki mogą stanowić wspólną podstawę prawną decyzji kończącej postępowanie, jeżeli każda z nich pociąga za sobą identyczne następstwa prawne; w razie zbiegu przesłanki uniewinnienia z inną przesłanką (powodującą umorzenie) należy umorzyć postępowanie, gdyż winę wolno rozstrzygać tylko w procesie dopuszczalnym; ta reguła jest jednak wiążąca do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego (art. 414 § 1-2); jeśli sąd nabierze przekonania, że nie doszło do obalenia domniemania niewinności, to wyda wyrok uniewinniający; stanie się to jednak dopiero po przeprowadzeniu co najmniej wszystkich dowodów, które sąd dopuścił na wniosek oskarżyciela; zbieg negatywnych przesłanek względnych i bezwzględnych powoduje zawsze umorzenie procesu na podstawie przesłanek bezwzględnych, gdyż dotyczą one dopuszczalności procesu w każdym układzie procesowym; niemniej warto w uzasadnieniu powołać też przesłankę względną, bowiem wyszczególnienie wszystkich ułatwia kontrolę decyzji procesowej.