Możliwości terapeutyczne w pracy z dzieckiem jąkającym się

Określenie celów terapii Konsekwentna współpraca z rodzicami Kontrakt z rodzicami zawierający stwierdzenia, że rodzice zobowiązują się do: Aktywnego uczestnictwa w zajęciach terapeutycznych. Stosowania zwolnionej mowy, wspartej wyuczonym gestem płynności, we wszystkich sytuacjach dnia codziennego. Wspierania innych uczestników zajęć, poprzez przypominanie własnym przykładem, o konieczności stosowania poznanych technik upłynniających mówienie. Wykonywania zalecanych prac domowych. Utrwalania zalecanych ćwiczeń w sytuacjach pozagabinetowych (doskonalenia funkcjonowania aparatów: oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego). Modyfikacji własnych postaw i zachowań zalecanych przez terapeutów, koniecznych do utrwalenia płynnej mowy dziecka. Stosowania się do zaleceń osób prowadzących terapię. Zgłaszania do terapeutów ze wszystkimi wątpliwościami i trudnościami, jakie pojawią się w czasie trwania terapii. Upłynnienie mówienia Stopniowanie trudności zadań Wzmacnianie motywacji do pracy

Rodzaje interwencji terapeutycznej Strategia DOM (K. Węsierska, B. Jeziorczak: Czy moje dziecko się jąka?) D – dobry kontakt pozwalaj dziecku na swobodę w mówieniu bądź wzorem mówcy dla dziecka buduj pozytywną samoocenę dziecka i wiarę w siebie unikaj „zmowy milczenia”

O - organizacja Rytm w życiu dziecka Konsekwencja Formy aktywności i zabawy wspierające płynność Magiczny czas z mamą i tatą

M - modelowanie Mamo! Tato! Mów do mnie wyraźnie, prosto i odpowiednie wolno! Mamo! Tato! Zostaw mi przestrzeń na wypowiedź, nie zasypuj mnie gradem pytań! Mamo! Tato! Pozwól mi popełniać błędy! Mamo! Tato! Pozwól mi mówić tak jak potrafię, nie wyręczaj mnie! Mamo! Tato! Słuchaj uważnie tego, co mówię, potwierdzaj, że rozumiesz! Mamo! Tato! Czekaj na mnie cierpliwie, bez ponaglania! Mamo! Tato! Naucz mnie stosować pauzy w mówieniu! Mamo! Tato! Baw się ze mną! Nie musimy rozmawiać, chętnie spędzę z Tobą czas także bez mówienia! Mamo! Tato! Cieszmy się sobą nawzajem – kontakt z Tobą jest dla mnie ważniejszy niż stuprocentowa płynność! Mamo! Tato! Ucz się razem ze mną!

Gesty wsparcia 1. Ruchy paraboliczne (M. Chęciek): Pacjent rytmizuje i upłynnia mowę za pomocą parabolicznych ruchów dłonią (potem palcem wskazującym wiodącej dłoni), przy czym mówienie jest śpiewne i rozciągnięte, a na jednym ruchu dłonią/palcem wymawia się zarówno wyraz jednosylabowy, kilkusylabowy, frazę jak i całe zdanie. 2. Wystukiwanie sylab palcami (L. Arutiunian): W celu uzyskania płynności stosuje się tu sposób korekcji jąkania, który polega na zsynchronizowaniu mowy z ruchami palców wiodącej ręki. Dyktują one rytmiczno- intonacyjny schemat frazy. Sposób ten pozwala uzyskać płynną mowę już na pierwszych zajęciach. Wyćwiczona ręka staje się czymś na wzór pamięci nowego stereotypu mówienia, a w późniejszym okresie – automatyczną kontrolą mowy i nowego stanu psychicznego pacjenta.

3. Wystukiwanie sylab dłonią (K. Szamburski): Technika wystukiwania sylab złożona jest z kilku etapów: etap wstępny, który ma na celu nauczenie pacjenta podziału wyrazów na sylaby; czas ten powinien być jak najkrótszy, ze względu na zagrożenie utrwalenia ewentualnego skandowania, co może być naturalną konsekwencją głośnego dzielenia na sylaby. Jeżeli jest to możliwe, tzn. pacjent ma opanowaną tę umiejętność, powinno się pomijać ten etap; mówienie płynne z wystukiwaniem sylab całą dłonią z kontrolującym udziałem terapeuty; płynne mówienie z wystukiwaniem sylab palcem ręki wiodącej; stopniowe ukrywanie wystukiwania sylab przed otoczeniem w różnych sytuacjach, np. szkolnych takich jak: odpowiadanie w pozycji siedzącej, stojącej czy odpowiadaniu przy tablicy, w sposób nie rzucający się w oczy; dla większości osób jest to bardzo ważna kwestia; faza wprowadzania wystukiwania sylab w różnych sytuacjach życiowych.

Plan zajęć terapeutycznych Temat: Wykorzystanie gestu wsparcia w ćwiczeniach dla dzieci młodszych (od 6 r. ż) Cele ogólne: Trening płynności mówienia Cele szczegółowe: 1. Nawiązanie kontaktu emocjonalnego, wprowadzenie w schemat ćwiczeń. 2. Uwolnienie od napięcia mięśniowego i emocjonalnego, przygotowanie do ćwiczeń oddechowych i głosowych. 3. Kontrola fazy wydechowej, wydłużenie fazy wydechowej, kształtowanie prawidłowego toru oddechowego. 4. Usprawnienie działania i rozluźnienie narządów artykulacyjnych. 5. Kontrola wydechu, wydłużenie fazy wydechowej, wydłużenie iloczasu samogłosek, spowolnienie tempa mówienia, trening płynności mówienia w ciągu słownym. 6. Miękkie, przydechowego nastawienie głosu. Delikatny start mowy. 7. Trening płynności mówienia w sytuacjach spontanicznych. 8. Przeciwdziałanie logofobii. 9. Konfrontacja z sytuacją komunikacyjnie trudną. 10. Planowanie wypowiedzi. 11. Wydłużenie pamięci słuchowej. 12. Budowanie poczucia własnej wartości. 13. Rozpoznawanie emocji. Metody: Gesty wsparcia: wystukiwanie sylab, ruchy paraboliczne dłonią

Podstawowe ćwiczenia upłynniające mówienie 1. Miękka realizacja samogłosek i sylab: Na jednym wydechu, legato i na tym samym tonie postaraj się wypowiedzieć następujące samogłoski: a, o, e, u, i, y. WAŻNE! W przypadku małych dzieci, ćwiczone samogłoski prezentujemy najpierw parami (a-o, o-e, e-u, u-i, i-y), następnie cały ciąg dzielimy na pół (aoe-uiy), a potem stopniowo wydłużamy go o jedną samogłoskę. Na jednym wydechu i na tym samym tonie postaraj się wypowiedzieć następujące sylaby otwarte: [cha cho che chu chi chy], [ma mo me mu mi my]; do samogłosek dołączaj również inne głoski: n, f, w, k, g, t, d, l, p, b, s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, r. Na jednym wydechu, legato i na tym samym tonie postaraj się wypowiedzieć samogłoski w sąsiedztwie innych głosek: acha, ocho, eche, ocho, uchu, ichi, ychy; łącz te samogłoski również z innymi głoskami: n, m, p, b, t, d, k, g, f, w, l, r, s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż. Na jednym wydechu i na tym samym tonie postaraj się wypowiedzieć następujące zestawienia sylabowe: [ma-na mo-no me-ne mu-nu mi-ni my-ny]; samogłoski łącz również z innymi głoskami: p-b, k-g, f-w, t-d, s-z, c-dz, l-r, sz-ż, cz-dż.

Często tego rodzaju ćwiczenia zaczyna się w połączeniu ze spółgłoską „ch”, która ze względu na specyfikę realizacji ułatwia miękki start wypowiedzi. Przeciąganie realizowanych samogłosek ma na celu spowolnienie mówienia. Każdą sylabę należy spróbować wyklaskać (ze zwróceniem uwagi na to, by nie zaistniało skandowanie). Odległość między dłońmi będzie wyznaczała czas trwania samogłosek. Będą one trwały tym dłużej, im szerzej rozłożone będą dłonie. W sytuacji, kiedy dziecko ma problem ze skoordynowaniem klaskania z mówieniem, prosimy, by spróbowało powtórzyć to co usłyszy (bez wyklaskiwania).

Ćwiczenie to należy przeprowadzać stopniowo Ćwiczenie to należy przeprowadzać stopniowo. Na początku prezentujemy dziecku pełną wersję ćwiczenia, tj. legato, z utrzymaniem dźwięku na jednym tonie i wypowiedzeniem samogłosek na jednym wydechu. Dziecko w wieku przedszkolnym może mieć problem z koordynacją tych czynności. Skupiajmy się zatem na poprawnym wykonaniu ćwiczenia, wyznaczając kolejność zamierzonych celów. Na początek wyjaśnijmy dziecku na czym polega wypowiedzenie samogłosek legato. Należy poprosić dziecko, aby zaprezentowało dźwięk jaki wydaje z siebie np. karetka pogotowia (i[j]o, i[j]o, i[j]o) – nie słychać wtedy urywanego dźwięku (i – o, i – o, i – o), który brzmiałby wtedy bardziej jak odgłos wydawany przez osiołka. Na podobnej zasadzie (nawet z zachowaniem melodyki dźwięku karetki pogotowia) prosimy dziecko by wypowiedziało ćwiczone samogłoski. Po osiągnięciu tego celu, ćwiczymy utrzymanie stałego tonu na podanym ciągu samogłosek (jak mnisi z wysokich gór, coś na wzór mantry). Kolejną kwestią jest wypowiedzenie samogłosek na jednym wydechu (ćwiczenie realizujemy stopniowo). Ostatnim elementem jest zastosowanie i skoordynowanie nauczonych umiejętności w zaprezentowanym ciągu samogłosek.

2. Wypowiedz poniższe ciągi słowne z zakresu: - dni tygodnia (po czwartku – wdech), - miesięcy (po maju i po wrześniu – wdech), - liczenia od 1 do 10 (po 6 – wdech) oraz od 11 do 20 (po 14 i 17 – wdech). Do ćwiczeń można wykorzystać również czytanie z zastosowaniem metody wystukiwania sylab. Dziecko czyta samodzielnie lub powtarza fragmenty czytane przez rodzica. 3. Po zaprezentowaniu metody „wystukiwania sylab” i przypomnieniu podziału wyrazów na sylaby, prowadzący prowadzi z uczniem luźną rozmowę (z zastosowaniem metody) np. na temat wydarzeń minionego tygodnia lub zainteresowań dziecka, jego ulubionych zabaw czy dzisiejszego samopoczucia. Celem ćwiczenia jest nawiązanie kontaktu emocjonalnego z dzieckiem oraz trening płynności mówienia przy spontanicznych wypowiedziach.

4. Relaksacja Twórcza wizualizacja Masaże relaksacyjne 5. Ćwiczenia oddechowe i fonacyjne Dzieci zamieniają się w drwali. Udają, że oburącz trzymają siekierę. Stojąc w lekkim rozkroku, pochylają się, a w momencie unoszenia siekiery za głowę i wyprostowując się, biorą głęboki wdech. Przy ruchu symulującym uderzenie siekiery o pieniek, dzieci głośno wypuszczają powietrze: - całe przy jednym „uderzeniu” stopniowo przy kilku uderzeniach (nie dobierając powietrza), aż do wyczerpania się możliwości swobodnego wydechu. Ćwiczenie to można wykonać zastępując głośny wydech okrzykiem „HOŁ!!!”

6. Ćwiczenia narządów artykulacyjnych: warg języka żuchwy 7. Ćwiczenie rytmizujące Dzieci powtarzają (klaszcząc w dłonie lub używając bębenka) wyklaskiwany i wypowiadany przez prowadzącego rytm, np.: [pa| pa-pa|pa-pa-pa] Ćwiczenie ma na celu rytmizowanie wypowiedzi i wydłużenie pamięci słuchowej. 8. Ćwiczenia płynnego wypowiadania dłuższych fraz (również w sytuacjach komunikacyjnie trudnych)

9. Poczucie własnej wartości Moje zalety Dziecko na kartce papieru odrysowuje swoją dłoń. Na jej środku musi być wpisane imię dziecka. Z pomocą rodzica wpisuje w każdy palec jedną swoją zaletę, coś w czym jest dobry, co potrafi świetnie robić. Mają to być własne przemyślenia dziecka – dorosły może jedynie pomóc w ich zapisaniu. Obok każdego palca, rodzic wpisuje zalety swojego dziecka. Następnie w wyznaczonej przez prowadzącego kolejności, każde dziecko mówi swoje zalety (JA jestem…, JA potrafię…). Potem rodzic, patrząc dziecku w oczy i zwracając się bezpośrednio do niego, mówi, uzasadniając swoje zdanie, jakie według niego ma ono zalety (np. Maćku, jesteś bardzo pomocny, bo pomagasz mamie w sprzątaniu domu). Celem ćwiczenia jest poznanie swoich mocnych stron i umiejętność pozytywnego wyrażania się na swój temat. Ponad to celem jest również zacieśnianie więzi z rodzicem i nauka przyjmowania pochwał.

10. Rozpoznawanie emocji Prezentujemy uczniowi kartoniki z minami wyrażającymi: radość, złość, smutek. Prosimy, bu sam spróbował zrobić takie miny. Następnie podajemy dziecku ilustracje, na których postaci wyrażają jedną z wcześniej wymienionych emocji. Zadaniem dziecka jest dopasowanie do ilustracji kartonika z odpowiednią miną. Prosimy ucznia o uzasadnienie swojego wyboru. Możemy porozmawiać z dzieckiem na temat sytuacji, w których ono się złości, jest radosne czy smutne. Celem ćwiczenia jest nauka rozpoznawania i nazywania emocji.

Dziękuję za uwagę