Warsztaty metodyczne Rozprawka od A do Z – tworzenie wypowiedzi argumentacyjnej jako ważny element przygotowań do egzaminu maturalnego Opracowała Małgorzata Niewiadomska. Gorzów Wlkp., 22, 29 listopada 2014

Długa lista… błędów w rozprawkach Jakie błędy spotykamy w rozprawkach naszych uczniów? Proszę wymienić kilka.

Błędy w rozprawkach problemy ze sformułowaniem problemu i własnego stanowiska nieuważna lektura tekstu załączonego do tematu powierzchowne, pobieżne analizowanie tematów i tekstów streszczanie lub parafrazowanie tekstów (zamiast interpretacji) sprowadzanie analizy i interpretacji do czytania tekstu literackiego na poziomie dosłownym nietrafne lub bardzo płytkie odwołania do innych tekstów kultury

Błędy w rozprawkach popełnianie błędów rzeczowych (jakich?) pomijanie odwołania do jednego ze wskazanych zakresów materiału do argumentacji (np. do całej powieści) „wadliwe” wstępy i podsumowania brak spójności globalnej (między częściami pracy i akapitami) i lokalnej (wewnątrz akapitów) schematyzm kompozycyjny

Formalne cechy rozprawki, czyli co o rozprawce powinni wiedzieć nasi uczniowie

Czym jest rozprawka? Rozprawka jest wypowiedzią, której celem jest refleksja nad jakimś zagadnieniem, rozpatrzenie jakiegoś problemu, rozstrzygnięcie nieoczywistej kwestii. Jest to wypowiedź o skonwencjonalizowanej, trójdzielnej budowie, na którą składają się: – wstęp, – rozwinięcie, – zakończenie.

Budowa rozprawki WSTĘP powinien: wprowadzać czytelnika w problematykę, której dotyczyć będzie rozwinięcie, przedstawiać stanowisko autora wobec problemu podanego w temacie, czyli zawierać tezę lub hipotezę, zachęcać do lektury całości wypracowania.

Budowa rozprawki ROZWINIĘCIE – zawiera podstawową treść rozważań – argumentację. Składają się na nią poszczególne argumenty, czyli dowody świadczące na rzecz słuszności przyjętego stanowiska, wyrażonego w formie tezy lub – rzadziej – hipotezy. Argumenty powinny być przede wszystkim przekonujące, czyli: rzeczowe – oparte na faktach istotnie świadczących na rzecz słuszności tezy, odpowiednio przedstawione – w zgodnej z wymogami retoryki, czyli sztuki przekonywania, formie językowej i we właściwej kolejności.

Budowa rozprawki ZAKOŃCZENIE to ostatnia część rozprawki, często niedoceniana, pomijana lub dopisywana „na siłę”. Zakończenie można uznać za udane, jeśli: podsumowuje przedstawione w rozwinięciu rozważania, zawiera wnioski wynikające z przeprowadzonej argumentacji, skłania czytelnika do refleksji nad przedstawionym problemem i jego rozstrzygnięciem.

Terminy związane z rozprawką TEZA Teza to twierdzenie, które wyraża pewny, ściśle określony pogląd lub opinię na dany temat. Tezę można sformułować na podstawie czyjegoś poglądu (np. autora utworu, filozofa, bohatera literackiego itp.), myśli ogólnoludzkiej (obecnej w przysłowiach, sentencjach, aforyzmach), treści wypowiedzi literackiej lub innej, zdarzeń rzeczywistych lub fikcyjnych.

Terminy związane z rozprawką HIPOTEZA Hipoteza to niepewna teza, czyli założenie oparte na prawdopodobieństwie, przypuszczeniu, domyśle. Możliwość sformułowania hipotezy sugerują zwykle tematy z pytaniem, rozpoczynającym się od Czy… Postawienie hipotezy może zaczynać się tak: Przypuszczam.., Wydaje mi się…, Domyślam się…, Zakładam…, Nasuwa mi się takie oto przypuszczenie…, Być może…, być może…, Prawdopodobnie….

Hipoteza a teza TEZA HIPOTEZA Teza jest zdaniem bądź twierdzeniem, które zawsze jest prawdziwe. Teza może być wynikiem hipotezy, która została udowodniona jako prawdziwa i nie wymaga przeprowadzenia dowodu. Bunt jest właściwością młodych. Wymaga argumentów i potwierdzenia. Teza może być konsekwencją udowodnienia hipotezy. Twierdzenie, które wymaga udowodnienia lub falsyfikacji na drodze sprawdzenia. Stawianie hipotez i dowodzenie ich racji, bądź błędu jest podstawą rozwoju nauki. Czy bunt jest stałą cechą młodych… Wymaga sprawdzenia i udowodnienia, zważenia „za i przeciw”. Gdy uznamy jedno ze stanowisk za prawdziwe, stawiamy tezę.

Terminy związane z rozprawką ARGUMENTY Argumenty to wypowiedzi, które potwierdzają zawarty w tezie sąd. Typy argumentów: fakty (co się zdarzyło?), dowody (co o tym świadczy?), motywy (dlaczego?), racje, opinie (co ktoś sądzi?). Argumentami mogą być: odpowiednie cytaty z utworu; omówienie, skomentowanie fragmentu utworu; przytoczony sąd jakiegoś autorytetu (znawcy literatury, pisarza, wybitnej osobowości itp.); odwołanie do innych dzieł literackich.

Terminy związane z rozprawką WNIOSKOWANIE Polega na sformułowaniu myśli podsumowującej albo etap argumentowania, albo całą wypowiedź.

Strategie pisania rozprawki W rozprawce przedstawiamy najpierw problem i wątpliwości, które mu towarzyszą, następnie mamy do wyboru dwie drogi: jeśli chcemy zaproponować określone rozwiązanie problemu, przedstawiamy gotową odpowiedź, następnie przytaczamy na jej rzecz argumenty; jeśli nie znamy (nie jesteśmy pewni) rozwiązania problemu, przedstawiamy nasze wątpliwości, następnie odwołujemy się do argumentów, które nie zawsze doprowadzą do rozwiązania problemu, natomiast pozwolą lepiej uświadomić sobie jego istotę i przez to przybliżą możliwość rozwiązania.

Formalne cechy i schematy konstrukcyjne rozprawki Teza (zdanie, twierdzenie, opinia) Argumenty (uzasadnienia) Potwierdzenie tezy (podsumowanie, zakończenie) Schemat 2. Hipoteza Argumenty (za i przeciw) Teza

Formalne cechy i schematy konstrukcyjne rozprawki Postawienie zagadnienia (wątpliwość, pytanie) Wyjaśnienia (argumenty, uzasadnienia) Teza (uogólnienie, twierdzenie) Schemat 4. Teza Argumenty Kontrargumenty Zaprzeczenie tezy

Celem rozprawki maturalnej jest sprawdzenie: umiejętności analizy i interpretacji tekstu literackiego oraz innych tekstów kultury (np. filmów, spektakli teatralnych, dzieł plastycznych), odwoływania się do trafnie wybranych kontekstów literackich bądź kulturowych, tworzenia wypowiedzi argumentacyjnej (esej czy szkic też mogą spełniać jej warunki).

Analiza tematu rozprawki Pytanie zawierające problem: Co w kontekście Dziadów cz. II znaczy być człowiekiem? Czynnościowe ujęcie zadania: Rozważ problem w rozprawce. Wskazanie zakresu materiału: Odnieś się do przykładów z innych utworów literackich, podobnie ujmujących ten problem.

Analiza tematu rozprawki Problem: Ktoś stwierdził, że szkoda czasu na czytanie literatury, bo nie daje ona żadnych konkretnych korzyści. Czy zgadzasz się z tą opinią? Czynnościowe ujęcie zadania: Rozważ problem w rozprawce. Wskazanie zakresu materiału: Odnieś się do wybranych utworów literackich.

Analiza tematu rozprawki Problem: Czy szczególne okoliczności mogą usprawiedliwić postępowanie sprzeczne z podstawowymi zasadami etyki? Czynnościowe ujęcie zadania: Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie,… Wskazanie zakresu materiału: …odwołując się do fragmentu „Innego świata” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i do innych tekstów kultury. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów. Określenie minimalnej (zawsze takiej samej) długości pracy: Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów.

Analiza tematu rozprawki Pytanie zawierające problem: Czy w miłości lepiej słuchać głosu rozsądku, czy też oddać się namiętności? Czynnościowe ujęcie zadania: Rozważ problem i uzasadnij swoje stanowisko,… Wskazanie zakresu materiału: … odwołując się do podanego fragmentu Lalki, całego utworu Bolesława Prusa oraz innego tekstu kultury. Określenie minimalnej (zawsze takiej samej) długości pracy: Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów.

Analiza tematu rozprawki Pytanie zawierające problem: Samotność – szansa czy ograniczenie? Czynnościowe ujęcie zadania: Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, … Wskazanie zakresu materiału: … odwołując się do załączonego fragmentu Wilka stepowego oraz do innych, wybranych przez siebie, tekstów kultury. Określenie minimalnej (zawsze takiej samej) długości pracy: Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów.

Analiza tematu rozprawki Pytanie zawierające problem: Co decyduje o tym, czy człowiek czuje się spełniony w życiu? Czynnościowe ujęcie zadania: Rozważ problem i uzasadnij swoje stanowisko, … Wskazanie zakresu materiału: … odwołując się do podanego fragmentu Lalki, całego utworu Bolesława Prusa oraz innego tekstu kultury. Określenie minimalnej (zawsze takiej samej) długości pracy: Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów.

Analiza tematu rozprawki Pytanie zawierające problem: Czym może być dla człowieka podróżowanie? Czynnościowe ujęcie zadania: Rozważ problem i uzasadnij swoje stanowisko, … Wskazanie zakresu materiału: … odwołując się do podanego fragmentu reportażu Ryszarda Kapuścińskiego oraz innych, wybranych przez siebie, tekstów kultury. Określenie minimalnej (zawsze takiej samej) długości pracy: Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów.

Sformułowania problemu w tematach rozprawek Proszę ocenić, czy podane sformułowania problemów są poprawne, wskazać dzieło, z którego mógłby pochodzić fragment, zaproponować inne teksty kultury, do jakich uczeń mógłby się odnieść. Propozycje: Lekarz – zawód czy posłannictwo? Miłość romantyczna – siła niszcząca czy twórcza? Nadzieja na wyzwolenie czy zwątpienie w przyszłość narodu? Jakie rokowanie dotyczące przyszłości Polski wpisane jest w ……….......?

Sformułowania problemu w tematach rozprawek Rewolucja – szansa czy zagrożenie? Harmonia czy konflikt? Jak układają się relacje człowieka z naturą? Jaką wartość ma prawda w życiu człowieka? Jaką postawę może przyjąć człowiek w obliczu zagrożenia życia? Czym jest godność człowieka? Rozważ problem na podstawie fragmentu „Antygony” Sofoklesa oraz wybranych tekstów kultury.

Sformułowania problemu w tematach rozprawek Czym może być dla człowieka podróżowanie? Władza – przywilej czy zobowiązanie? Jakie formy przybiera heroizm? Rozważ problem na podstawie fragmentu „Zdążyć przed Panem Bogiem” oraz innych dzieł literackich. Czy praca/miłość jest zawsze wartością budującą? Czy świat przedstawiony w „Panu Tadeuszu” jest realizacją toposu arkadyjskiego?

Sformułowania problemu w tematach rozprawek Jaką rolę w życiu narodu pełni tradycja? Jaką rolę w życiu człowieka pełni praca? Jaką rolę w życiu człowieka odgrywają autorytety? Jakie cechy i postawy są właściwe młodości? Jaki wpływ na człowieka mają popełnione przez niego zbrodnie? Jaki wpływ na człowieka może mieć dom rodzinny i środowisko społeczne? Proszę podać własne propozycje sformułowań problemu, wskazując dzieło, z którego można zaczerpnąć fragment.

Temat rozprawki z gotową tezą Uzasadnij, że…, Udowodnij, że…, Rozwiń myśl…, Dowiedź, że… Podejmij polemikę z poglądem…

Odwołania do fragmentu i innych tekstów Rozprawka na poziomie podstawowym wymaga od zdającego odwołania się do załączonego tekstu oraz do wybranego tekstu/wybranych tekstów kultury. W przypadku, jeśli dany tekst literacki jest fragmentem lektury oznaczonej w podstawie jako obowiązkowa, uczeń powinien także odwołać się do całości utworu. Szczegółowe wskazówki dotyczące liczby tekstów i sposobu odwołania się do nich znajdują się w poleceniu.

6 kroków pracy nad rozprawką Części rozprawki Kolejność czynności Rozpoznanie i określenie problemu. Postawienie tezy. Argumentowanie wynikające z analizy fragmentu pod kątem problemu postawionego w temacie. Argumentowanie na podstawie całego dzieła (w przypadku, gdy fragment pochodzi z lektury z gwiazdką). Argumentowanie na podstawie innych tekstów literackich/tekstów kultury. Formułowanie wniosków. Wstęp. Rozwinięcie – argumentacja. Podsumowanie – wnioski.

Krok 1. Rozpoznanie i określenie problemu. Co decyduje o tym, czy człowiek czuje się spełniony w życiu? ZAZNACZ KLUCZOWE SŁOWO/SŁOWA W SFORMUŁOWANIU PROBLEMU SPARAFRAZUJ PROBLEM Od tego możesz zacząć swoje wypracowanie!

Burza myśli – zadawanie pytań wokół tematu (3 min.) Krok 1. Rozpoznanie i określenie problemu. Co decyduje o tym, czy człowiek czuje się spełniony w życiu? Burza myśli – zadawanie pytań wokół tematu (3 min.) Jak rozumiem spełnienie? Czym ono jest? Jakim pojęciem mogę je zastąpić/określić? Co daje człowiekowi poczucie spełnienia? W jakich dziedzinach życia można dążyć do spełnienia? Kiedy, w jakich okolicznościach człowiek może poczuć się spełniony? Jakie czynniki mogą sprzyjać spełnieniu, a jakie mogą stanowić przeszkodę na drodze do niego? Jaki wpływ na człowieka i jego życie ma osiągnięcie spełnienia? Jakie zaś skutki może pociągać niespełnienie? Czy spełnienie jest równoznaczne z osiągnięciem szczęścia?

Burza myśli – zadawanie pytań Krok 1. Rozpoznanie i określenie problemu. Co decyduje o tym, czy człowiek czuje się spełniony w życiu? Burza myśli – zadawanie pytań Od chaosu do wstępnego uporządkowania myśli Notatka może przybrać postać grafu, na przykład słoneczka z promieniami, mapy skojarzeń. Początkowy chaos można uporządkować, przypisując myślom kolejność według przyjętej hierarchii ważności.

Krok 2. Postawienie tezy Nie stawiamy jej intuicyjnie. Najpierw czytamy tekst, by sprawdzić, jakie ujęcie problemu jest w nim zawarte. Co o spełnieniu mówi fragment załączony do tematu? Jakie jego rozumienie podpowiada? Czy zgadza się ono z tym, które sformułowaliśmy sami? Formułujemy tezę, czyli określamy swoje stanowisko wobec problemu, ale z uwzględnieniem treści fragmentu. Rozwijamy/wyjaśniamy swoje stanowisko. Ćwiczenie: Proszę przeczytać fragment, a następnie – z uwzględnieniem jego treści – sformułować tezę, będącą odpowiedzią na zadane w temacie pytanie. Co decyduje o tym, czy człowiek czuje się spełniony w życiu?

Krok 2. Postawienie tezy Człowiek osiąga spełnienie, gdy zdobędzie ważną dla niego wartość, zrealizuje najważniejszy życiowy cel. Najczęściej człowiek czuje się spełniony, gdy znajdzie szczęśliwą odwzajemnioną miłość. Najczęściej uważa się, że spełnienie daje człowiekowi osiągnięcie życiowych zamierzeń, ja jednak uważam, że spełniony może być także ten, kto dążył do celu, choć niekoniecznie go osiągnął. Co decyduje o tym, czy człowiek czuje się spełniony w życiu?

Wstęp powinien: wprowadzać czytelnika w problematykę, której ma dotyczyć rozwinięcie przedstawiać stanowisko autora rozprawki wobec problemu podanego w temacie zachęcać do lektury całego wypracowania być rzeczowy zawierać tezę być efektowny

Zagajenie, czyli czego dotyczy problem? Problem spełnienia wydaje się kontynuacją filozoficznych rozważań ludzkości nad warunkami osiągania szczęścia. Choć spełnienie nie musi być równoznaczne ze stanem szczęścia, człowiekowi, który je osiągnął, z pewnością do szczęścia bliżej. (30) W szerokim ujęciu można przyjąć, że spełnieniem jest realizacja zamierzeń, ambicji, planów i celów życiowych, a te już mogą być zindywidualizowane. (21) Do tak rozumianego spełnienia można dążyć w wielu dziedzinach życia. Mówimy więc o spełnieniu zawodowym i emocjonalnym (na przykład w miłości), w życiu społecznym i prywatnym (na przykład rodzinnym) jednostki. (29) Można zapytać, czy dotyczy to całego procesu dążenia czy sprowadza się do osiągnięcia celu. I co powiedzieć o człowieku, który dążył do celu, ale go nie osiągnął? (27) Są ludzie, którym do spełnienia wystarczyłoby osiągnąć je w jednej, najważniejszej dla nich, sferze życia. Tą sferą bywa miłość, tak jak w przypadku bohatera „Lalki”. (26)

Krok 3. Analiza fragmentu pod kątem problemu postawionego w temacie – formułowanie argumentów. Co znaczy odwołać się do fragmentu? Poddać go analizie pod kątem tematu, czyli omówić ujęcie problemu zawarte we fragmencie. Przedstawić argumenty wyprowadzone z konkretnych fragmentów tekstu, nie tylko sformułować uogólnioną interpretację fragmentu. Posłużyć się cytatami wzmacniającymi argumentację. Argumentacja „z fragmentu” powinna być ujęta jako pierwsza, być najbardziej rozwiniętą częścią pracy. Streszczenie nie jest argumentem, dlatego fakty, czyny, wypowiedzi bohatera należy komentować i interpretować, nie tylko przytaczać.

Krok 3. Analiza fragmentu pod kątem problemu postawionego w temacie – formułowanie argumentów. Podpowiedzi/instrukcje dla uczniów – jakie? Zastanów się, co o problemie (spełnieniu) mówi fragment dzieła załączony do tematu? Postaw te same pytania, które zadałeś sobie wcześniej, ale w odniesieniu do sytuacji opisanej we fragmencie, do bohatera (Wokulskiego). Zaznacz w tekście fragmenty, które dotyczą tematu, odpowiadają na sformułowane wcześniej pytania. Nie streszczając, postaraj się na podstawie zaznaczonych fragmentów udzielić odpowiedzi na zadane pytania. Ćwiczenie z tekstem w tabeli.

Krok 4. Argumentowanie na podstawie całości dzieła Co znaczy odwołać się do całości dzieła? Powołać się na przykładowe konkretne sytuacje, czyny bohatera, jego postawę dla pełniejszego zilustrowania tezy. Pisać wyłącznie o tym, co ma bezpośredni związek z tematem. Nie może to być streszczenie losów postaci lub opowieść o lekturze na tle epoki. Ćwiczenie z tabelą – c.d.

Krok 4. Argumentowanie na podstawie całego dzieła Można szukać potwierdzenia, uszczegółowienia, dodatkowej ilustracji argumentów wyprowadzonych z fragmentu (Co w losach bohatera potwierdza jego zdanie na temat niespełnienia w życiu?). Które postaci Lalki można uznać za ludzi – podobnie jak Wokulski – niespełnionych, a które za spełnionych w znaczeniu wyrażonym w tezie? Każde wskazanie należy uargumentować, odwołując się do warstwy fabularnej dzieła. Czy można podsumować rozważania na podstawie Lalki konstatacją, że powieść ta mówi przede wszystkim o dążeniu do spełnienia, a nawet o niespełnieniu? Jak od Lalki płynnie przejść do innego tekstu kultury?

Krok 5. Argumentowanie na podstawie innego dzieła literackiego/tekstu kultury. Jakie trudności może napotkać uczeń na tym etapie? Jakie błędy w przywoływaniu wybranych dzieł najczęściej spotykamy w pracach uczniów? Czym uczeń powinien kierować się w doborze takich tekstów?

Krok 5. Co znaczy odwołać się do innego dzieła literackiego/tekstu kultury? Nawiązanie powinno odnosić się do tekstu kultury (a zatem dzieła literackiego lub malarskiego, filmowego, muzycznego, teatralnego, ewentualnie rzeźby, albo innego wytworu kultury, np. formy dziennikarskiej, instalacji artystycznej, fotografii, graffiti, gra komputerowa), a nie na przykład do sytuacji z życia wziętej. Liczy się nie tyle, co uczeń przywoła, ale jak to zrobi. Odwołanie powinno być związane z problemem ujętym w temacie rozprawki w taki sposób, by przyjętą tezę umacniać.

Krok 5. Co znaczy odwołać się do innego dzieła literackiego/tekstu kultury? Komentarze związane z przywołanymi tekstami powinny we właściwy sposób nawiązywać do zagadnienia poruszonego w temacie rozprawki. Odwołanie powinno dotyczyć tekstów kultury, ukazujących sytuację porównywalną z sytuacją zobrazowaną we fragmencie, czyli analogiczną, podobną lub choćby korespondującą. Właściwe nawiązanie oznacza odnalezienie w innych tekstach kultury analogicznych (odpowiadających, podobnych, zbliżonych) sytuacji fabularnych; motywów i ich kombinacji; zestawień wartości; typów postaci.

Krok 5. Co znaczy odwołać się do innego dzieła literackiego/tekstu kultury? Tę część argumentacji zamieszczamy w rozprawce w drugiej kolejności – po omówieniu tekstu podstawowego, dołączonego do tematu rozprawki, ewentualnie także po odwołaniu się do całego dzieła. Komentarz lub komentarze związane z przywołanymi tekstami kultury powinny być krótsze niż komentarz odnoszący się do tekstu głównego.

Krok 5. Argumentowanie na podstawie wybranego dzieła literackiego/tekstu kultury. Wskazówki dla uczniów: Zgromadź kilka przykładów tekstów (tytuł i autor), które odnoszą się do tematu życiowego spełnienia i jego warunków. Przypomnij sobie, jak brzmiała teza rozprawki. Który z wybranych tekstów ujęciem tematu najpełniej odpowiada przyjętej tezie? Ten wybierz jako podstawę pogłębionej argumentacji. Odwołaj się do szczegółowych treści dzieła, na nich zbuduj argument/argumenty (ale bez streszczania całych wątków, opowiadania o losach). Zastanów się, co nowego, cennego może wnieść przywołane dzieło do wcześniejszych rozważań.

Krok 5. Argumentowanie na podstawie wybranego dzieła literackiego/tekstu kultury. To samo, co dla Wokulskiego, spełnienie oznacza dla bohatera….. W wybranym przeze mnie dziele spełnienie oznacza …………….… Bohater dzieła dąży do spełnienia w dziedzinie …………………… Czyni to, próbując ……………………………. Osiąga spełnienie/nie osiąga spełnienia, ponieważ ………………. Czy bohater odbiera swoje niespełnienie jako klęskę, podobnie jak Wokulski?

Proporcje w argumentacyjnej części rozprawki Argumentacja wynikająca z wybranego tekstu literackiego /kultury Argument Argumentacja wynikająca z analizy fragmentu Argumentacja wynikająca z odwołania do całego dzieła

Krok 6. Podsumowanie i wnioski. Wskazówki dla ucznia: Wróć do wstępu, jeszcze raz przeczytaj tezę. Odtwórz w pamięci tok argumentacji, zastanów się, czy argumentacja wystarczająco ją potwierdziła. Nie pisz: uważam, że powyższymi argumentami wystarczająco potwierdziłem tezę. Jeśli argumentacja była wystarczająca (wszystkie trzy poziomy) i pogłębiona, oparta na faktach, możesz sformułować zdanie będące potwierdzeniem tezy. Nie powtarzaj tezy w tym samym brzmieniu, użyj innego słownictwa, konstrukcji zdania. Wzbogać ją o pogłębione wnioski. Ciekawie spuentuj pracę.

Ćwiczenia na lekcje, czyli wprawki do rozprawki

Ćwiczenia na lekcje, czyli wprawki do rozprawki rozpoznawanie problemu sformułowanego w temacie (parafrazowanie, zadawanie pytań wokół problemu), formułowanie tez, pisanie wstępu na podstawie poczynionego rozpoznania (z zawartą w nim tezą) ocenianie przykładowych wstępów.

Ćwiczenia na lekcje, czyli wprawki do rozprawki szukanie w cudzym tekście argumentów, formułowanie ich własnymi słowami, odtwarzanie porządku argumentacji i kontrargumentacji, polemizowanie z argumentacją autora, formułowanie pytań do tekstów kultury w sposób wymuszający zajęcie stanowiska i argumentację,

Ćwiczenia na lekcje, czyli wprawki do rozprawki konfrontowanie wstępów i zakończeń, ocenianie przykładowych zakończeń, wskazywanie w tekście cudzym i własnym wskaźników łączności tekstu, określanie ich funkcji.

Formułowanie pytań do tekstów kultury w sposób wymuszający zajęcie stanowiska i argumentację. Obraz powstania żydowskiego w relacji Marka Edelmana – heroizacja czy deheroizacja? „Zdążyć przed Panem Bogiem” – książka o życiu? Izabela Łęcka – ………… czy ……………? Czy zgadzasz się z twierdzeniem, że Izabela Łęcka to moralna daltonistka? Czy szkoła jest zagrożeniem dla wolności i indywidualizmu? (Gombrowicz) Zwyczajny czy niezwyczajny? Jaki jest świat przedstawiony w „Sklepach cynamonowych”?

Formułowanie pytań do tekstów kultury w sposób wymuszający zajęcie stanowiska i argumentację. Dlaczego w reklamie proszków do prania zawsze występują kobiety? Czy to słuszne? (społeczne role kobiety i mężczyzny przez pryzmat stereotypów) Jak oceniasz użycie w reklamach zakładów pogrzebowych treści erotycznych? Proszę podać własne propozycje pytań tego rodzaju.

Formułowanie tez, czyli zajmowanie stanowiska wobec problemu Pracując w zespołach, proszę sformułować tezy do trzech zadań zestawu.

Wyszukiwanie/formułowanie tezy, argumentów i wniosków wyrażonych w tekście W tekstach lirycznych zorganizowanych według prawideł retoryki. W tekstach publicystycznych i popularnonaukowych. W tekstach o tematyce językoznawczej.

Polemika z autorem Odtwórz w punktach (ale nie cytuj) argumenty S. Bortnowskiego przedstawione w artykule Boję się Internetu i do każdego z nich zaproponuj kontrargument/kontrargumenty. Podaj też inne argumenty na obronę Internetu.

Zajęcie stanowiska w sporze Głosy w sprawie „reality show” w artykułach publicystycznych. Odtwórz w punktach argumenty stron sporu. Zajmij stanowisko w sporze, odwołując się do znanych ci przykładów „reality show”.

Śledzenie wskaźników spójności tekstu

Mapa mentalna jako forma planu rozprawki Człowiek – wilk czy owca, kat czy ofiara?

Metoda analizy dobrych wzorów Wspólna analiza z uczniami wzorów wypracowań publikowanych przez CKE (str. 22, H. Hesse Wilk stepowy), przez wydawnictwa. Szczególne zwrócenie uwagi na dobrze zrealizowane elementy zwykle sprawiające trudność uczniom, na przykład wstępy do wypracowań.

Uczniowie oceniają fragmenty wypracowań Oceń wartość wstępów do wypracowań, sprawdzając, czy spełniają następujące wymagania. WSTĘP POWINIEN: wprowadzać czytelnika w problematykę, której ma dotyczyć rozwinięcie przedstawiać stanowisko autora rozprawki wobec problemu podanego w temacie zachęcać do lektury całego wypracowania być rzeczowy zawierać tezę być efektowny

Przykłady wstępów Samotność – szansa czy ograniczenie? W naturę człowieka wpisany jest pociąg do rzeczy nieznanych. I mimo, że wpisana jest w nią również potrzeba bycia członkiem pewnej społeczności, co przejawia się zarówno w naukowych badaniach (piramida potrzeb Maslowa), jak i powszechnych powiedzeniach (człowiek nie jest samotną wyspą), czasem bywa ona zwalczana przez tę pierwszą. Ludzie dążą do indywidualizmu, chcą wyróżnić się z „ludzkiej masy” i chcą osiągnąć niezależność, być wyjątkowi. Prowadzi ich to w stronę nieznanej, pociągającej samotności. Izolacja może jawić się jako szansa na stworzenie czegoś wyjątkowego czy też wykreowanie siebie w sposób równie wyjątkowy. Wstęp pogłębiony, rozbudowany. Wiedza pozaliteracka (odwołanie do Maslowa). CKE

Przykłady wstępów Samotność jest nieodłączną częścią ludzkiego życia. Każdy w mniejszym bądź większym stopniu jej doświadczył na pewnym etapie swojego żywota. Czym więc ona jest? Dręczącym uczuciem? Bezsilnością? A może wolnością lub koniecznym środkiem do jej zdobycia? Wstęp zawiera hipotezy w formie filozoficznych, egzystencjalnych pytań.

Przykłady wstępów Moim zdaniem samotność to ograniczenie i postaram się w dalszej części tej pracy udowodnić tę tezę. W przedstawionym fragmencie pod tytułem „Wilk stepowy” Hermanna Hesse’a jest przedstawiony główny bohater Harry jako osoba samotna, która „żyje” tylko po zmroku i ucieka przed ludźmi. Rozpoczynanie bezpośrednio od tezy lub odwołań do tekstów literackich. Można tu mówić o braku wstępu.

Przykłady wstępów Często spotyka się ludzi, którzy twierdzą, że są samotni i potrzebują wsparcia i czyjejś bliskości. Równie często można spotkać ludzi, którzy twierdzą, że są samotni z wyboru i przy tym wolni oraz szczęśliwi. Należy jednak pamiętać, że samotność prowadzi do odizolowania się od świata, a wtedy jest ograniczeniem. Ogólniki. W zacytowanym wstępie uczeń zapisał refleksję o tym, że niezależnie od okoliczności samotność jest częścią natury człowieka, dotyka każdego, choć jej źródło może być dwojakie: własny wybór lub okoliczności. Prawda obiegowa, oczywistość, banał.

Przykłady wstępów Wszyscy, oprócz życia towarzyskiego, potrzebujemy także życia prywatnego, w różnych proporcjach, zależnie od człowieka. Samotność – szansa czy ograniczenie? Na ten temat można by było długo debatować, gdyż każdy z nas ma inne upodobania i odmienne zdania. Ja uważam że samotność w dużej mierze ogranicza nasze myślenie, spojrzenie na świat jak i nas samych. Nie pozwala nam się rozwijać, osiągać zamierzonych celów i spełniać marzeń. Nieuzasadnione odwołania do doświadczeń osobistych. Nieuchronnie trywializują tekst.

Przykłady wstępów W swojej pracy postaram się rozważyć problem i uzasadnić swoje zdanie odwołując się do załączonego tekstu oraz do innych. W tym temacie chciałbym rozważyć problem samotności i udowodnić swoje zdanie, odwołując się do fragmentu „Wilka stepowego” oraz do innych tekstów kultury. W swoim wypracowaniu chciałbym rozwiązać problem w pytaniu oraz przytoczyć parę fragmentów które rozwiążą dylemat w temacie. Czytając załączony fragment Hermanna Hessea „Wilk stepowy” nasuwa się pytanie, czy samotność to szansa czy ograniczenie. Z pewnością każdy może mieć odmienne zdanie na ten temat, jednak ja uważam, że samotność jest ograniczeniem. Niefunkcjonalność wstępów, nie wprowadzają w problem, ale stanowią sztucznie wykreowany schemat, szablon tworzący początek pracy, a będący w istocie powtórzeniem tematu

Konfrontowanie wstępu i zakończenia

Uczmy uczniów, że wstęp to… wprowadzenie w temat, zagajenie, rozpoznanie problemu, postawienie sobie pytań z nim związanych, pierwsza refleksja związana z tematem, nie tylko postawienie tezy, nie tylko sparafrazowanie tematu, nie uprzedzenie [ostrzeżenie? ;-)] egzaminatora, że oto zaczynamy pisanie i że to będzie rozprawka na temat….

Ćwiczenia z przywoływaniem „innych” tekstów kultury Komentarze związane z przywołanymi tekstami powinny we właściwy sposób nawiązywać do zagadnienia poruszonego w temacie rozprawki. Odwołanie powinno dotyczyć tekstów kultury, ukazujących sytuację porównywalną z sytuacją zobrazowaną we fragmencie, czyli analogiczną, podobną lub choćby korespondującą. Właściwe nawiązanie oznacza odnalezienie w innych tekstach kultury analogicznych (odpowiadających, podobnych, zbliżonych) sytuacji fabularnych; motywów i ich kombinacji; zestawień wartości; typów postaci.

Ćwiczenia z przywoływaniem „innych” tekstów kultury Grupa 1. Czy można kierować miłością przy pomocy rozumu? Rozważ problem, odwołując się do podanego fragmentu dramatu W. Szekspira Romeo i Julia oraz innych tekstów kultury. Grupa 2. Czy młodość w nieunikniony sposób skłania do przyjęcia postawy buntu wobec rzeczywistości? Rozważ problem, odwołując się do podanego fragmentu Tanga S. Mrożka i innych dzieł literackich. Jakie kryterium musi kierować doborem? Proszę zaproponować dzieła, które odpowiadają temu kryterium. Wykorzystanie materiałów OKE – przykłady poprawnych i niepoprawnych przywołań.

Zastosowanie kryteriów oceniania Przykłady rozprawek na temat: Czy pod wpływem miłości człowiek widzi inaczej? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do podanego fragmentu Wojny polsko-ruskiej pod flagą biało-czerwoną Doroty Masłowskiej i do innych tekstów kultury. Proszę sprawdzić i ocenić wszystkie trzy wypracowania.

Ćwiczenia umiejętności pisania rozprawek maturalnych Działania tekstotwórcze: budowanie rzeczowego i atrakcyjnego wstępu, ustalanie kryterium porządkującego tok rozważań w rozwinięciu (np. od argumentów najsłabszych do najmocniejszych; albo: od szczegółu do ogółu), budowanie logicznej wypowiedzi o przejrzystym toku argumentacji (argumenty powinny się ze sobą logicznie łączyć, co należy podkreślać odpowiednio dobranymi wskaźnikami nawiązania i właściwą segmentacją tekstu),

Ćwiczenia umiejętności pisania rozprawek maturalnych Działania tekstotwórcze: osiąganie spójności wypowiedzi – lokalnej (wewnątrz akapitów) i globalnej (między akapitami), budowanie rzeczowego i atrakcyjnego podsumowania rozważań (nie tylko formalnego zakończenia), osiąganie właściwych proporcji między poszczególnymi częściami rozprawki – wstępem, rozwinięciem i zakończeniem, stosowanie elementów wzbogacających i uatrakcyjniających wypracowanie (np.: motta, cytatów, celnych puent).

W toku ćwiczeń pamiętajmy o… rozwijaniu umiejętności określania typu tekstu, który stanowi przedmiot rozważań, a więc: rozpoznawaniu gatunku utworu (np. opowiadanie, nowela, powieść, esej), dominanty kompozycyjnej, typu epiki, charakteru narracji, typu narratora, stosunku narratora do przedmiotu wypowiedzi, przedstawionych zdarzeń, postaci i innych elementów świata przedstawionego, rozpoznawaniu tematów, motywów, wątków, epizodów, toposów, obrazowania literackiego, konwencji literackiej.

W toku ćwiczeń pamiętajmy też o… przywoływaniu stosownych kontekstów: literackich, historycznoliterackich, filozoficznych, biograficznych, kulturowych (obejmujących zarówno typowe dla kultury wysokiej, masowej, popularnej zjawiska, jak i elementy inne niż literatura, z innych obszarów kultury – wskazanych w podstawie programowej)