podstawowe teorie rozwojowe podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 podstawowe teorie rozwojowe psychoanaliza behawioryzm humanistyczna poznawcza

psychoanaliza – twórcy Zygmunt Freud (1856-1939) Carl Gustaw Jung (1875-1961) Alfred Adler (1870–1937)

Zygmunt Freud (1856-1939) psychologia głębi

Zygmunt Freud austriacki neurolog, psychiatra początkowo zajmował się neuropatologią, później leczeniem nerwic, zwłaszcza histerii wspólnie z J. Breuerem badał histerię stosując metodę leczenia za pomocą ujawniania i odreagowania w stanie hipnozy nieświadomych przeżyć pacjenta po 1895 roku zaczął stosować własną metodę terapeutyczną, opartą głównie na analizie swobodnych skojarzeń, snów, wspomnień

gabinet Freuda

psychoanaliza narodziła się w klinikach psychiatrycznych i gabinetach psychoterapeutycznych świadomość to jedynie wierzchołek góry lodowej – nacisk na nieświadomość ludźmi powodują nieświadome impulsy, a sny i omyłki językowe wyrażają nieświadome pragnienia

podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 popędy wrodzona reprezentacja psychiczna wewnętrznego somatycznego źródła pobudzenia, napędowy czynnik osobowości, sprawują wybiórczą kontrolę nad zachowaniem, zwiększając wrażliwość danej osoby na określone rodzaje bodźców Popędy kieruja malym dzieckiem i należy je hamowac- styl wychowawczy nadmierne wymaganie

rodzaje popędów: popędy życia popędy śmierci

popędy życia służą przetrwaniu jednostki i rozmnażaniu gatunku, forma energii, za pośrednictwem której, popędy życia wykonują swe funkcje to libido

libido pojawia się u początków życia cele libido dążenie do stwarzania coraz to większych całości, tworzenie więzi samozachowanie dążenie do zachowania gatunku libido pojawia się u początków życia

popędy śmierci destrukcyjne, działające w sposób mniej rzucający się w oczy, głównie pragnienie śmierci

struktura osobowości id ego superego

podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 id – to zawiera dziedziczne wyposażenie osobowości, z popędami włącznie w ciągu życia do popędów dołączają się kompleksy, które są trwałymi urazami psychicznymi po popełnieniu czynów społecznie zabronionych id jest całkowicie nieświadome jego działanie jest odczuwane jako uczucie czegoś co nas „popycha” kieruje się zasadą przyjemności całkowicie nieświadome kieruje się zasadą przyjemności

id – to procesy wykorzystywane przez id w celu redukcji napięcia czynności odruchowe wrodzone, automatyczne reakcje natychmiast redukujące napięcie kichanie, mruganie itp. proces pierwotny rozładowanie napięcia poprzez wytworzenie obrazu przedmiotu, który by to napięcie usunął wyobrażenia, sny, omamy, halucynacje

ego – ja, jaźń sfera świadomości człowieka i jego świadomego praktycznego działania ego jest świadomością świata, samego siebie i własnych działań kieruje się zasadą realizmu

podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 ego – ja, jaźń działa za pośrednictwem procesu wtórnego: umożliwia myślenie realistyczne – formułuje plan zaspokojenia potrzeby: zawiesza czasowo zasadę przyjemności; zapobiega rozładowaniu napięcia do czasu znalezienia właściwego obiektu umożliwiającego zaspokojenie potrzeby; Np. patologie seksualne

superego – nadjaźń zaakceptowane normy moralne z którymi człowiek się identyfikuje powstaje dzięki interioryzacji zasad kieruje się zasadą moralności

funkcje superego hamowanie impulsów id dąży do zablokowania popędów id na stałe przekonywanie ego, by zastępowało cele realistyczne moralnymi dążenie do doskonałości

poziomy świadomości świadomość przedświadomość nieświadomość

świadomość wyraża normalne pole świadomości osoby wobec siebie i aktualnie obecnych przedmiotów obejmuje wszystko to, co jest bezpośrednio obecne lub dostępne świadomości

przedświadomość obejmuje te treści psychiczne nieobecne bezpośrednio w świadomości, które jednak mogą być przywołane do świadomości dzięki: refleksji introspekcji rachunkowi sumienia medytacji itp.

nieświadomość jest tym, z czego człowiek nie zdaje sobie sprawy w racjonalny sposób, zawiera wyparte prymitywne impulsy, wspomnienie, wyobrażenia i życzenia wzbudzające zbyt wielki lęk by mogły być dopuszczone do świadomości

świadomość przedświadomość nieświadomość superego ego id

mechanizmy obronne nieświadome sposoby negowania, fałszowania lub zniekształcania rzeczywistości w celu zmniejszenia presji lęku na ego

podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 mechanizmy obronne: wyparcie – wypchnięcie obiektu poza świadomość projekcja – mechanizm za pomocą którego lęk moralny lub neurotyczny zostaje przekształcony w strach formacja reaktywna – zastąpienie w świadomości wzbudzającego lęk impulsu jego przeciwieństwem, np. przesadna demonstracyjność miłości, gdy się kogoś nienawidzi fiksacja – zatrzymanie się na wcześniejszym stadium rozwoju regresja – cofnięcie do wcześniejszego stadium rozwoju Mechanizmy obronne- metody radzenia sobie z wewnętrznymi konfliktami w celu ochrony osobowości (ego), zmniejszenia lęku, frustracji i poczucia winy. Na ogół są one nawykowe i nieuświadomione. W pewnym nasileniu występują u praktycznie każdego człowieka i pełnią rolę przystosowawczą, są niezbędne. Mechanizmy obronne są jednak zawsze zniekształceniem zachowania lub oglądu rzeczywistości, stosowane nadmiernie lub nieadekwatnie do sytuacji mogą utrudniać funkcjonowanie. Dobrze, gdy w zachowaniu jednostki jest ich duży repertuar, a ich dobór i intensywność jest zależna od sytuacji (elastyczność stosowania). Można wówczas mówić o efektywności i braku patologii związanej z mechanizmami obronnymi.

Mechanizmy obronne ego podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 Mechanizmy obronne ego Techniki unikania działania: np..represja (wyparcie), nadmierna samokontrola, supresja (tłumienie), prokrastynacja (zwlekanie, odraczanie), zachowania obsesyjno-kompulsyjne Techniki przemieszczenia: np. kompensacja, konwersja, przeniesienie, regresja, omdlenie, robienie się słabym, chorym lub zmęczonym Techniki zniekształcania rzeczywistości: dewaluacja, fantazjowanie, idealizacja, maskowanie, projekcja Techniki przyjmowania cudzych zachowań: identyfikacja, introjekcja, konformizm, internalizacja Mechanizmy złożone, łączące kilka z powyższych: negatywizm, samorozgrzeszanie się, tracenie zainteresowania, zemsta, przesądy Mechanizmy obronne – duzy wklad w psych dziecka

procesy odpowiedzialne za powstawanie marzeń sennych: pozostałości dnia: materiał, jaki składa się na obrazy snów, nie jest całkowicie autonomiczny, ale zdradza pochodzenie ze stanu czujności; wyparcie; symbolizowanie: przedstawienia źle przyjęte przez świadomość przechodzą do marzeń sennych przełożone na obrazy symboliczne, których treść jawna jest nieszkodliwa; zagęszczenie: kilka obrazów z życia rzeczywistego stapia się, dając we śnie początek jednemu obrazowi; przemieszczenie: w marzeniach sennych dany drobiazg z życia świadomego może nabrać bardzo ważnej funkcji emocjonalnej, spostrzeganie zależne od innych zmysłów (dotykowe, termiczne, bolesne itp.) zostaje przełożone na obrazy wzrokowe

czynność symptomatyczna podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 czynność symptomatyczna czyn wykonywany automatycznie, bez zastanowienia i bez zdawania sobie sprawy: gestykulacja rękami, zabawa guzikiem przy ubraniu, nucenie melodii, która się narzuca samoczynnie czynności pozornie bez znaczenia, które są zewnętrznym przejawem głębokich procesów psychicznych pochodzenia nieświadomego, mają charakter intencjonalny, który całkowicie wymyka się kontroli podmiotu Freud dzielil aktywnosc czlowieka na czynnosci symptomatyczne, niespokojne i zepchniete czynność symptomatyczna przejawem głębokich procesów psychicznych

czynność niespokojna przejawia się w niej konflikt pomiędzy dwiema niezależnymi siłami; skutek interferencji pomiędzy motywacją świadomą a nieświadomą: na przykład błędy w czytaniu, pomyłki, błędy w pisaniu; są to przejawy intencji zepchniętych przez człowieka albo wynik starcia się dwóch intencji, z których jedna chwilowo lub stale pozostaje nieuświadomiona

czynność zepchnięta „zapomnienie czynne” – coś zostaje zapomniane nie z powodu uszczerbku pamięci, ale z powodu zahamowania spowodowanego nieuświadomioną siłą przeciwną materiał psychiczny stłumiony w sposób niedoskonały, który mimo iż usunięty ze świadomości, nie został całkowicie pozbawiony wszelkiej zdolności pojawienia się

fazy rozwoju oralna – pierwsze 18 m-cy życia analna – od 18 m-ca do 36 m-ca falliczna – od trzeciego do szóstego roku życia latentna – do okresu dorastania genitalna – od okresu dorastania

rozwój psychoseksualny – Freud podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 rozwój psychoseksualny – Freud pierwsze 18 m-cy życia stadium oralne bodźce z okolicy ust przyjemność związana z jedzeniem połykanie, wypluwanie – jako kontrola gryzienie – wpływ i modyfikowanie otoczenia okres zależności od matki – lęki związane z niezależnością Kiedy matka znika dziecko placze bo to tak jakby zniknela na zawsze. Gdzie jest mama? Nie istnieje

rozwój psychoseksualny – Freud od 18 m-ca do 36 m-ca stadium analne bodźce z okolicy odbytu przyjemność wydalania i zatrzymywania kału fascynujące „rozmowy toaletowe” trening czystości samokontrola kontrola własnej fizjologii = kontrola świata wypuszczanie, uwalnianie, odpuszczanie

rozwój psychoseksualny – Freud podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 rozwój psychoseksualny – Freud od 3 do 6 roku życia stadium falliczne genitalia źródłem przyjemności ciekawość odmienności narządów płciowych (wzajemne zaglądanie sobie w majtki) identyfikacja z własną płcią kompleks Edypa, kompleks Elektry zazdrość o penisa, zazdrość o pochwę ? poczucie winy początki superego Kompleks Edypa- kazirodcze pożądania matki oraz wrogość wobec ojca lęk przed kastracjąwyparcie pożądania i wrogościidentyfikacja z ojcem jako mechanizm obronnyukształtowanie superego Kompleks Elektry- zazdrość o członek nawiązanie relacji z rodzicem płci przeciwnej rozluźnia się zwiazek z matka a obiektem staje się ojciec. Brak radykalnego rozwiazania kompleksu, slabsze superego?

rozwój psychoseksualny – Freud od okresu dorastania stadium genitalne impulsy pregenitalne zastąpione genitalnymi; pojawia się pociąg seksualny do osób płci przeciwnej młodzież zaczyna kochać innych nie z powodów egocentrycznych lecz z pobudek altruistycznych

„złote myśli” Freuda Dzieci nie są złośliwe, są złe. Rozkosz jest premią natury za trud płodzenia i rodzenia. Sport jest sublimacją popędu do przyglądania się i tendencji: sadystycznych, ekshibicjonistycznych, homoerotycznych i erotyki ruchowej. W nieświadomym człowieku tkwi jego tragiczny los. Jeżeli nie potrafiłeś wytępić w sobie występnych pragnień, żyją one w tobie nieświadomie, a więc - jesteś winny.

Carl Gustaw Jung - (1875-1961) psychologia analityczna

psychoanaliza Junga przeciwstawiał się przypisywaniu zbyt wielkiej roli instynktowi seksualnemu, libido to niezróżnicowane źródło energii życiowej po zaspokojeniu potrzeb biologicznych, energia wykorzystywana jest na działalność kulturową

nieświadomość nieświadomość indywidualna nieświadomość kolektywna doświadczenia jednostki początkowo świadome, które zostały wyparte nieświadomość kolektywna genetycznie przekazywana jednostkom jej jednostkami są archetypy

archetypy animus – archetyp męski u kobiety anima – archetyp żeński u mężczyzny persona – maska, którą przyjmuje jednostka w odpowiedzi na konieczność dostosowania się do obyczajów i tradycji społecznych, rola społeczna odgrywana w życiu cień – uosobienie zwierzęcej strony ludzkiej natury

Alfred Adler (1870–1937) psychologia indywidualna

psychoanaliza Adlera celem każdego zdrowego, rozsądnego człowieka jest rozwijanie własnych zdolności i możliwości "Dążenie do doskonałości jest rzeczą wrodzona w tym sensie, ze jest częścią życia..."

instynkt mocy główny motor działania ludzi, jako forma kompensacji kompleksu niższości

poczucie niższości powstaje w dzieciństwie na podłożu słabości dziecka w stosunku do dorosłych i do otoczenia fizycznego, sposoby kompensacji kompleksu niższości wpływają na kształtowanie się cech charakteru człowieka, a niemożność kompensacji daje początek nerwicom świadomość braków i potrzeba kompensacji są źródłem indywidualnego „planu życiowego” wyznaczającego kierunek działalności, zamierzenia i ideały jednostki oraz kształtującego jej osobowość

cechy człowieka wg Adlera wyjątkowość jasna świadomość zdolność do panowania nad własnym życiem możność kształtowania własnej osobowości Każda jednostka reprezentuje zarówno jedność osobowości, jak i indywidualne ukształtowanie tej jedności. Zatem jednostka jest zarówno obrazem, jak i artystą. Jest twórcą własnej osobowości

podstawowe kierunki psychologii podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 podstawowe kierunki psychologii psychoanaliza behawioryzm humanistyczna poznawcza

John Broadus Watson (1878-1958) „Dajcie mi dziecko spłodzone przez dowolną parę rodziców i dajcie mi pełną kontrolę nad środowiskiem, w jakim będzie ono wzrastać - a sprawię, że wyrośnie na wybitnego uczonego, artystę, politycznego przywódcę, czy też, jeśli tylko będę tego chciał, zostanie pospolitym przestępcą” nie ma wrodzonych predyspozycji, umysł to tabula rasa, są tylko wyuczone reakcje

Najważniejsze twierdzenia behawioryzmu świadomość nie istnieje, a jeśli istnieje to nie może być przedmiotem psychologii człowiek w swoim życiu psychicznym i w reakcjach nie jest autonomiczny, ale zdeterminowany przez środowisko fizycznie i społecznie przedmiotem psychologii są tylko dające się zarejestrować zewnętrzne reakcje na bodźce, a więc ramy zewnętrzne, reakcje fizjologiczne czyli zewnętrzne zachowania psychologia może tylko działać na związki między bodźcami (S), a reakcjami (R) bez brania pod uwagę wewnętrznych procesów psychicznych

podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 behawioryzm S R (stimulus) (reaction)

determinizm środowiskowy środowisko jest układem aktywnym człowiek jest układem reaktywnym, którym nie kierują wewnętrzne motywy i dążenia

założenia behawiorystów uczenie się to przyswajanie nowego zachowania i ma charakter uniwersalny, pozwalający na wyjaśnienie złożonych procesów ogólne prawa SR, można wykryć posługując się wyłącznie metodą eksperymentalną badania prowadzone na zwierzętach stały się podstawą badań psychologicznych na te same bodźce ludzie różnie reagują ta sama reakcja pojawia się pod wpływem różnych bodźców, co ułatwia manipulowanie człowiekiem

podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 człowiek odbiorca informacji zachowanie otoczenie

podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 warunkowanie klasyczne (reaktywne) – Pawłow instrumentalne – Thorndike sprawcze – Skinner

Iwan Pawłow (1849–1936) laureat Nagrody Nobla z medycyny w 1904

warunkowanie klasyczne – reaktywne podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 warunkowanie klasyczne – reaktywne bodziec warunkowy, na początku neutralny w stosunku do reakcji bezwarunkowej, prezentowany z bodźcem bezwarunkowym, który zawsze wywołuje reakcje bezwarunkową, po serii prób wywołuje reakcję warunkową

podstawowe cechy warunkowania klasycznego

procesy stanowiące podstawę warunkowania klasycznego ogólna pobudliwość układ bodźców w czasie generalizacja bodźca różnicowanie i hamowanie wygaszanie

temperament wg Pawłowa temperament odpowiada typowi układu nerwowego

właściwości temperamentu siła procesu pobudzenia – na poziomie zachowania funkcjonalna wydolność komórki nerwowej znajduje wyraz w reakcjach na silną lub długotrwałą stymulację; im silniejszy układ nerwowy, tym mniejsza jest wartość procesu pobudzenia siła procesu hamowania – łatwość, z jaką UN tworzy warunkowe reakcje hamulcowe (wygaszanie, różnicowanie, opóźnianie), przejawia się gdy zachodzi konieczność odraczania reakcji, hamowania pobudzeń, by stworzyć miejsce adekwatnie działającym bodźcom równowaga procesów nerwowych – stosunek procesów pobudzenia do procesów hamowania ruchliwość procesów nerwowych – zdolność UN do szybkiej zmiany procesów pobudzenia i hamowania

typologia Pawłowa typ układu nerwowego silny słaby melancholik zrównoważony niezrównoważony choleryk ruchliwy sangwinik powolny flegmatyk

Edward Thorndike (1874-1949)

skrzynka problemowa Thorndike’a

prawo efektu zachowanie, które w danej sytuacji wywołuje odczucie zadowolenia, zostaje skojarzone z tą sytuacją i jeśli w przyszłości sytuacja ta się powtórzy, to wzrasta prawdopodobieństwo, iż powtórzone zostanie także zachowanie jeżeli natomiast w danej sytuacji zachowanie wywoła odczucie dyskomfortu, to spada prawdopodobieństwo powtórzenia się tego zachowania w podobnych warunkach w przyszłości

warunkowanie instrumentalne podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 warunkowanie instrumentalne wzmocnienie pojawia się tylko wówczas, gdy badany podmiot wykona odpowiednią reakcję

Burrhus Frederic Skinner (1904-1990)

behawioryzm Skinnera w behawioryzmie najważniejsze są nagrody i kary obserwacje na zwierzętach mają bezpośrednie zastosowanie w interpretacji zachowania ludzkiego schemat zachowania rozumiemy jako reakcję na bodziec badacz powinien się interesować danymi obserwowanymi wykluczał znaczenie terminów (desygnatów), którymi nauka nie powinna się zajmować

odmiany zachowania organizmu zachowanie reaktywne – ma miejsce gdy zarówno S (bodziec), jak i R (reakcja) są obserwowane wzrokowo oraz gdy reakcja pojawia się jako następstwo S (bodźca) zachowanie sprawcze – mówimy o nim gdy możemy obserwować R, gdy S nie jest dostępne naszej obserwacji; zachowanie jest sprawcze, gdy jakaś właściwość organizmu sprawia, iż jest on aktywny i demonstruje reakcje dotychczas mu nieznane

rozróżnienie zachowań reaktywnych i sprawczych pozwoliło precyzyjnie odróżnić warunkowanie klasyczne od sprawczego zachowanie reaktywne – jest następstwem warunkowania klasycznego, tzn. działa bodziec obojętny, następuje wzmocnienie i reakcja odruchu motorycznego zachowanie sprawcze – jest przypadkiem uczenia się, jest to reakcja, która nie jest poprzedzana określonym bodźcem

warunkowanie sprawcze podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 warunkowanie sprawcze sprawcza reakcja poddana zostaje kontroli bodźca warunkowanie poprzez wzmocnienie następujące w momencie reakcji badanego czynniki wzmacniające: pozytywny – nagroda negatywny – kara

skrzynka Skinnera

prawa reakcji odruchów podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 prawa reakcji odruchów prawo progu – do wywołania reakcji niezbędna jest minimalna siła bodźca prawo latencji – istnieje ukryty czas wystąpienia reakcji po zadziałaniu bodźca prawo siły reakcji – siła reakcji jest funkcją intensywności bodźca prawo pozmienności – reakcja może pojawiać się przez pewien czas po ustaniu działania bodźca prawo czasowego sumowania – wydłużenie działania bodźca może dać podobny efekt jak nasilenie intensywności bodźca

kara

zasady stosowania kary podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 zasady stosowania kary zawsze musi występować reakcja alternatywna specyficzność reakcji i sytuacji karanej synchronizacja reakcji i kary ucieczka jest niedozwolona intensywność czas trwania zakazane przejawy współczucia motywacja nie powinna występować generalizacja z czynności na dyspozycję

podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 wiek przedszkolny rozumienie kary i sprawiedliwości kara ekspiacyjna – arbitralna surowa immanentna sprawiedliwość = równość bez intencji kara ekspiacyjna - Nie istnieje żaden związek między treścią sankcji a przewinieniem. (np. za nieposprzątany pokój dziecko nie idzie do kina)

podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 sankcje przez odwzajemnianie-polegają na wyjaśnieniu, że łamanie reguł pogwałca umowę społeczną i niszczy więź społeczną. Jeśli to nie wystarczy....można np. dziecko, które nie posprzątało pokoju zabrać te rzeczy, których nie posprzątało. Kary te są "naturalnymi konsekwencjami" nieprzestrzegania zasad.

czy stosować karę fizyczną? teoria społecznego uczenia się - „dzieci bite biją” miłość vs nienawiść najwyższy wymiar kary strach przed karą uogólnia się na lęk przed karzącym odreagowanie emocji karzącego gdy brak karzącego zakaz nie działa moralność księgowego

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Art. 40. Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.

kodeks karny Art. 217. § 1. Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. § 2. Jeżeli naruszenie nietykalności wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności, sąd może odstąpić od wymierzenia kary. § 3. Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.

kodeks rodzinny i opiekuńczy Art. 95. § 1. Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka. § 2. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo. § 3. Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny.

podstawowe kierunki psychologii podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 podstawowe kierunki psychologii psychoanaliza behawioryzm humanistyczna poznawcza

USA, rok 1963 Amerykańskie Towarzystwo Psychologii Humanistycznej Gordon Allport Charlotte Bühler George Kelly Carl Rogers Amerykańskie Towarzystwo Psychologii Humanistycznej

ograniczenia psychoanalizy behawioryzmu irracjonalizm redukcjonizm trzecia siła psychologia humanistyczna twórczość miłość Ja obiektywność autonomia tożsamość odpowiedzialność zdrowie psychiczne

główna idea możliwość wyjścia poza ograniczenia behawiorystycznego i psychoanalitycznego wyjaśniania aspiracji człowieka konieczność wniknięcia w światopogląd, by móc "ujrzeć świat człowieka jego oczami" na potrzeby dalszego rozwijania odpowiedzialności, wyboru samo tworzenia się, autonomii, i tożsamości

założenia psychologii humanistycznej podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 założenia psychologii humanistycznej człowiek to nie suma elementów składowych unikalna natura człowieka wyraża się poprzez jego bycie w związku z innymi człowiek jest samoświadomy człowiek ma możliwość wyboru człowiek jest bytem intencjonalnym

sześć podstawowych postulatów: podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 sześć podstawowych postulatów: upodmiotowienie sytuacji badawczej („my”) dialog zamiast manipulacja, ponieważ w każdej sytuacji badawczej ludzie mogą przejawiać odmienne właściwości komunikacja łączenie nauki z praktyką (psychoterapia) uwzględniane perspektywy badanego odwołanie się do empatii jako najbardziej efektywnego kanału komunikacyjnego

człowiek – podmiot autonomiczny podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 człowiek – podmiot autonomiczny przejawia postawę badawczą wobec rzeczywistości obserwuje przewiduje planuje wnioskuje zgodnie z posiadaną wiedzą przystosowuje się do świata i kształtuje go

rozumienie: dotyczy przedmiotów związanych z życiem duchowym człowieka polega na uświadamianiu sobie stosunku (stosunków), który wyznacza sens tego, co się rozumie jest stanem nacechowanym możnością odtwarzania lub stosowania w innych warunkach przedmiotu podlegającego rozumieniu

główni przedstawiciele: Carl Rogers Abraham Maslow

Carl Rogers (1902 - 1987)

Carl Rogers „organizm” „ja” konstrukty teoretyczne o podstawowym znaczeniu, stanowiące podwalinę całej teorii: „organizm” „ja”

organizm umiejscowienie wszelkiego doświadczenia doświadczenie obejmuje wszystko to, co dzieje się w obrębie organizmu w każdym momencie i jest potencjalnie dostępne świadomości całość doświadczenia tworzy pole fenomenologiczne, które stanowi indywidualny układ odniesienia, znany jedynie samej jednostce

pojęcie „ja” część pola fenomenologicznego stopniowo wyodrębniająca się z całości „ja” czy obraz „ja” to zorganizowana spójna postać pojęciowa, „ja” składa się ze: spostrzeganych własności „ja”, czyli samego siebie spostrzeganych relacji między „ja” a innymi

rozwój pojęcia „ja” autopercepcja samoświadomość

oddzielne „ja” od innych ludzi autopercepcja oddzielne „ja” od innych ludzi i obiektów fizycznych sensoryczne wyodrębnienie cielesnego „ja” w opozycji do niecielesnego „ja” – 3 mc uczenie się występowania zgodności pomiędzy ruchem ciała a zmianami w otoczeniu, jakie ono wywołuje poczucie stałości obiektów i ludzi bez względu na zmianę sytuacji – 10-16 mc

samoświadomość zdolność traktowania „ja” jako podmiotu powstaje w wieku około 15 miesięcy wyraża się poprzez: rozpoznawanie siebie w lustrze (12-24 m.ż.) zaimki podkreślające odrębność, dziecięcy negatywizm, odczuwanie dumy, wstydu, zakłopotania nazywanie siebie po imieniu (21-24 m.ż.)

organizm a „ja” jeśli doświadczenia jakiejś osoby, tworzące jej „ja” odzwierciedlają wiernie doświadczenia organizmu, to osobę tą możemy określić jako przystosowaną, dojrzałą i funkcjonującą w sposób pełny niezgodność między ja a organizmem prowadzi do poczucia zagrożenia i niepokoju

terapia skoncentrowana na kliencie (nie: pacjencie) podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 terapia skoncentrowana na kliencie (nie: pacjencie) dylemat: mógłbym – powinienem podstawowa potrzeba: uznania dążenie do aktualizacji, jako potrzeba rozwoju i wzrostu, stania się dojrzałą i zdrową istotą ludzką „ja” – „ja idealne”

terapia Klienta „ułatwiający” (nie terapeuta) stwarza ciepło, pełną akceptację i atmosferę klient uzyskuje siłę i motywację do radzenia sobie ze swoimi problemami osiąga wgląd (słabe i mocne strony) wzrost samooceny

informacje w obrębie POJĘCIA JA wyobrażenia sądy standardy osobiste samooceny samoopisy w kulturze europejskiej najważniejszym składnikiem obrazu własnej osoby są sądy w obrębie sądów dominują samoopisy

uogólniona postawa ewaluatywna w stosunku do samego siebie, samoocena uogólniona postawa ewaluatywna w stosunku do samego siebie, wpływa na nastrój, modyfikuje zachowania wywiera silny wpływ na pewien zakres zachowań osobistych i społecznych

kształtowanie się samooceny czynniki: opinie i oceny, jakie jednostka o sobie słyszy odnoszone sukcesy i doznawane niepowodzenia porównywanie siebie z innymi

samowiedza zespół przekonań i wartości odnoszących się do własnego funkcjonowania osobistego jednostki psychologiczne pojęcie własnego "ja" z cechami charakterystycznymi, które wpływają na myślenie, uczucia i działanie

zakres pojęcia świadomości wiedza o sobie świadomość siebie samoocena

integracyjna funkcja samoświadomości środowisko samoświadomość osobowość zachowanie

podział samooceny samoocena stabilna niestabilna adekwatna nieadekwatna nieukształtowana zmienna zawyżona zaniżona

realna idealna rodzaje samooceny samoocena wysoka niska stabilna niestabilna pozytywna negatywna pewna zagrożona adekwatna nieadekwatna

kształtowanie się „samooceny warunków osobistych” i jej wpływ na poziom aspiracji sukcesy i niepowodzenia oceny innych ludzi dotyczące wyników działania standardy grupowe werbalizacja oceny samoocena warunków osobistych poziom aspiracji percepcja objawów warunków osobistych werbalizacja oceny warunki osobiste oceny innych ludzi dotyczące warunków osobistych procesy motywacji

postawy w stosunku do „ja” postawa samoakceptacji zaufanie i wiara we własne siły umiejętność wykorzystywania swoich potencjalnych możliwości umiejętność korygowania swojego zachowania pod wpływem krytyki innych optymalna zbieżność między „ja realnym” i „ja idealnym” postawa samoodtrącenia nieufność do samego siebie poczucie niższości braku plastyczności w postępowaniu

Abraham Maslow (1908-1970)

potrzeba psychiczna – motyw stan osoby doznającej poczucie niespełnienia (napięcie motywacyjne), czyli frustrację potrzeb, działa jako czynnik motywujący skłania jednostkę do aktywności, które mogą tę potrzebę zaspokoić z potrzebami wiąże się pozytywna lub negatywna charakterystyka afektywna

samourzeczywistnienia hierarchia potrzeb wg Maslowa samourzeczywistnienia szacunku przynależności bezpieczeństwa fizjologiczne

potrzeby fizjologiczne gdy nie są zaspokojone, dominują nad wszystkimi innymi potrzebami, wypierają je na dalszy plan i decydują o przebiegu zachowania człowieka jedzenia odpoczynku przyjemnych doznań zmysłowych seksualne

potrzeby bezpieczeństwa pobudzają do działania, zapewniając nienaruszalność, ujawniają się gdy dotychczasowe nawyki okazują się mało przydatne wyrażają się unikaniem, tego, co może przynieść śmierć lub cierpienie; potrzeba zależności, potrzeba opieki i oparcia, potrzeba braku lęku, potrzeba ładu,

potrzeby przynależności i miłości ich zaspokojenie rzutuje na sposób widzenia świata, akceptacji afirmacji miłości bycia kochanym występują w dążeniach do przezwyciężenia osamotnienia, alienacji

potrzeby szacunku i uznania potęgi wyczynu wolności respektu i uznania innych dobrego statusu społecznego sławy dominacji

potrzeba samourzeczywistnienia stałe dążenie osoby do realizacji swojego potencjału i rozwijania wrodzonych talentów i możliwości; najbardziej podstawowa z ludzkich potrzeb

hierarchia potrzeb

potrzeby estetyczne harmonii, piękna

potrzeby poznawcze wiedzy, rozumienia, nowości

potrzeba transcendencji najwyższy poziom, potwierdzanie istnienia istot wyższych potrzeby duchowe

podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 hierarchia potrzeb Im wyższa potrzeba, tym mniejsze ma znaczenie dla biologicznego przetrwania, tym bardziej może być opóźniona jej gratyfikacja i tym łatwiej potrzeba ta na trwałe zanika życie na poziomie wyższych potrzeb oznacza większą sprawność biologiczną, długowieczność, mniej chorób, lepszy sen, apetyt wyższe potrzeby są subiektywnie odczuwane jako mniej naglące zaspokojenie wyższych potrzeb prowadzi do bardziej pożądanych subiektywnie rezultatów, tj. głębszego szczęścia, większej pogody ducha i bogatszego życia wewnętrznego osoby, które mają zaspokojone zarówno potrzeby niższe, jak i wyższe, przypisują większą wartość potrzebom wyższym dążenie do zaspokojenia i gratyfikacja wyższych potrzeb ma pożądane konsekwencje społeczne

podstawowe kierunki psychologii podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 podstawowe kierunki psychologii psychoanaliza behawioryzm humanistyczna poznawcza

podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski cogito, ergo sum René Descartes podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07

psychologia poznawcza podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 psychologia poznawcza badanie wszystkiego co składa się na pojęcie „umysł” brak ogólnej „koncepcji człowieka” koncentracja na procesach pośredniczących percepcja myślenie rozwiązywanie problemów procesy językowe pamięć

zakres psychologii poznawczej

zakres nauk o poznaniu

podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 człowiek istota poszukująca, objaśniająca i przetwarzająca bodźce myślenie zachowanie

sensoryczny obraz rzeczywistości wrażenia sensoryczny obraz rzeczywistości

system zmysłów Zmysł Bodziec Narząd zmysłu Receptor Wrażenie Wzrok Fale świetlne Oko Czopki i pręciki siatkówki Kolory, wzorce, faktury Słuch Fale dźwiękowe Ucho Komórki włosowe błony bębenkowej Szumy, tony Wrażenia skórne Kontakt zewnętrzny Skóra Końcówki nerwów w skórze (ciałka Rufiniego, płytki Merkerla, ciałka Paciniego) Dotyk, ból, ciepło, zimno

system zmysłów Zmysł Bodziec Narząd zmysłu Receptor Wrażenie Węch Substancje lotne Nos Komórki włosowe nabłonka węchowego Zapachy Smak Substancje rozpuszczalne Język Kubki smakowe języka Smaki (słodki, kwaśny, gorzki, słony) Równowaga Siły mechaniczne i grawitacyjne Ucho wewnętrzne Komórki włosowe kanałów półkolistych i przedsionka Ruch w przestrzeni i siła ciążenia

Rzeczą zmysłów jest oglądać, rzeczą intelektu myśleć Immanuel Kant

wyznaczanie progu absolutnego

teoria detekcji sygnałów

podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 prawo Webera prawo wyrażające relację pomiędzy fizyczną miarą bodźca a reakcją zmysłów, np. wzroku, słuchu, węchu czy poczucia temperatury (siła wrażenia)

ledwo dostrzegalna różnica - LDR określa się ją podając bodziec standardowy i ustalając, o ile silniejszy musi być inny bodziec, aby był spostrzegany jako „ledwie dostrzegalnie różny” w 75% przypadków; potrzebny do tego przyrost bodźca (LDR) stanowi zawsze tę samą część wielkości pierwotnego bodźca

widzenie barw

Tablice Ishihary test ślepoty barw

koordynacja oka i ręki R. W. Sperry, The Harvey Lectures, seria 62. Copyright©1968 by Academic Press with permission from Elsvier

to, czego doświadcza podmiot percypujący spostrzeganie to, czego doświadcza podmiot percypujący

w otaczającym nas świecie zadanie percepcji nadanie sensu wrażeniom wykroczenie poza stymulację sensoryczną w celu odkrycia przedmiotów istniejących w otaczającym nas świecie

etapy procesu spostrzegania odbiór wrażeń, percepcja, identyfikacja (rozpoznawanie)

aktywność nerwowa komórek kory mózgowej odbiór wrażeń aktywność nerwowa komórek kory mózgowej energia fizyczna

percepcja procesy mózgowe organizują wrażenia w spójne obrazy powstają całościowe, rozpoznawalne wzorce i formy ocena wielkości, kształtu, ruchu, odległości synteza percepcyjna

identyfikacja i rozpoznanie przypisanie znaczenia spostrzeżeniom powstaje uświadamiane spostrzeżenie przedmiotowe przypisywanie obiektom nazwy podejmowanie decyzji czym przedmiot jest do czego przedmiot służy

interpretacja obrazu na siatkówce

interpretacja obrazu na siatkówce - bodziec dystalny

narysuj! blat stołu okno dywan obraz

interpretacja obrazu na siatkówce - bodziec proksymalny

bodziec dystalny i proksymalny

bodziec dystalny i proksymalny to, co spostrzegamy – bodziec dystalny – rzeczywisty obiekt z otoczenia bodziec, z którego wydobywamy tę informację – bodziec proksymalny – obraz na siatkówce

celem spostrzegania jest uzyskanie trafnego, stabilnego obrazu świata, co pozwala we właściwy sposób kierować zachowaniem

złudzenia złudzenie optyczne to obraz, jaki powstaje w naszym mózgu na skutek interpretacji odbieranych przez organy wzroku zjawisk

złudzenie Poggendorfa – czy linia ukośna jest łamana?

złudzenie Poggendorfa –linia ukośna jest łamana!

złudzenie Ebbinghausa – które z centralnych kół jest większe?

złudzenie Ebbinghausa – które z centralnych kół jest większe?

złudzenie Müllera-Lyera – która z linii poziomych jest dłuższa

złudzenie Zoellnera – czy linie pionowe są równoległe?

tendencyjność spowodowana oczekiwaniem

co widzisz?

tendencyjność spowodowana oczekiwaniem

a teraz – co widzisz?

policz czarne punkty

Czy między kwadratami znajdują się niebieskie punkty?

w ruchu?

w ruchu?

w ruchu?

trójkąt?

trójkąt?

czy można coś takiego zbudować?

czy można coś takiego zbudować?

czy można coś takiego zbudować?

gdzie prowadzą te schody?

Czy woda może tak płynąć?

Widzisz parę zakochanych czy trupią czaszkę?

Ile twarzy widzisz?

13 twarzy?

kwadraty?

podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 Interestingly, research has shown that young children cannot identify the intimate couple because they do not have prior memory associated with such a scenario. What they WILL see, however, is the nine dolphins in the picture!

mechanizm redukcji nadmiaru informacji uwaga mechanizm redukcji nadmiaru informacji

fizjologiczne mechanizmy uwagi odruch orientacyjny mechanizm indukcji ujemnej aktywność układu siatkowatego

fizjologiczne mechanizmy uwagi odruch orientacyjny skierowanie receptorów na źródło stymulacji towarzyszy temu aktywność motoryczna ułatwiająca odbieranie bodźców wzrost wrażliwości wszystkich receptorów wzrost poziomu aktywacji organizmu związany z pobieraniem nowych informacji – wygasa po kilku wystąpieniach bodźca

fizjologiczne mechanizmy uwagi mechanizm indukcji ujemnej pobudzenie pojawia się w pewnej okolicy kory mózgowej wywołuje hamowanie w okolicach sąsiednich dzięki indukcji ujemnej pobudzenie w korze mózgowej ma charakter zogniskowany, a nie rozlany

fizjologiczne mechanizmy uwagi aktywność układu siatkowatego zbudowany z sieci włókien nerwowych oplatających okolice podkorową zawiera włókna pobudzające i hamujące, różnego typu włókna zdążają do pół asocjacyjnych kory i do sensorycznych pól pierwotnych część wstępująca – okolice wzgórza: uwrażliwia ośrodki na odbiór specyficznych bodźców

pole uwagi jest szersze od pola świadomości uwaga a świadomość pole uwagi jest szersze od pola świadomości świadomość introspektywna – zdajemy sobie sprawę z własnych procesów psychicznych świadomość percepcyjna – zdajemy sobie sprawę z tego co się dzieje w otoczeniu (w tym: we własnym ciele)

stopnie natężenia uwagi skupiona intensywnie – na niewielkiej liczbie bodźców – towarzyszy jej wyostrzona świadomość ekstensywna – rozproszona – osłabienie świadomości procesy poduwagowe – przedświadoma obróbka bodźców bardo krótko eksponowanych

czynności a świadomość automatyczne – są sterowane przez struktury „lokalne” – w niewielkim stopniu lub wcale nie angażują uwagi i pamięci kontrolowane – są sterowane z zaangażowaniem całego systemu poznawczego

funkcje uwagi selektywność – zdolność do wyboru jednego bodźca kosztem innych czujność – zdolność do długotrwałego oczekiwania na pojawienie się ściśle określonego bodźca (sygnału) i ignorowanie pozostałych (szumu) przeszukiwanie – aktywne, systematyczne badanie pola percepcyjnego, w celu wykrycia obiektów spełniających założone kryterium kontrola czynności jednoczesnych – podział zasobów uwagi i pamięci na kilka równolegle wykonywanych czynności

zadanie Stroopa zmierz swój czas czytania na głos wszystkich słów, nie zwracając uwagi na kolor, jakim są wydrukowane

zadanie Stroopa a teraz zmierz swój czas wymieniania kolorów wszystkich słów bez zwracania uwagi na ich treść

zadanie Stroopa prawdopodobnie wykonałeś zadanie pierwsze szybko i bez wysiłku, wcale lub tylko minimalnie zastanawiając się nad nim zadanie drugie wymagało twej pełnej, świadomej uwagi, ponieważ musiałeś poradzić sobie z interferencją poznawczą

procesy organizujące percepcję podział na regiony figura i tło zamykanie zasady grupowania percepcyjnego ramy odniesienia

podział na regiony ustalenie powiązań pomiędzy punktami odbieranymi przez poszczególne receptory siatkówki barwa i faktura wyznaczanie granic pomiędzy regionami

figura i tło

zamykanie

zjawisko grupowania

ramy odniesienia

pamięć

model systemu pamięciowego

rejestr sensoryczny – VSTM podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 rejestr sensoryczny – VSTM bardzo krótko zapis sensoryczny – ikoniczna, echoiczna bez kategoryzacji (wszystko co jest spostrzegane) nie mamy bezpośredniego wglądu występuje również gdy nie ma koncentracji 2 –3 sek. Visual short-term memory

pamięć operacyjna – STM uwaga – wyodrębnienie kodowanie – przyporządkowanie temu co podlega rejestracji znaków danego systemu werbalne, obrazowe – identyfikowanie, nazywanie aktywna część systemu - świadome przetwarzanie informacji to co tu nie trafi – bezpowrotnie zapomniane 7+/- 2 30 sek. – im dłużej tym lepiej zorganizowana i przypomniana

przetwarzanie w pamięci krótkotrwałej porcjowanie powtarzanie

pamięć długotrwała – LTM nieograniczony czas przechowywania – starzenie się, dysfunkcje zapominanie, niemożność zlokalizowania wejście przez pamięć operacyjną konieczna elaboracja – obróbka – sklasyfikowanie, zorganizowanie, powiązanie łącznie z obecnymi danymi informacje z STM i LTM kontrolują zachowanie

kodowanie w pamięci długotrwałej podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 kodowanie w pamięci długotrwałej organizacja według znaczenia mnemonika specyficzność kodowania ogólna nazwa sposobów ułatwiających zapamiętanie, przechowywanie i przypominanie sobie informacji. Do sposobów mnemonicznych należy np. kategoryzacja elementów, czyli uporządkowanie i pogrupowanie ich według pewnych zasad: podobieństwa znaczeniowego czy formalnego, skojarzenie ich z innymi elementami, ułożonymi rytmiczne lub mającymi formę logiczną czy żartobliwą, dzięki czemu łatwo je zapamiętać, stosowanie skrótów werbalnych czy zewnętrznych analogii oraz układu wierszowego

podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 mnemonika Kolory tęczy: Czemu Patrzysz Żabo Zielona Na Fanfarona, Akronimy znaczące, np. HOMES (ang. domy): Wielkie Jeziora Północnoamerykańskie (Huron, Ontario, Michigan, Erie, Superior), pierwsze litery, np.:

przyczyny zapominania zanikanie; interferencja; nieskuteczne wydobywanie; motywowane zapominanie

sądzenie i podejmowanie decyzji

sądzenie i podejmowanie decyzji odnajdowanie sensu w świecie uporczywość fałszywych przekonań źródła irracjonalności zniekształcenia poznawcze psychologia podejmowania decyzji

podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 Herbert A. Simon, USA (1916 - 2001) Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w 1978 r. badania procesów podejmowania decyzji wewnątrz organizacji gospodarczych

wyjaśniał zjawisko racjonalności człowieka teoria wyboru oparta na tezie o tzw. ograniczonej racjonalności podmiot działający – człowiek, firma, organizacja – nie jest w stanie poznać wszystkich alternatyw zachowań istotnych dla podjęcia decyzji, rozpatrzyć skutków każdego z wyborów oraz sprecyzować wyboru ze zbioru alternatyw zachodzi konieczność podejmowania suboptymalnych decyzji, spełniających warunek dostateczności koncepcje ograniczonej racjonalności i suboptymalnych decyzji Simon wykorzystał w budowie modeli symulacyjnych wyjaśniał zjawisko racjonalności człowieka

porównanie założeń podstawowych kierunków psychologii podstawy psychologii prof. nadzw. dr hab. Mariusz Lipowski 2017-04-07 porównanie założeń podstawowych kierunków psychologii psychoanaliza behawioryzm humanistyczna poznawcza

pogląd na naturę człowieka determinanty zachowania cechy psychoanalizy pogląd na naturę człowieka kierowana przez instynkt determinanty zachowania dziedziczność wczesne doświadczenia główny temat badań nieświadome popędy konflikty badania podstawowe zachowanie jako zewnętrzny wyraz nieświadomych motywów

pogląd na naturę człowieka determinanty zachowania cechy behawioryzmu pogląd na naturę człowieka reagująca na bodźce dająca się modyfikować determinanty zachowania środowisko warunki bodźcowe główny temat badań specyficzne reakcje zewnętrzne badania podstawowe zachowanie, jego przyczyny bodźcowe i konsekwencje

cechy psychologii humanistycznej pogląd na naturę człowieka aktywna o nieograniczonym potencjale determinanty zachowania potencjalnie samosterujące główny temat badań doświadczenie ludzkie i potencjał ludzki badania podstawowe struktura życia jednostki wartości cele

cechy psychologii poznawczej pogląd na naturę człowieka twórczo aktywna reagująca na bodźce determinanty zachowania warunki bodźcowe procesy umysłowe główny temat badań język badania podstawowe procesy umysłowe dedukowane za pośrednictwem wskaźników behawioralnych