Kultura starożytnego Rzymu Opracowała Helena Tomaszewska II LO PR

LITERATURA RZYMSKA Rzymianie dopasowali alfabet grecki do swoich potrzeb tworząc alfabet łaciński, który później stał się podstawą pisma w całej Europie Zachodniej i Środkowej. Gatunki literackie Epos – Wergiliusz „Eneida” Liryka – Katullus, epigramaty Marcjalisa, elegie - Albiusz, Horacy – ody, satyry, listy, cztery księgi „Pieśni”, „Ody”, „Epody”, „Satyry” Wergiliusz – sielanki „Bukoliki”, Georgiki” Owidiusz – „Sztuka kochania”, „Metamorfozy”, „Żale” Historiografia Fabiusz Piktor – „Dzieje Rzymu” w j. greckim III w. p.n.e. Tytus Liwiusz „Dzieje Rzymu od założenia miasta” Tacyt – „Roczniki” – dzieje Rzymu od założenia miasta do Nerona „Dzieje” - dzieje panowania Domicjana i Wespazjana monografia „Germania” – opis plemion germańskich Juliusz Cezar „O wojnie galijskiej”, „O wojnie domowej” Ammian Marcelin – kontynuował „Dzieje” Tacyta.

LITERATURA RZYMSKA Rzymianie dopasowali alfabet grecki do swoich potrzeb tworząc alfabet łaciński, który później stał się podstawą pisma w całej Europie Zachodniej i Środkowej. Biografia – Rzymianie jako pierwsi zaczęli spisywać biografie bohaterów, wodzów, cesarzy. Swetoniusz – „Żywoty cezarów” Tacyt – biografia Agrykoli, namiestnika Brytanii. Epistolografia – listy Komedia – wzorowana na greckiej. Wybitny przedstawiciel - Plaut

Duży wpływ na filozofię rzymską wywarła filozofia grecka. FILOZOFIA RZYMSKA Duży wpływ na filozofię rzymską wywarła filozofia grecka. Zainteresowaniem cieszyły się kierunki filozoficzne powstałe w okresie hellenizmu. Epikureizm Lukrecjusz – „O naturze wszechrzeczy” Stoicyzm – założenia odpowiadały postawie obywatelskiej Rzymian Seneka - był autorem około 200 dzieł filozoficznych Inni filozofowie Marek Aureliusz (cesarz) „Rozmyślania” Cyceron „O państwie”

Rzymianie uważali, że państwo powinno funkcjonować na podstawie prawa. PRAWO RZYMSKIE Rzymianie uważali, że państwo powinno funkcjonować na podstawie prawa. Rzymianie spisali podstawowe normy prawne podzielili prawo na publiczne i prywatne wprowadzili takie zasady jak: Prawo nie działa wstecz, Dobro państwa najwyższym prawem, Twarde prawo ale prawo i należy go przestrzegać] Zawsze należy wysłuchać drugiej strony, Nikogo nie można karać za to samo przestępstwo dwa razy dokonali kodyfikacji prawa (zebrali i usystematyzowania obowiązujące prawa). Najstarszym rzymskim kodeksem prawnym jest Prawo XII Tablic z 450 r. p.n.e. Rzymianie dostosowywali prawo do zmieniającej się rzeczywistości – ulepszali je. prawo rzymskie było precyzyjne, klarowne i uniwersalne

ARCHITEKTURA RZYMSKA POJĘCIA Arkada - element architektoniczny, składający się z dwóch kolumn (filarów) połączonych górą łukiem Kopuła – sklepienie w kształcie czaszy, wzniesione na okrągłej podstawie Attyka – pozioma ścianka zwieńczająca elewację i zasłaniająca dach Zwróć uwagę na materiał – cegłę i w jaki sposób Rzymianie budowali łuk. Zdjęcia własne

ARCHITEKTURA RZYMSKA Porządek toskański Głowica kompozytowa Różnił się od doryckiego (po lewej) tym, że Kolumny nie miały żłobkowania turystyka.strefa.pl/architektura/rzym Głowica kompozytowa turystyka.strefa.pl/architektura/rzym

FORA CESARSKIE www.strefarzymu.one.pl WYGLĄD RZYMU FORA CESARSKIE www.strefarzymu.one.pl

Rekonstrukcja FORUM ROMANUM w Rzymie. WYGLĄD RZYMU 1. 1. 4. 3. 2. Rekonstrukcja FORUM ROMANUM w Rzymie. Zwróć uwagę na 1) posągi w niszach, 2) posągi na kolumnach, 3) łuk triumfalny, 4) posągi na swiatyni

WYGLĄD RZYMU ŚWIĄTYNIA JOWISZA Budowę świątyni zapoczątkował jeszcze Tarkwiniusz Pyszny. Jej poświęcenia dokonano jednakże w pierwszym roku republiki, tj. 13 września 509 p.n.e. Na ścianie tej budowli, każdego pierwszego września wbijano jeden gwóźdź, aby w łatwy sposób można było ustalić, ile lat Rzymianie żyją bez "tyranów". www.strefarzymu.one.pl

WYGLĄD RZYMU FORUM AUGUSTA ŚWIĄTYNIA ZGODY NA FORUM ROMANUM Wzniesiona przez Kamillusa w 367 r. p.n.e Miała być pamiątkę pojednania się patrycjuszy z plebejuszami www.strefarzymu.one.pl

WYGLĄD RZYMU ROSTRA AUGUSTI Była to mównica na Forum Romanum Mównica była pierwotnie ozdobiona dziobami okrętów. Nowe dzioby – pozłacane – dodano po bitwie pod Akcjum. www.strefarzymu.one.pl

Sala posiedzeń Senatu rzymskiego WYGLĄD RZYMU KURIA RZYMSKA Sala posiedzeń Senatu rzymskiego na Forum Romanum www.strefarzymu.one.pl

WNĘTRZE KURII RZYMSKIEJ WYGLĄD RZYMU WNĘTRZE KURII RZYMSKIEJ Na przeciwko wejścia, pod ścianą znajdowało się podium, przeznaczone dla prezydium senatu. Wzdłuż obu ścian ciągnęły się stopnie, na których mieściły się krzesła dla senatorów. W sali posiedzeń znajdowała się złota statuetka i ołtarz bogini Wiktorii. www.strefarzymu.one.pl

WYGLĄD RZYMU Ruiny FORUM ROMANUM www.strefarzymu.one.pl

WYGLĄD RZYMU CIRCUS MAXIMUS. Był budowany od IV w.p.n.e. do IV w.n.e.Odbywały się tu wyścigi rydwanów, które trwały 7 okrążeń. Istniały cztery partie. Każda z partii miała swoją barwę – biała, czerwona, niebieska lub zielona. "Biali" i "Czerwoni" byli w opozycji wobec cesarstwa, "Zielonych" popierał cesarz, zwolennikiem "Niebieskich" był Senat oraz arystokracja. Wymiary 544 x 129 m i pojemność 250 000 widzów www.wiw.pl

ACHITEKTURA RZYMSKA ŁUK TRIUMFALNY - budowla w kształcie bramy, wzniesiona dla uczczenia i upamiętnienia doniosłego wydarzenia lub wybitnej jednostki. Budowlę dekorują zwykle napisy dedykacyjne oraz przedstawienia rzeźbiarskie. Łuki triumfalne były związane z uroczystościami triumfalnych wjazdów zwycięskich wodzów do Rzymu Zwróć uwagę na kształt łuku triumfalnego. Będzie on wielokrotnie wykorzystywany w przyszłości . W renesansie kształt ten będą miały ramy okien i drzwi, w XIX w. na wzór ten będą w Europie stawiać łuki upamiętniające wielkie zwycięstwa : 1) Łuk triumfalny w Paryżu upamiętniający zwycięstwa Napoleona, 2) Brama Brandenburska w Berlinie upamiętniająca zwycięstwo w wojnie francusko - pruskiej

ŁUK TRIUMFALNY 1.Łuk Septymiusza Sewera 2. Łuk Konstantyna 1. 3. Łuk Tytusa 1. 3. 2. 1. www..pl.wikipedia.org. 2. web.pertus.com.pl 3. www.portalwiedzy.onet.pl

Zwróć uwagę na plan – Rzymianie budowali budynki na planie koła ACHITEKTURA RZYMSKA Świątynia Westy www.pl.wikipedia.org Teatr rzymski Zwróć uwagę na plan – Rzymianie budowali budynki na planie koła

KOLOSEUM w Rzymie – Amfiteatr Flawiuszy ARCHITEKTURA RZYMSKA KOLOSEUM w Rzymie – Amfiteatr Flawiuszy (rozpoczęty w 75 przez Wespazjana, a ukończony w 82 przez Tytusa). W ścianach zewnętrznych znajdowało się 80 wejść zezwalających na szybkie, 6-minutowe opróżnienie widowni (ok. 50 tys. miejsc siedzących). zihu.bighost.pl turystyka.strefa.pl/architektura/rzym

Rekonstrukcja animacji Koloseum (25.10.2014) ARCHITEKTURA RZYMSKA KOLOSEUM rekonstrukcja frostgel.blox.pl Rekonstrukcja animacji Koloseum (25.10.2014)

ARCHITEKTURA RZYMSKA Zdjęcie własne

ARCHITEKTURA RZYMSKA KOLUMNA TRAJANA Relief stanowi szczegółowy zapis zmagań Trajana z Dakami, w czasie jego obydwu kampanii. www.wikipedia.pl

KOLUMNA MARKA AURELIUSZA ARCHITEKTURA RZYMSKA KOLUMNA MARKA AURELIUSZA www.wikipedia.pl

turystyka.strefa.pl/architektura/rzym ARCHITEKTURA RZYMSKA Akwedukt - wodociąg naziemny, doprowadzający rurami wodę ze źródeł do miejsca przeznaczenia. turystyka.strefa.pl/architektura/rzym

supertalk.superfuture.com/showthread.php?p=924517 ARCHITEKTURA RZYMSKA Pont – du Gard Francja supertalk.superfuture.com/showthread.php?p=924517

ARCHITEKTURA RZYMSKA AKWEDUKT RZYMSKI w okolicach Tomar w Portugalii Widok z góry. www.barut.info

ARCHITEKTURA RZYMSKA PANTEON rzymski – Wielka świątynia wzniesiona w II w. n.e. przez cesarza Hadriana. Budowlę na planie koła, nakryto wykonaną z betonu kopułą, dekorowaną kasetonami. W niszach licowanych marmurem ścian stały posągi najważniejszych bóstw, bowiem świątynia dedykowana była wszystkim bogom Rzymu. www.wikipedia.pl turystyka.strefa.pl/architektura/rzym.htm

Panteon rzymski współcześnie ARCHITEKTURA RZYMSKA Panteon rzymski współcześnie

ARCHITEKTURA RZYMSKA CECHY ARCHITEKTURY Budowle o charakterze sakralnym i budowle użyteczności publicznej (forum), domy budowano z wewnętrznym dziedzińcem – atrium Budulec – cegła wypalana, często okrywana kamiennym płaszczem. Budowle piętrowe dzięki wykorzystaniu cegły i cementu Zastosowano łuki, arkady, kopuły Budowle wzorowane na architekturze greckiej Najbardziej okazała była fasada budowli, w której często stosowano porządek spiętrzony (łączenie trzech porządków architektonicznych).

OSIĄGNIĘCIA TECHNICZNE Rzymianie byli znakomitymi inżynierami. budowali miasta z uporządkowanymi siatkami ulic, miasta zaopatrywano w kanalizację, wodę doprowadzano z odległych źródeł dzięki akweduktom, w bogatych domach znajdowały się toalety i łazienki, podgrzewano podłogi – hypocaustum, w termach budowano baseny z gorącą i zimną wodą, udoskonalili technikę budowy mostów, używali konstrukcji odpornych na działanie wody, wynaleźli cement dzięki czemu mogli budować wysokie budowle z cegły, pokryli państwo siecią dróg bitych, z utwardzaną powierzchnią,

DROGI rzymskie – brukowane BUDOWLE RZYMSKIE http://www.strefarzymu.one.pl DROGI rzymskie – brukowane Via Appia www.wckp.lodz.pl

BUDOWLE RZYMSKIE Droga w Pompejach

TERMY - łaźnie publiczne. Składały się z kilku pomieszczeń: ARCHITEKTURA RZYMSKA TERMY - łaźnie publiczne. Składały się z kilku pomieszczeń: sala do zimnych kąpieli sala do gorących kąpieli wannami jedno i wieloosobowymi baseny kąpielowe i do pływania sala do kąpieli parowych (sauna) sala do namaszczania olejkami stadion boisko palestra biblioteka Wodę do term doprowadzano przy pomocy akweduktów, a w pomieszczeniach z ciepłą wodą stosowano system ogrzewania (hypocastum). Korzystanie z term było odpłatne. Do 13 korzystały z nich kobiety, a potem mężczyźni.

ARCHITEKTURA RZYMSKA Termy Karakali Rekonstrukcja http://www.roman-empire.net/tours/rome/baths-caracalla.html matex03b.staszic.waw.pl/zadania/1130694122.pdf

TERMY w Bath w Anglii pl.wikipedia.org ARCHITEKTURA RZYMSKA TERMY w Bath w Anglii pl.wikipedia.org

en.wikipedia.org/wiki/Volubilis ARCHITEKTURA RZYMSKA BAZYLIKA –— hala sądowo-targowa na forum (prostokątna budowla podzielona kolumnami na nawy, z trybuną dla sądu naprzeciw wejścia) Rzym, Bazylika Maksencjusza, rekonstrukcja. Volubilis, ruiny bazyliki www.wiw.pl/.../ en.wikipedia.org/wiki/Volubilis

MAUZOLEUM HADRIANA pl.wikioedia.org ARCHITEKTURA RZYMSKA MAUZOLEUM HADRIANA pl.wikioedia.org

ARCHITEKTURA RZYMSKA KAMIENICE RZYMSKIE romanum.historicus.pl KAMIENICE RZYMSKIE Insula była domem kilkupiętrowy, zazwyczaj 5 - 7 piętrowym, otoczonym z czterech stron ulicami

DOM RZYMSKI – schemat www.proxima-veritati.auckland.ac.nz ARCHITEKTURA RZYMSKA Sypialnie Tablinum Perystyl Przedsionek Atrium DOM RZYMSKI – schemat www.proxima-veritati.auckland.ac.nz

Dom rzymski - rekonstrukcja. ARCHITEKTURA RZYMSKA Dom rzymski - rekonstrukcja. http://pl.wikipedia.org/wiki/Dom_rzymski

Villa rzymska północne Włochy ARCHITEKTURA RZYMSKA PERYSTYL www.architektura.friko.pl/galrzym.htm ATRIUM Villa rzymska północne Włochy www.strefarzymu.one.pl

ARCHITEKTURA RZYMSKA Dom Wetiuszów w Pompejach 1. Perystyl 2. Portyk okalający Perystyl 3. Portyk http://pompeje.w.interia.pl

Popiersie Juliusza Cezara RZEŹBA Popiersie Juliusza Cezara lilali.pisz.pll edu.oeiizk.waw.pl

RZEŹBA Brązowa rzeźba Klaudiusza Marmurowa rzeźba starego człowieka www.britishmuseum.org

RZEŹBA Statuetka legionisty Statuetka liktora www.britishmuseum.org

Statuetka matrony rzymskiej RZEŹBA Brązowa rzeźba Venus Statuetka matrony rzymskiej www.britishmuseum.org

RZEŹBA Venus kapitolińska Chłopiec na koniu www.britishmuseum.org

RZEŹBA Marmurowy sarkofag Głowa Kleopatry www.britishmuseum.org

W dużej mierze była wzorowana na rzeźbie greckiej. RZEŹBA RZYMSKA W dużej mierze była wzorowana na rzeźbie greckiej. Wykonano wiele kopii dzieł greckich, które przetrwały do naszych czasów Cechy rzeźby rzymskiej: realizm przedstawianych postaci, rzeźbiono popiersia, statuy, płaskorzeźby, materiałem był kamień oraz brąz – odlewano rzeźby z brązu, często wykonywano w ten sposób kopie dzieł greckich, posągi postaci na koniu, tematem rzeźb, oprócz posągów bóstw, stali się głównie ludzie, posągi ustawiano na kolumnach, Posągi były portretami polityków, wodzów, cezarów – np. Juliusza Cezara, Pompejusza, cesarza Oktawiana Augusta, Cycerona itp

MALARSTWO - FRESKI FRESKI Z POMPEJÓW 1. Bogata panna 2. Małżeństwo www.pl.wikipedia.org

FRESK NARODZINY VENUS - POMPEJE MALARSTWO - FRESKI FRESK NARODZINY VENUS - POMPEJE http://pompeje.w.interia.pl

ozdabiające dom w Pompejach MALARSTWO - FRESKI MALOWIDŁA ŚCIENNE ozdabiające dom w Pompejach http://pompeje.w.interia.pl

MALARSTWO – PORTRETY NA DESCE www.britishmuseum.org PORTERET MĘŻCZYZNY – EGIPT PORTERET KOBIETY - EGIPT

MOZAIKI ALEKSANDER WIELKI ZWIERZĘTA MORSKIE Dom Fauna - Pompeje http://pompeje.w.interia.pl MOZAIKI ALEKSANDER WIELKI Dom Fauna - Pompeje ZWIERZĘTA MORSKIE Dom Fauna - Pompeje

MOZAIKI BITWA POD ISSOS Dom Fauna - Pompeje http://pompeje.w.interia.pl

MOZAIKI HERMES Z LWEM PTAKI http://pompeje.w.interia.pl

MOZAIKI www.britishmuseum.org

RELIGIA RZYMSKA Początkowo w wierzeniach dominowały bóstwa rolnicze i domowe bóstwa opiekuńcze, do których zaliczamy: Many – duchy przodków , Lary – bóstwa opiekuńcze domu i szczęścia domowego, Penaty – bóstwa opiekuńcze spiżarni. Bóstwom opiekuńczym budowano kapliczki domowe, ubierano posążki w kwiaty, składano ofiary w postaci żywności, napojów, obchodzono święta im poświecone

RELIGIA RZYMSKA Rzymianie przyswoili sobie religię Greków, mity czy wyobrażenia bogów, nadając im tylko inne imiona. Panteon bogów rzymskich Jowisz – król bogów, (u Greków – Zeus) Junona – boginie ogniska domowego i małżeństwa (grecka Hera) Diana – bogini łowów, opiekunka myśliwych (grecka Artemida) Mars – bóg wojny (grecki Ares) Neptun – bóg mórz (grecki Posejdon) Bachus – bóg wina (grecki Dionizos) Wenus – bogini miłości (grecka Afrodyta) Wulkan – boski kowal (grecki Hefajstos) Merkury – opiekun pasterzy i kupców (grecki Hermes) Kult bogów: nie było warstwy kapłanów, ofiary składali urzędnicy składano ofiary ze zwierząt, kwiatów itp. duże znaczenie miało wróżbiarstwo z wnętrzności zwierząt ofiarnych bogom budowano świątynie, stawiano posągi, organizowano dla nich święta