Socjologia na tle różnych rodzajów wiedzy o życiu społecznym Współczesne problemy socjologii – wykład 1 Socjologia na tle różnych rodzajów wiedzy o życiu społecznym Wiedza potoczna. Wiedza naukowa. Wiedza deskryptywna. Wiedza normatywna Narodziny socjologii jako nowoczesnej wiedzy o społeczeństwie

Historia refleksji nad życiem społecznym W rozwoju wiedzy o społeczeństwie i zjawiskach społęcznych wyróżnić można dwie fazy: od czasów starożytnych do XIX wieku – wiedza przedsocjologiczna od XIX wieku – socjologia Wiedza przedsocjologiczna ma ten sam przedmiot co współczesna socjologia (życie społeczne, społeczeństwo), ale bardzo różni się metodologicznie od nowoczesnej socjologii.

Historia refleksji nad życiem społecznym Już u starożytnych filozofów – np. Platona czy Arystotelesa możemy odnaleźć całkiem obszerne fragmenty dotyczące społeczeństwa: zasad rządzących życiem społecznym, wskazówek dla władców dotyczących skutecznego sprawowania władzy. Podobnie w przypadku filozofów średniowiecznych i nowożytnych.

Wiedza przedsocjologiczna, a socjologia Od współczesnej socjologii tę przedsocjologiczną refleksję teoretyczną odróżniają trzy istotne cechy, odrzucane przez współczesną socjologię:

„błędy” wiedzy przedsocjologicznej normatywny i finalistyczny punkt widzenia – znacznie bardziej autorów interesowało to jak być powinno, niż to jak jest woluntaryzm – z jednej strony wiara we wszechmoc władcy, z drugiej strony przekonanie, że skoro ludzie są obdarzeni wolną wolą i każdy może robić co chce, to rzeczywistość jest nieprzewidywalna koncentracja uwagi na państwie i władzy – nie było znane pojęcie społeczeństwa, jako czegoś innego niż państwo

Socjologia jako nauka opisowa (deskryptywna) Wiedza deskryptywna – wiedza opisująca, ma zastosowanie w pedagogice i socjologii. Opisuje zachowanie człowieka w danej sytuacji. Np. psychologia zwraca uwagę na przebieg procesów decyzyjnych w umyśle człowieka, badając wpływ cech osobowościowych na podejmowane decyzje. Socjologia bada uwarunkowania społeczne, np. wpływ stylu kierowania organizacji, decyzji grupowych na to co dzieje się między ludźmi. Wiedza normatywna - oparta jest o pewne normy, reguły. Normy mogą mieć charakter naukowy, społeczny i potoczny. Wiedza ta może być oparta o normy społeczne funkcjonujące w danej społeczności. Wiedza normatywna wskazuje nam jak powinnyśmy się zachowywać, jak być powinno.

myślenie potoczne, a socjologia Równocześnie z refleksją naukową, filozoficzną ludzie praktykowali tzw. wiedzę potoczną na temat życia społecznego. Każdy z nas jest w pewnym sensie „spontanicznym”, „domorosłym” socjologiem, kiedy mówimy na przykład: Jeśli wejdziesz między wrony musisz krakać jak i one albo Czym skorupka za młodu nasiąknie tym na starość trąci

Natura potocznej wiedzy o życiu społecznym Skłonność do operowania podziałami dychotomicznymi („są ludzi mądrzy i głupi”, „albo ja mam rację albo ty”, „wróg czy przyjaciel”) Jest przesiąknięta stereotypami – czyli wiedzą przejęta od innych stypologizowaną (blondynka, moher, Żyd)

Natura potocznej wiedzy o życiu społecznym Nabywamy tą wiedzę w sposób spontaniczny i nieuświadomiony (automatycznie), spontanicznie, w toku kontaktów społecznych W efekcie jest ona silnie uwarunkowana emocjami – one wpływają na proces poznawczy. Wiedza potoczna rzadko jest neutralna, jest związana z wartościowaniem.

Wiedza naukowa natomiast…. jest obiektywna, tzn. niezależności wyników, prawdy strzegą uznane narzędzia i sposoby poznania; wynik nie jest zależny od nastawienia badacza ani żadnego oficjalnego czynnika. Jest sprawdzalna, tzn. badanie anukowe może być powtarzane i przy zachowaniu określonych warunków powinno dać porównywalne wyniki; - jest twórcza i destruktywna wobec zbioru twierdzeń tworzących teorię danej nauki, którą można utwierdzać i rozwijać, bądź podważać i negocjować.

Geneza socjologii Wróćmy do momentu, kiedy tradycyjna wiedza filozofów o społeczeństwie została wyparta przez nowe formy wiedzy. Dlaczego tak się stało? Socjologia jako nowoczesna dziedzina wiedzy o życiu społecznym rodzi się na początku XIX wieku wskutek bardzo ważnych zmian społecznych jakie skumulowały się w stosunkowo krótkim czasie i zrewolucjonizowały obraz świata i myślenie o świecie.

Zmiany społeczne jako katalizator powstania socjologii Historycznie czynniki narodzin socjologii można wskazać w następującym porządku: wraz z podróżami, wyprawami handlowymi poszerzyły się granice świata znanego człowiekowi naszego kręgu – poznawano różne ludy, żyjące odmiennie niż w Europie

Zmiany społeczne jako katalizator powstania socjologii rewolucja francuska obaliła stary, statyczny ład społeczny, ukazała spontaniczność procesów społecznych, ich wymykanie się spod kontroli

Zmiany społeczne jako katalizator powstania socjologii rewolucja przemysłowa – przejście od gospodarki opartej na rolnictwie, w której podstawowymi jednostkami produkcyjnymi były gospodarstwa domowe do gospodarki, w której takimi jednostkami stały się fabryki

TWÓRCY SOCJOLOGII August Comte (1798-1857). Za twórcę socjologii uważa się francuskiego filozofa Augusta Comte'a, który wprowadził termin „socjologia” w 1838 roku w celu określenia szczególnej metody badania społeczeństwa. Comte koncentrował się na dwóch konkretnych aspektach życia społecznego: porządku i stabilizacji, które nazywał statyką społeczną, oraz na zmianach społecznych określanych mianem dynamiki społecznej.

Herbert Spencer (1820-1903). Dzieło Comtea zostało rozwinięte przez Angielskiego socjologa Herberta Spencera. Spencer usiłował wyjaśnić porządek i zmiany społeczne przez porównanie społeczeństwa do żywego organizmu. Korzystając z tej analogii do organizmu, Spencer opisywał społeczeństwo — jako „system" składający się ze współzależnych części.

Emil Durkheim (1858-1917). Do historii przeszły jego nad samobójstwem Emil Durkheim (1858-1917). Do historii przeszły jego nad samobójstwem. Okazuje się, że samobójstwo jest funkcją stopnia zintegrowania jednostki z grupą społeczną w jakiej się znajduje. Durkheima interesował się szczególnie tym, co scala społeczeństwo, czyli problemem porządku społecznego.

Max Weber (1864-1920) - wywarł olbrzymi wpływ na współczesną socjologię. Przyczynił się do rozwoju wiedzy i metodologii socjologicznej. Główną dziedziną badań Webera były działania społeczne. Szczególnie interesowały go wartości, przekonania, zamiary i postawy, które kierują naszym zachowaniem. Postulował socjologię wolną od sądów wartościujących.

„Euforia poznawcza” młodej socjologii i jej kres Pierwsi socjologowie – tacy jak wspomniani Comte i Spencer, czy inni – np. Marks, Mill, Saint-Simon byli przekonani, że socjologia pozwoli na ścisłe ustalanie faktów i na odkrywanie prawidłowości życia społecznego mających zastosowanie zawsze i wszędzie. Pod koniec XIX wieku ten optymizm załamał się – okazało się, że przy stosowaniu jednolitych wzorów nauk przyrodniczych (którym pierwsi socjologowie bardzo ufali) do analizy życia społecznego, można dojść do całkiem różnych wyników.

„Euforia poznawcza” młodej socjologii i jej kres Okazało się, że nie uda się na gruncie socjologii odkryć „niewzruszonych praw społecznych”, które mogłyby doprowadzić społeczeństwo do poznania jego przyszłych losów. Dlatego starsze pokolenie „ojców socjologii” – Durkheim, Weber, Pareto nie próbowało już formułować ogólnej teorii socjologicznej, nadającej się do interpretacji wszelkich faktów społecznych. Tworzono zaś studia konkretnych przypadków historyczno-społecznych. Np. Durkheima badania nad związkiem między wyznawaną religią, a skłonnością do samobójstwa, Webera wpływ protestanckiej etyli pracy na uformowanie się kapitalizmu, czy Pareta badania nad cyrkulacją elit w społeczeństwie.