Opieka farmaceutyczna

Definicja opieki farmaceutycznej Termin opieka farmaceutyczna po raz pierwszy pojawił się w 1975 r. w Stanach Zjednoczonych w artykule opublikowanym przez Mikeal i wsp. w „American Journal of Hospital Pharmacy”, w którym opisywana jest ona jako:

„opieka, jakiej wymaga i jaką otrzymuje dany pacjent, która zapewnia bezpieczne i racjonalne stosowanie leków”

Pierwszą pełniejszą definicję opieki farmaceutycznej podali w 1980 r Pierwszą pełniejszą definicję opieki farmaceutycznej podali w 1980 r. Brodie i wsp. stwierdzając, że: „opieka farmaceutyczna obejmuje określenie potrzeb lekowych danej osoby, nie tylko zaopatrzenie w potrzebne leki, lecz również udzielenie niezbędnych świadczeń (przed, w czasie i po zakończeniu leczenia) zapewniających optymalnie bezpieczną i skuteczną farmakoterapię”

uwzględnia ona mechanizm sprzężenia zwrotnego umieszcza opiekę farmaceutyczną w kontekście społecznym, w którym pacjent i jego potrzeby mają znaczenie pierwszoplanowe.

W 1987 r. Hepler wyraźnie określił zobowiązania wobec pacjenta definiując że: „opieka farmaceutyczna jest uzgodnionym związkiem miedzy pacjentem a farmaceutą, w którym farmaceuta, sprawuje kontrolę nad procesem stosowania leków (posiadając odpowiednią wiedzę i umiejętności), kierując się świadomością i zobowiązaniem wobec interesu (dobra) pacjenta” Sugerował on tu, że opiekę farmaceutyczną może sprawować tylko farmaceuta.

W 1990 r. Hepler i Strand sformułowali klasyczną definicję, wg W 1990 r. Hepler i Strand sformułowali klasyczną definicję, wg. której: „Opieka farmaceutyczna jest odpowiedzialnym zapewnieniem farmakoterapii, której celem jest uzyskanie określonych efektów poprawiających jakość życia pacjenta.

Efektami tymi są: wyleczenie, wyeliminowanie lub złagodzenie objawów choroby zatrzymanie lub spowolnienie procesu chorobowego zapobieżenie chorobie lub wystąpieniu jej objawów

Opieka farmaceutyczna jest więc procesem, w którym farmaceuta współpracuje z pacjentem i innymi członkami zespołu opieki zdrowotnej np.: lekarzem, pielęgniarką, stomatologiem w opracowywaniu, wdrażaniu i monitorowaniu planu terapeutycznego, którego celem jest uzyskanie określonych efektów terapeutycznych u tego pacjenta.

W 1998 roku Międzynarodowa Federacja Farmaceutyczna wprowadziła do definicji uzupełnienie w postaci celu  uzyskanie określonych efektów poprawiających lub utrzymujących jakość życia pacjenta jest realne w odniesieniu zwłaszcza do chorych przewlekle na: cukrzycę astmę nadciśnienie niewydolność krążenia oraz osób starszych z niewydolnością nerek, wątroby oddechową.

W 2007 roku Naczelne Rada Aptekarska przyjmuje strategię opieki farmaceutycznej w Polsce. Zostaje ona umieszczona w systemie kształcenia podyplomowego w postaci propozycji szkoleń dla farmaceutów.

W styczniu 2008 roku definicja opieki farmaceutycznej pojawia się w polskim ustawodawstwie i od roku 2008/2009 na wszystkich wydziałach farmaceutycznych w Polsce pojawiają się zajęcia z opieki farmaceutycznej.

Opieka farmaceutyczna: wskazuje sposób, w jaki pacjenci powinni otrzymywać i stosować leki wskazuje w jak sposób pacjenci powinni być informowani o prawidłowym stosowaniu leków dotyczy ona odpowiedzialności, nadzoru nad farmakoterapią, doradzania i efektów leczenia

Czego można oczekiwać od opieki farmaceutcznej? W zakresie choroby: poprawy stanu zdrowia pacjenta poprawy wartości mierzonych parametrów (poziom glukozy, ciśnienie krwi) uniknięcia lub osłabienia powikłań W odniesieniu do pacjenta: lepszej wiedzy o chorobie i jej leczeniu poprawy jakości życia zadowolenia z opieki

W zakresie ekonomicznym: uniknięcia niepotrzebnego stosowania leków zredukowania przypadków niewłaściwego stosowania leków uniknięcia zdrowotnych i ekonomicznych skutków niewłaściwego stosowania leków

Przykładami pacjentów wymagających opieki farmaceutycznej są również: pacjenci otrzymujący wiele leków, narażeni są na zwiększone ryzyko wystąpienia złożonych interakcji lek-lek, lek-choroba, lek-pożywienie pacjenci wymagający stosowania szczególnie toksycznych leków – np. przeciwnowotworowe środki chemioterapeutyczne, leki zmniejszające krzepliwość krwi, narkotyki parenteralne

pacjenci, których ostra faza choroby może być niebezpieczna dla życia, jeżeli przepisany lek będzie nieskuteczny lub stosowany niewłaściwie – np. niektóre zakażenia, ciężkie biegunki.

Zadania opieki farmaceutycznej rozpoznawanie rzeczywistych i potencjalnych problemów związanych ze stosowaniem leków rozwiązywanie aktualnych problemów lekowych zapobieganie potencjalnym problemom lekowym

Co to jest problem lekowy? Problemem lekowym jest każde niepożądane zdarzenie doświadczane przez pacjenta związane ze stosowaniem leku lub mogące się z jego stosowaniem wiązać, wpływające lub mogące wpłynąć na efekt leczenia tego pacjenta.

Warunki problemu lekowego: Występuje lub może wystąpić u pacjenta  forma skargi, objawu, rozpoznania procesu chorobowego, niewydolności Musi istnieć (lub być podejrzewany) związek przyczynowy danego zdarzenia z farmakoterapią. Może to być albo skutek farmakoterapii albo dane zdarzenie może wymagać zastosowania leku dla zapobieżenia mu lub wyeliminowania go.

Problem medyczny a problem lekowy Rzeczywiste i potencjalne problemy lekowe

Rodzaje problemów lekowych Przyczyna: Potrzeba zastosowania leku Stan nie leczony Leczenie synergistyczne Profilaktyka i prewencja

Rodzaje problemów lekowych Przyczyna: Zbędna farmakoterapia Brak wskazań Stosowanie leków uzależniających i rekreacyjnych Możliwość leczenia niefarmakologicznego Zdublowanie leków o tych samych właściwościach farmakologicznych Leczenie możliwych do uniknięcia działań niepożądanych

Rodzaje problemów lekowych Przyczyna: Niewłaściwy lek Niewłaściwa postać farmaceutyczna Obecne przeciwwskazania Stan oporny na lek Lek nie jest wskazany w danym stanie Dostępny jest lek skuteczniejszych

Rodzaje problemów lekowych Przyczyna: Za mało właściwego leku Złe dawkowanie Niewłaściwa częstość przyjmowania Niewłaściwy czas leczenia Niewłaściwe przechowywanie Interakcje lekowe Wpływ stanu chorobowego Genetycznie uwarunkowany szybki metabolizm Za dużo właściwego leku

Rodzaje problemów lekowych Przyczyna: Za dużo właściwego leku Złe dawkowanie Niewłaściwa częstość przyjmowania Niewłaściwy czas leczenia Interakcja lekowa Wpływ stanu chorobowego Genetycznie uwarunkowany wolny metabolizm

Rodzaje problemów lekowych Przyczyna: Działania niepożądane Reakcja uczuleniowa Niewłaściwe podawanie Interakcje lekowe Dawka zwiększana lub zmniejszana zbyt szybko Niepożądany efekt Niewłaściwe dawkowanie

Rodzaje problemów lekowych Przyczyna: Niezdyscyplinowanie pacjenta Lek niedostępny Trudności w połykaniu lub przyjmowaniu leku w inny sposób Niezrozumienie instrukcji Pacjent nie chce stosować leku Pacjent nie umie sobie radzić z lekiem