Szkolenie w ramach programu Systemy biblioteczne Szkolenie w ramach programu „Biblioteka+” Mariusz Gabrysiak mgabrysiak@wbp.wroc.pl

Rynek systemów bibliotecznych – ćwiczenie Czas: 5 min., 4 grupy 5 os, każda wymienia: 1. Systemy biblioteczne dla małych bibliotek 2. Systemy biblioteczne dla dużych bibliotek 3. Polskie systemy biblioteczne 4. Zagraniczne systemy biblioteczne Grupy notują systemy na kartkach papieru i kolejno odczytują. Prowadzący zapisuje wyniki na flipchart’cie tworząc „ranking popularności systemów”

Rynek systemów bibliotecznych - ogólnie Lista systemów komputerowych dla bibliotek jakie pojawiły się na polskim rynku obejmuje nie mniej - a być może więcej - niż 30 pozycji (choć część z nich już nie istnieje, wciąż pojawiają się nowe). Serwis www.ebib.info wymienia obecnie 23 działające programy. Biblioteki Dolnego Śląska używają 9 różnych systemów komputerowych. Ta różnorodność, zarówno w skali kraju jak i województw nie sprzyja ponadlokalnym funkcjom informatyzacji bibliotek: współkatalogowaniu, wymianie danych, jednolitej prezentacji w internecie itp.

Rynek systemów bibliotecznych - lista ALEPH ALBUM ALICE ALLEGRO APIN BIBLIOS BIBLIOTEKA BIBLIOTEKARZ CO-LIBER CDS/ISIS EXPERTUS HORIZON INNOPAC KOBI KOHA LECH LIBRA2000 MAK MATEUSZ* MILENIUM MINILIB MOL OPUS PATRON PROLIB SIAS SCHOLA SOWA TINLIB VIRTUA(VTLS) * System Mateusz jest wdrażany w jednej bibliotece na Dolnym Śląsku. Problemem jest tu niekomercyjny charakter projektu – stąd brak kompleksowej prezentacji Mateusza na rynku. Na stronie www.ebib.info można sprawdzić kto używa interesującego nas systemu bibliotecznego

Rynek systemów bibliotecznych - tendencje Od kilku lat można zauważyć w Polsce coraz intensywniejszy rozwój różnego typu konsorcjów bibliotecznych i bibliograficznych związany z implementacją nowoczesnych systemów bibliotecznych zdolnych je obsługiwać: DZB w systemie Aleph, Fidkar M@łopolski, „System Bibliografii Regionalnej Województwa Łódzkiego” w systemie Sowa itp. Z drugiej strony coraz częściej także rodzimi producenci systemów bibliotecznych starają się zapewnić im funkcjonalność pozwalającą na obsługę już nie pojedynczej biblioteki, ale różnorodnie powiązanych ze sobą sieci bibliotek w gminie, powiecie czy województwie. (Sowa, Prolib). Ogólnopolskim projektem zakładającym stałą współpracę setek, jeśli nie tysiąca bibliotek jest „MAK+”.

SYSTEMY NA DOLNYM ŚLĄSKU ‘2009 ALEPH 32 BIBLIOS 1 KOBI LIBRA 19 MAK 28 MATEUSZ MOL 2 SCHOLA SOWA 4 INNY 7 ŻADEN 94

DOLNOŚLĄSKI ZASÓB BIBLIOTECZNY To projekt mający na celu integrację bibliotek publicznych województwa za pomocą systemu bibliotecznego ALEPH i zapewnienie mieszkańcom Dolnego Śląska równego (jednolitego jakościowo i funkcjonalnie) dostępu do informacji o zbiorach bibliotecznych po jednym adresem w sieci: www.dzb.pl.

DOLNOŚLĄSKI ZASÓB BIBLIOTECZNY Realizacja projektu w latach 2004 – 2010 31 wdrożonych bibliotek 100 zestawów komputerowych 120 licencji pełnych 500 użytkowników (bibliotekarzy) współpracujących Ponad 2 miliony jednostek ew. dostępnych on-line 250 000 stałych użytkowników Ponad 150 000 wyszukiwań miesięcznie Przyszłość projektu - export DZB „w dół” sieci bibliotecznej

I ETAP II ETAP III ETAP DZB 2005-2006 DZB 2004 DZB 2008 Głogów Góra Milicz Polkowice Wołów Lubin Trzebnica Zgorzelec Bolesławiec Twardogóra Oleśnica Legnica Środa Śląska Złotoryja Długołęka Lubań Lwówek Śląski Jawor Wrocław Oława Świdnica Bogatynia Jelenia Góra Karpacz Strzelin Kamienna Góra Dzierżoniów Ząbkowice Śląskie Nowa Ruda I ETAP II ETAP Kłodzko III ETAP

Sytuacja bibliotek nieskomputeryzowanych Teoretycznie można założyć, ze docelowym systemem bibliotecznym w naszym województwie będzie Aleph Dolnośląskiego Zasobu Bibliotecznego. Nie wiadomo jednak kiedy to nastąpi, tj. kiedy Aleph obejmie swoim zasięgiem wszystkie 172 biblioteki stopnia podstawowego. Jest to z pewnością perspektywa raczej kilkuletnia niż kilkumiesięczna W tej sytuacji biblioteki dotychczas nieskomputeryzowane powinny dążyć do jak najszybszego rozpoczęcia prac w tym zakresie. Szukając programu dla biblioteki warto uwzględnić ew. przyszłą migrację do DZB.

Kryteria wyboru systemu Ćwiczenie 15 min., 4 grupy 5 os, każda wymienia: Kryteria wyboru systemu Grupy zapisują kryteria na kartach flipchard, następnie kolejno prezentują je pozostałym uczestnikom z krótki uzasadnieniem.

Kryteria wyboru systemu * 1. Koszty 2. Pozycja producenta na rynku (m.in. ilość instalacji) 3. „Przyjazny interfejs” - obsługę i administracje systemu można powierzyć bibliotekarzom (bez pomocy informatyków); 4. Obsługa wszystkich czynności niezbędnych w pracy biblioteki; 5. Obsługa bibliotecznych standardów (norm branżowe, poszanowanie tradycji itp.); 6. Praca na typowych komputerach klasy PC; 7. Praca w środowisku sieciowym. 8. Dostępność dokumentacji, oferta szkoleń, support * W oparciu o: M.Kolasa „Polskie programy biblioteczne dla małych i średnich bibliotek publicznych. Raport 2002”. Dok. dost. el.: (http://ultra.ap.krakow.pl/~wmkolasa/raport/)

„MAK” Małe Automatyczne Kartoteki Biblioteka Narodowa, 1992

„MAK” Małe Automatyczne Kartoteki Biblioteka Narodowa, 1992 Mak – Jeden z najtańszych systemów na rynku. Niezwykle zasłużony, działający od 1992 roku (w roku 2006 miał 1870 instalacji). Dysponuje sporym zestawem funkcji użytkowych oraz imponującym zestawem funkcji administra-cyjnych pozwalającym na niemal dowolne dostosowanie go do potrzeb biblioteki. Posiada również wyrafinowany aparat wydruku.

„MAK” Małe Automatyczne Kartoteki Biblioteka Narodowa, 1992 Nadmiar zalet okazał się też jedną z jego głównych wad – rzadko który administrator był w stanie opanować to bogactwo możliwości. Mak jest systemem dos'owym z czego wynika szereg wad użytkowych: niewygodny (tekstowy) interfejs, utrudnienia w pracy sieciowej, itp. Obecnie system jest jeszcze utrzymywany – a nawet dystrybuowany (!) - przez BN. Jego następcą jest MAK+

„ALEPH” Zintegrowany system biblioteczny Ex Libris, 1992

Aleph ALEPH - Automated Library Expandable Program - to nowoczesny zintegrowany system działający w 52 krajach opracowany specjalnie dla dużych bibliotek, konsorcjów, ośrodków informacji, archiwów i muzeów i posiadający obecnie ponad 1500 instalacji. Spełnia wymagania norm i standardów bibliotecznych i informatycznych.

Gromadzenie – zamówienia, faktury, inwentarz. Aleph Gromadzenie – zamówienia, faktury, inwentarz. Katalogowanie – Marc21, kontrola wprowadzanych danych. Udostępnianie – rezerwacje on-line, kontrola stanu konta. Czasopisma – kontrola obiegu prenumerat. OPAC – katalog dostępny w Internecie SHP BN - Baza danych Biblioteki Narodowej wykorzystywana do standaryzacji tematowania. Raporty – możliwość definiowania dowolnych zestawień z wszystkich danych przechowywanych w systemie. Protokół Z39.50 – umożliwia pobieranie danych z baz bibliograficznych powiązanych z systemem.

Libra 2000

Program dla małych i średnich bibliotek Libra 2000 Program dla małych i średnich bibliotek firmy MOL z Gdyni, ma opinię łatwego i przyjaznego w eksploatacji. Spełnia wymagania formatu Marc21, pozwala na pobieranie opisów za pomocą protokołu Z39.50 z baz BN i Kongresu. Opracowanie wspomagają słowniki i kartoteki KHW. Istnieje dobra dokumentacja i wsparcie. Program ma na Dolnym Śląsku ma aż 19 stabilnych instalacji. Adres www: www.mol.pl

Libra 2000 Bibliotekom rozpoczynającym komputeryzację firma proponuje wersję START lub STARTER - bez funkcji udostępniania zbiorów. Ten moduł może być wdrożony po zakończeniu procesu budowy bazy. Kiedy biblioteka będzie gotowa do wdrożenia udostępniania, musi uaktualnić oprogramowanie do pełnej wersji za różnicę ceny. W ten sposób można przenieść część kosztów oprogramowania na później, nic nie tracąc z wymaganej w danym okresie funkcjonalności programu.

Sowa

- Wzorowo obsługuje procedury katalogowania Sowa - Łatwy i skalowany program dla bibliotek o rozbudowanej strukturze, pracujących na bazie centralnej lub w innych konfiguracjach (wypożyczalnia, katalogowanie, inwentarze itp.); - Wzorowo obsługuje procedury katalogowania i autoryzacji MARC21 (SOWA2) - Niskie wymagania sprzętowe (klient i serwer) - Dobrze współpracuje z bazami z39.50 - umożliwia tworzenie scentralizowanych systemów współkatalogowania.

System autorstwa firmy Sokrates Software Sowa System autorstwa firmy Sokrates Software z Poznania, popularny w Wielkopolsce. Różne wersje systemu Sowa posiadają obecnie ponad 1500 wdrożeń w różnych typach bibliotek. Witryna www.sokrates.pl zawiera wyczerpująca informację o programie włącznie ze „scenariuszem wdrożenia”.

Kocha

- bezpłatne oprogramowanie Open Source Kocha - bezpłatne oprogramowanie Open Source - interface czytelnika jak i bibliotekarza dostępny z poziomu przeglądarki internetowej - oprogramowanie niezależne od systemu operacyjnego (Windows, Linux) - pełne wsparcie dla MARC21, Klient Z39.50, słowniki KHW - istnieje spolszczona wersja Kocha Linux PL

Kocha Ze względu na typ dystrybucji polecany raczej dla większych bibliotek, dysponujących kadrą informatyczną. http://www.zatorski.net/5/Koha.html

- Biblios - Exlibris - Co-Liber - Web-lis - CDS/ISIS Programy niepolecane - Biblios - Exlibris - Co-Liber - Web-lis - CDS/ISIS

„MAK+” Ogólne informacje o systemie Geneza Przyczyny powstania – zabezpieczenie perspektywy rozwoju i bezpieczeństwa informatycznego w zakresie danych bibliotecznych bibliotekom tzw. „makowym” w związku z rezygnacją BN z planów rozwojowych programu MAK (m.in. upadek projektu MAK5) Twórcy systemu – Instytut Książki 2009 we współpracy z ekspertami z BN

„MAK+” Ogólne informacje o systemie Grupa docelowa i wymagania sprzętowe System jest adresowany do wszystkich bibliotek publicznych ze szczególnym uwzględnieniem bibliotek objętych programem „Biblioteka+” (gminne biblioteki publiczne z gmin wiejskich, miejsko-wiejskich i małych gmin miejskich do 15.000 mieszkańców) Wymagania sprzętowe Przynajmniej 1 komputer oraz łącze internetowe spełniające wymogi postawione w założeniach do projektu (procesor minimum Pentium III 1 GHz i 512 MB RAM oraz łącze szerokopasmowe 2Mb/s na 1Mb/s).

„MAK+” Ogólne informacje o systemie Idea katalogu centralnego Celem projektu jest wprowadzenie ujednoliconego sposobu opisu publikacji oraz zbudowanie ogólnopolskiego systemu katalogowego, umożliwiającego dokonywanie poprzez Internet wszelkich operacji związanych z katalogowaniem, prezentacją oraz wypożyczaniem zasobów bibliotecznych. Źródłem danych dla katalogu centralnego będzie baza Przewodnika Bibliograficznego uzupełniana przez BN oraz biblioteki MAK+. Katalog centralny przyśpieszy opracowanie danych bibliotek i udostępni informacje o nich w sieci www.

„MAK+” Koszty Dla bibliotek publicznych kwalifikujących się do programu Biblioteka+ oraz bibliotek, których katalog nie przekracza 100 tys. egzemplarzy całkowity koszt wynosi 100 zł brutto za miesiąc. Dla pozostałych bibliotek koszt jest wyliczany indywidualnie. Opłata za użytkowanie ma formę miesięcznego abonamentu na dowolną liczbę stanowisk w całej placówce (tj. w bibliotece wraz z jej filiami). Cena licencji pozostanie ta sama bez względu na liczbę filii czy też liczbę stanowisk. Wdrożenia i szkolenia - bezpłatne.

„MAK+” Koszty Taniej dla najmniejszych bibliotek Jeżeli Biblioteka nie posiada filii, a ilość stanowisk komputerowych nie przekracza 3 (nie wliczając komputera pełniącego rolę serwera MAK+), wówczas otrzyma system MAK+ po nowej, niższej cenie. Całkowity koszt systemu MAK+ dla takiej biblioteki będzie wynosił tylko 50 zł miesięcznie. Nowa cena obejmie zarówno biblioteki, które dopiero zdecydują się na program, jak i te które już z niego korzystają.

„MAK+” informacje Kontakt: Szef Zespołu ds. Systemu MAK+ Tomasz Cieślik Tel. +48 22 656 63 86 wew. 106 t.cieslik@instytutksiazki.pl Strona projektu: www.bibliotekaplus.pl zakładka MAK+ Formularz zgłoszeniowy: www.formularz.bibliotekaplus.pl/

„MAK+” Pierwsze kroki Logowanie Do zalogowania się w systemie wystarczy dowolna przeglądarka www. Dane potrzebne do zalogowania (adres www, login i hasło) biblioteka otrzymuje podczas wdrożenia od administratorów MAK+ Dla celów szkoleniowych logujemy się na stronie: http://test.makplus.pl/MakPlus/auth/login.html

„MAK+” Pierwsze kroki Podział na moduły: Katalog – przeznaczony do wprowadzania opisów bibliograficznych. Wypożyczalnia - obsługa czytelników, wypożyczeń, zwrotów itp.. Magazyn – edycja egzemplarzy, ubytki, kody kreskowe itp. Raporty – zestawienia statystyczne i informacyjne. Czytelnia - udostępnianie egzemplarzy na miejscu w bibliotece. Użytkownicy mogą zgłaszać uwagi i propozycje zmian oraz korzystać z Instrukcji (plik .pdf) i zestawu F.A.Q

„MAK+” Pierwsze kroki Budowa ekranów i główne przyciski Każdy moduł MAK+ ma własną kolorystykę co ułatwia ich identyfikację.

„MAK+” Pierwsze kroki wylogowanie Główne przyciski dostępne w każdym module menu główne Pasek sekcji wyszukiwanie lokalne

„MAK+” Katalogowanie Katalogowanie - Wyszukiwanie w katalogu lokalnym i PB - Metodologia wprowadzania danych - Dodawanie opisów i egzemplarzy

MAK+ -Dodawanie nowego czytelnika - Wyszukiwanie czytelnika Udostępnianie -Dodawanie nowego czytelnika - Wyszukiwanie czytelnika - Koszyk wypożyczeń: wypożyczenie, szybkie wypożyczenie. - Koszyk zwrotów: zwrot, prolongata, ustawienia, inne - Historia czytelnia

MAK+ Magazyn – katalog lokalny - Modyfikacje, usuwanie, ubytkowanie egzemplarza - Karty katalogowe, karty książki, kody kreskowe Raporty - Zestawienia inwentarzowe i ewidencyjne - Zestawienia wypożyczeń i czytelników

Notatki, uwagi, wnioski. Dziękuję za uwagę