Z OGÓLNĄ METODOLOGIĄ NAUK SEMIOTYKA LOGICZNA Z OGÓLNĄ METODOLOGIĄ NAUK

Ogólna metodologia nauk LOGIKA Współczesna logika obejmuje trzy podstawowe działy: Semiotyka logiczna Logika formalna Ogólna metodologia nauk

LOGIKA Termin „logika” pochodzi z języka greckiego, gdzie logos oznacza m.in.: słowo, język, myślenie, rozumowanie. Za twórcę logiki jako odrębnej dyscypliny uważa się ARYSTOTELESA (IV w. p.n.e.) – rachunek nazw, sylogistyka STOICY (III w. p.n.e.) – poszerzyli logikę Arystotelesa o nowy dział: rachunek zdań Logika klasyczna była studiowana i rozwijana przez SCHOLASTYKÓW (XI – XV w. n.e.)

Doniosły udział w rozwoju i rozumieniu specyfiki logiki miał LOGIKA Doniosły udział w rozwoju i rozumieniu specyfiki logiki miał LEIBNIZ (XVIII w. n.e.) – ale nie był zrozumiany przez współczesnych Przełom w rozwoju logiki nastąpił w połowie XIX w. wraz z dokonaniami logików takich jak Augustus de Morgan (1806 – 1871) George Boole (1815 – 1864) Dzięki zastosowaniu metod algebraicznych do rozwijania logiki pojawiła się: LOGIKA MATEMATYCZNA, która współcześnie bujnie się rozwija

Semiotyka logiczna – to logiczna analiza języka (naturalnego). W semiotyce logicznej bada się język z punktu widzenia jego efektywności jako narzędzia poznawania świata i przekazywania informacji JĘZYK – to system znaków formalnych nazywanych wyrażeniami, uporządkowanych przez odpowiednie reguły składniowe i znaczeniowe. REGUŁY SKŁADNIOWE – sposoby wiązania i przekształcania wyrażeń przy uwzględnianiu reguł gramatyki REGUŁY ZNACZENIOWE – wiązanie wyrażeń przy uwzględnianiu ich znaczenia w sensowne całości

SEMIOTYKA LOGICZNA Elementami języka są wyrażenia, które można podzielić na: PROSTE - gdy żadna jego część właściwa nie jest już wyrażeniem Student Krzesło Kobieta Miłość ZŁOŻONE gdy pewna część tego wyrażenia, również jest wyrażeniem Student uniwersytetu Wygodne krzesło Kobieta zmienną jest Stara miłość nie „rdzewieje”

Wyrażenie dąb jest wyrażeniem prostym ponieważ żadna jego część: SEMIOTYKA LOGICZNA Wyrażenie dąb jest wyrażeniem prostym ponieważ żadna jego część: d -, - ą -, - b -, - dą -, - ąb – nie jest już wyrażeniem języka polskiego UWAGA: wyrażenie człowiek jest wyrażeniem prostym mimo, że jego część wiek jest również wyrażeniem. Ale nie jest to jego część właściwa (oddzielona spacjami) Wyrażenie Gdańsk jest portem jest wyrażeniem złożonym gdyż wyrażeniami są wyrażenia: Gdańsk, port, jest.

dostatek (panuje w tym domu) (na) ostatek e (tam) o (k…) a (tam) Wypisz wszystkie wyrażenia proste, będące niewłaściwymi częściami wyrażenia prostego: niedostatek nie (pójdę) do (kina) statek (widmo) (wiele) tek dostatek (panuje w tym domu) (na) ostatek e (tam) o (k…) a (tam) ta (dziewczyna) te (kobiety) (rój) os

SEMIOTYKA LOGICZNA Elementami języka są wyrażenia, które można podzielić na: SENSOWNE To takie, które są zbudowane zgodnie z regułami składni danego języka Dziś jest ładna pogoda Wygodne krzesło Ostatni promień zachodzącego Słońca Bardzo szybko biegnie NONSENSOWNE To te, które nie spełniają tego warunku; są pozbawione sensowności Jeżeli oraz tutaj Spać Jan koniec Lub spalił Rzym Księżyc gdy jest piękny poranek Dwór pod bieleje

DZIAŁY SEMIOTYKI LOGICZNEJ SYNTAKTYKA Bada relacje jakie zachodzą pomiędzy wyrażeniami, niezależnie od tego, do czego te wyrażenia się odnoszą SEMANTYKA Bada relacje między wyrażeniami a tym, do czego te wyrażenia się odnoszą PRAGMATYKA Bada relacje, jakie zachodzą pomiędzy wyrażeniami a ich użytkownikami

„Przestrzeń językowa” Żyjemy nie tylko w przestrzeni fizycznej. Jesteśmy także „zanurzeni” w przestrzeni „sensów i znaczeń”. Można powiedzieć, że z epistemologicznego punktu widzenia jest ona „pierwotna” w stosunku do przestrzeni fizycznej

KATEGORIE SYNTAKTYCZNE SEMIOTYKA LOGICZNA Elementami języka są wyrażenia, które można podzielić na: KATEGORIE SYNTAKTYCZNE – duże klasy wyrażeń wzajemnie wymienialnych w wyrażeniach sensownych Dwa wyrażenia w1 i w2 języka J należą do tej samej kategorii syntaktycznej wety i tylko wtedy, gdy po zastąpieniu w1 przez w2 (lub odwrotnie) w dowolnym wyrażeniu sensownym otrzymamy w rezultacie nadal wyrażenie sensowne.

Wzajemna wymienialność wyrażeń Fryderyk pije Ewa pije mleko Fryderyk śpiewa Fryderyk tańczy Fryderyk śpi Ewa pije Ewa pije wodę źródlaną Ewa pije kawę Fryderyk pije wódkę

{Szczecin, Puck, Zakopane, Oraz, Biegnie, Pies} Wskaż wyrażenia należące do tej samej kategorii syntaktycznej co wyrażenie GDAŃSK Gdańsk jest portem {Szczecin, Puck, Zakopane, Oraz, Biegnie, Pies} Szczecin jest portem Puck jest portem Zakopane jest portem Oraz jest portem Biegnie jest portem Pies jest portem

NIE MAMY PROBLEMU Z WYRAŻENIAMI: Oraz jest portem Biegnij jest portem ale jak zakwalifikować zdanie: Pies jest portem – jest zbudowane zgodnie z regułami !!! Wyrażenie: pies jest portem jest wyrażeniem sensownym. Ale mówić o psie że jest portem wydaje się BEZSENSOWNE. Bezsens – to wyrażenie przeczące naszym regułom znaczeniowym. Dlatego pies jest portem nie jest nonsensowne ale bezsensowne. A co z wyrażeniem: cena jest za droga ! Przykłady wyrażeń poprawnych składniowo (sensownych) lecz niepoprawnych znaczeniowo (czyli, którem nie możemy przypisać znaczenia zgodnie z regułami znaczeniowymi): Kwiaty były zardzewiałe Cezar jest liczbą pierwszą Cebula pachnie niebiesko Potworność pije kamienie Kopanie świta muchowo

Wszystkie kategorie syntaktyczne dzielimy na: PODSTAWOWE Do nich zaliczamy: Zdania (bierzemy pod uwagę tylko zdania oznajmujące) Nazwy (wyrażenia służące do oznaczania przedmiotów w sensie filozoficznym, czyli bardzo szeroko) Fryderyk Człowiek Pozaziemski człowiek Żonaty kawaler FUNKTOROWE Do nich zaliczamy: Funktory Funktor jest to wyrażenie, które służy do tworzenia wyrażeń złożonych. Rolę funktorów mogą pełnić: spójniki, przymiotniki, przysłówki, … Argument funktora to wyrażenie bądź wyrażenia, które wiąże dany funktor.

FUKTORY STANOWIĄ CAŁĄ RODZINĘ RÓŻNYCH KATEGORII ZE WZGLĘDU NA TO, CO TWORZY FUNKTOR FUNKTORY DZIELIMY NA: 1) Zdaniotwórcze; 2) Nazwotwórcze; 3) Funktorotwórcze ZE WZGLĘDU NA KATEGORIĘ ARGUMENTÓW WYRÓŻNIAMY FUNKTORY 1) od arg. zdaniowych; 2) od arg. nazwowych; 3) od arg. funktorowych ZE WZGLĘDU NA LICZBĘ ARGUMENTÓW WYRÓŻNIAMY FUNKTORY: 1) jednoargumentowe; 2) dwuargumentowe; 3) trójargumentowe

Kategoria FUNKTORY - --- Ze skrzyżowania tych trzech podziałów otrzymujemy wspomnianą rodzinę kategorii funktorowych. Poszczególne kategorie syntaktyczne oznaczamy pewnymi symbolami. INDEKS SYNTAKTYCZNY – to symbol przyporządkowany danej kategorii syntaktycznej. Kategoria ZDAŃ – z Kategoria NAZW – n Kategoria FUNKTORY - --- Indeks syntaktyczny funktorów tworzymy w postaci ułamka, w którym nad kreską umieszczamy indeks wyrażenia tworzonego przez dany funktor, natomiast pod kreską umieszczamy indeks (bądź indeksy) argumentów funktora.

Utwórz indeksy syntaktyczne wszystkich wyrażeń prostych w danym wyrażeniu złożonym Fryderyk pije n 𝑧 𝑛

Słońce świeci n 𝑧 𝑛 Deszcz pada n 𝑧 𝑛 Utwórz indeksy syntaktyczne wszystkich wyrażeń prostych w danym wyrażeniu złożonym Słońce świeci n 𝑧 𝑛 Deszcz pada n 𝑧 𝑛

Utwórz indeksy syntaktyczne wszystkich wyrażeń prostych w danym wyrażeniu złożonym Słońce świeci a deszcz pada n 𝑧 𝑛 𝑧 𝑧,𝑧 n 𝑧 𝑛 Pies szczeka n 𝑧 𝑛 Pies głośno szczeka n 𝑧 𝑛 𝑧 𝑛 𝑧 𝑛 Funktor funktoro -twórczy

Utwórz indeksy syntaktyczne wszystkich wyrażeń prostych w danym wyrażeniu złożonym Fryderyk - n Mężczyzna - n Przystojny mężczyzna Niezwykle przystojny mężczyzna 𝑛 𝑛 n 𝑛 𝑛 n Niezwykle przystojny mężczyzna 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 n

Utwórz indeksy syntaktyczne wszystkich wyrażeń prostych w danym wyrażeniu złożonym Telimena lubi Tadeusza n 𝑧 𝑛,𝑛 n Telimena bardzo lubi Tadeusza n 𝑧 𝑛,𝑛 n Telimena bardzo lubi Tadeusza n 𝑧 𝑛,𝑛 𝑧 𝑛,𝑛 𝑧 𝑛,𝑛 n

Utwórz indeksy syntaktyczne wszystkich wyrażeń prostych w danym wyrażeniu złożonym Tadeusz kocha Zosię n 𝑧 𝑛,𝑛 n Zosia daje Tadeuszowi buziaka n 𝑧 𝑛,𝑛,𝑛 n n Telimena bardzo lubi Tadeusza ale Tadeusz woli Zosię n 𝑧 𝑛,𝑛 𝑧 𝑛,𝑛 𝑧 𝑛,𝑛 n 𝑧 𝑧,𝑧 n 𝑧 𝑛,𝑛 n

Utwórz indeksy syntaktyczne wszystkich wyrażeń prostych w danym wyrażeniu złożonym Andrzej studiuje logikę a Piotr gwiżdże z 𝑧 𝑧,𝑧 z Andrzej dogłębnie studiuje logikę a Piotr gwiżdże n 𝑧 𝑛,𝑛 n 𝑧 𝑧,𝑧 n 𝑧 𝑛 Andrzej dogłębnie studiuje logikę a Piotr gwiżdże n 𝑧 𝑛,𝑛 𝑧 𝑛,𝑛 𝑧 𝑛,𝑛 n 𝑧 𝑧,𝑧 n 𝑧 𝑛