Biblioteka Pedagogiczna w Płocku Fryderyk Chopin 1810 – 2010 Pedagogiczna działalność Fryderyka Chopina Przygotowała: Barbara Zielińska Biblioteka Pedagogiczna w Płocku

Jak uczył Fryderyk Chopin? Na podstawie wspomnień, pamiętników i ustnych relacji uczniów Fryderyka Chopina wiadomo, że: (...) był punktualny, staranny i drobiazgowy, ale łatwo się unosił. Kiedy wszystko szło jak należy mówił do ucznia „Bardzo dobrze,  mój aniele”, gdy szło coś źle – rwał sobie włosy z głowy. Mimo to zdobywał wielki szacunek i miłość u uczniów. Płock, 2010

Jak uczył Fryderyk Chopin? Fryderyk Chopin mieszkał w Paryżu na stałe od roku 1831. Działalność dydaktyczna stanowiła podstawę jego utrzymania. Płock, 2010

Jak uczył Fryderyk Chopin? Chopin nie znosił monotonnych ćwiczeń, nigdy nie wymagał wielokrotnego, mechanicznego powtarzania niezręcznych miejsc. Starał się skłonić uczniów do poszukiwania odpowiedniego dźwięku i do kontroli słuchowej. Uczniowie grywali zawsze na znakomitym fortepianie koncertowym. Wolno im było ćwiczyć tylko na najlepszych instrumentach. Płock, 2010

„Metoda” Chopina Zaliczany do awangardy kompozytorów – romantyków, genialny pianista, szybko zdał sobie sprawę, że do realizacji nowej muzyki należy stosować nowe rozwiązania techniczne. W ciągu długich lat działalności dydaktycznej Chopin zdobył praktykę pedagogiczną. ♫ ♪ ♪♫ Płock, 2010

„Szkice do metody gry fortepianowej”. „Metoda” Chopina Zamierzał opracować swoją metodę nauczania gry na fortepianie i przekazać potomnym swoje doświadczenia. Świadczy o tym brulion przedmowy i ćwiczeń do nieukończonej nigdy szkoły na fortepian: „Szkice do metody gry fortepianowej”. Płock, 2010

„Metoda” Chopina Autograf (data nie jest ustalona) składa się z 16 kart, zapisanych atramentem i poprawionych ołówkiem. Tekst jest bardzo trudny do rozszyfrowania, gdyż obfituje w nieczytelne prawie wstawki, poprawki, przekreślenia i zamazania. Płock, 2010

„Metoda” Chopina „Szkice...” zawierają esencję poglądów Fryderyka Chopina na grę fortepianową – punktem wyjścia jest uznanie muzyki za mowę wyrażającą myśli, uczucia i wrażenia, niedookreśloną, lecz taką, w której dźwięków używa się zamiast słów. Technika (…) ma pomóc, by gra stała się mową pełną sensu. Płock, 2010

Stworzył podstawy rozwoju współczesnej pedagogiki fortepianowej. „Metoda” Chopina Chopin utorował drogę nowemu myśleniu pianistycznemu, wyzwolonemu z niewoli ciasnych regułek dawnych szkół. Stworzył podstawy rozwoju współczesnej pedagogiki fortepianowej. Metodyczne rady Chopina w stosunku do współczesnych, a nawet późniejszych szkół na fortepian, były czymś zupełnie nowym. ♫ ♪ ♪ ♪ ♫ Płock, 2010

„Metoda” Chopina Zasady szczegółowe, sumujące doświadczenia Chopina jako pianisty i pedagoga, potwierdzone przez uczniów, dotyczą: postawy przy fortepianie (swobodnej a skupionej), naturalności wyjściowego układu ręki (pozycja gamy E-dur), szczególnej kolejności ćwiczenia gam (od H-dur i Des-dur do C-dur) i dwudźwięków, specyficznego palcowania (Chopin był bodaj pierwszym nauczycielem fortepianu, który wskazał na współzależność między budową anatomiczną, a sposobem uderzania. Współcześni Chopinowi starali się każdemu palcowi nadać taką samą siłę), pedalizacji (oszczędnej, niezastępującej działań dynamiki palcowej), równoważności w dialogu obu rąk, umiejętności różnicowania ataku dźwięku, kontroli słuchowo-dotykowej dla osiągnięcia dźwięku „najpiękniejszego z możliwych”, znajomości teorii dla zrozumienia struktury utworu i tajników bel canta. Płock, 2010

„Metoda” Chopina Odpowiednie ćwiczenia łatwo można znaleźć w obydwu cyklach (op.10 i op.25) etiud Fryderyka Chopina: postępy sekundowe, czyli skale, większe odległości, podwójne chwyty, a więc tercje – Etiuda gis-moll op.25 nr 6 /nazywana tercjową/ seksty – Etiuda As-dur op.10 nr 10 oktawy – Etiuda h-moll op.25 nr 10 /zwana oktawową/ Płock, 2010

„Metoda” Chopina Łącząc piękne z pożytecznym, Fryderyk Chopin stworzył szereg etiud, które są utworami o wysokiej wartości artystycznej i stanowią niedościgły wzór dla przyszłych pokoleń kompozytorów. W idealny sposób etiudy łączą cel metodyczno-dydaktyczny z najgłębszym uduchowieniem poezji i ekspresji. Płock, 2010

„Metoda” Chopina Jednym z najwymowniejszych przykładów jest Etiuda c-moll op.10 nr 12, zwana „rewolucyjną” (data powstania: 1829-1832) Płock, 2010

„Metoda” Chopina Repertuar stanowiący podstawę nauczania obejmował m.in.: muzykę dawniejszą: J.S. Bacha, G.F. Händla, L. van Beethovena, W.A. Mozarta, K.M.  Webera, J.B. Cramera, J.N. Hummla, D. Scarlattiego, utwory najnowsze: F. Hillera, R. Schumanna, F. Mendelssohna, S. Thalberga, J. Fielda, F. Liszta, utwory własne. Kompozycje Chopina niejednokrotnie wchodziły do programu nauczania, zanim jeszcze ukazały się w druku. Często sam grał własne utwory i innych mistrzów po to, aby wskazać uczniowi, jak powinny być wykonywane. Płock, 2010

Wybrani uczniowie F. Chopina W swoim paryskim mieszkaniu uczył ok. 150 pianistów i pianistek – dyletantów (w pozytywnym znaczeniu tego słowa, używanym w XIX wieku) i ok. 20 profesjonalistów. Niektórzy kształcili się u niego przez cztery czy pięć lat. Byli też i tacy, którym udzielił zaledwie kilku lekcji. Chopin był modny głównie w kręgach polsko-paryskiej arystokracji; nie było łatwo dostać się do niego. Płock, 2010

Wybrani uczniowie F. Chopina Karol MIKULI (1819-1897) polski pianista, kompozytor, dyrygent i pedagog pochodzenia rumuńskiego, w latach 1844-1847 był uczniem, a nawet asystentem Fryderyka Chopina. Przepisywał utwory Chopina przed oddaniem ich do druku. Gromadził wspomnienia i uwagi innych najwybitniejszych uczniów Fryderyka Chopina. W latach 1848-1858 koncertował w Europie, by w roku 1856 zamieszkać na stałe we Lwowie, gdzie był dyrektorem Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego, a także dyrektorem i profesorem konserwatorium oraz dyrygentem. Jest redaktorem zbiorowego wydania dzieł Fryderyka Chopina. Płock, 2010

Wybrani uczniowie F. Chopina Julian FONTANA (1810-1869) polski pianista, kompozytor, pedagog, publicysta o wszechstronnych zainteresowaniach, poliglota, tłumacz, redaktor Oeuvres Posthumes Chopina; serdeczny przyjaciel i uczeń Chopina. W latach 1839-1844 kopiował dla wydawców Chopina jego kompozycje (opusy od 25 do 49, pośredniczył w kontaktach pomiędzy nim, a jego wydawcami, pomagał w załatwianiu wielu spraw związanych z codziennym życiem. Chopin dedykował Fontanie Polonezy op.40, których autografy miał w swojej kolekcji, tak jak i inne manuskrypty Chopina, które z czasem uległy rozproszeniu. Płock, 2010

Wybrani uczniowie F. Chopina Georges MATHIAS (1826-1910) kompozytor, profesor Konserwatorium w Paryżu. Poznał Chopina w Paryżu w 1840 r., gdy miał 14 lat. Kontakt z Mistrzem trwał przez 5 lat. O Chopinie pisał: „Jakiż to był człowiek muzyki! Nigdy chyba nie istniała taka harmonia pomiędzy autorem a jego dziełem. (...) A to jego subtelne podejście nauczyciela. W jakiż sposób uczył pojmować i odczuwać! Aby wyrazić poezję, która była w nim samym, używał równie wymownych jak jego muzyka słów; dając lekcję sam był poetą”. Płock, 2010

Wybrani uczniowie F. Chopina Thomas TELLEFSEN (1823 – 1874) norweski pianista, kompozytor i pedagog. Był jednym z najlepszych profesjonalnych uczniów Chopina (1844-1848). Przygotował do druku pierwsze krytyczne wydanie zbiorowe dzieł Chopina, wydane w dwunastu tomach w 1860 roku u S. Richaulta w Paryżu. Towarzyszył Chopinowi w podróży do Anglii i Szkocji. Utwory Tellefsena, zwłaszcza fortepianowe – wykazują wpływy Chopina. Płock, 2010

Wybrani uczniowie F. Chopina Jane Wilhelmine STIRLING (1804-1859) arystokratka szkocka zwana "wdową po Chopinie", była uczennicą od około 1843 roku. Stała się sławna dzięki uwielbieniu, jakim darzyła osobę i dzieło Chopina. Po zerwaniu Chopina z George Sand zaopiekowała się nim w szczególnie trudnych okolicznościach – w Paryżu wybuchła epidemia cholery. Po wybuchu rewolucji 1848 r. Chopin wyjechał z nią do Anglii i Szkocji w bardzo wyczerpującą podróż. Płock, 2010

Wybrani uczniowie F. Chopina Jane Wilhelmine STIRLING wraz z siostrą Katherine Erskine dyskretnie wspierała Chopina finansowo, z czego kompozytor nie do końca zdawał sobie sprawę. Zakupiła główną część spuścizny po Chopinie, łącząc i grupując zarazem liczne rękopisy, listy, papiery, szkice i różne przedmioty. Część tej spuścizny przekazała rodzinie kompozytora w Warszawie, łącznie z ostatnim fortepianem Chopina, zakupionym przez nią bezpośrednio u Pleyela, kilka dni przed śmiercią Mistrza. W zbiorach Muzeum Fryderyka Chopina znajduje się 25 listów J.W. Stirling adresowanych do Ludwiki Jędrzejowiczowej, siostry Fryderyka. Listy są cennym źródłem informacji na temat spuścizny po kompozytorze oraz pośmiertnego wydania dzieł Chopina. Płock, 2010

Wybrani uczniowie F. Chopina Maria KALERGIS (1822-1874) Uważano ją za jedną z najpiękniejszych kobiet romantyzmu. Od 1847 r. była uczennicą Chopina, który dość oszczędny w pochwałach, pisał o niej: „Panią Calergis uczę; w istocie bardzo pięknie gra i bardzo wielki sukces ma w świecie wielkim paryskim ze wszech miar". Nazwisko Marii Kalergis występuje kilkakrotnie w kalendarzyku-notatniku Chopina na rok 1849. Płock, 2010

Wybrani uczniowie F. Chopina Emilia z Borzęckich HOFFMANNOWA Solange CLÉSINGER (córka George Sand) Jelizawieta Aleksandrowna CZERNYSZEWSKA Camille DUBIS z domu O’Meara Laure DUPERRE Karolina ESTERHÁZY Maria ESTERHÁZY Adèle de FŐRSTENSTEIN Elise GAVARD Catherine MABERLY Eliza PERUZZI z domu Eustafiew Marie-Elisabeth EPICHARIS de ROZIERES Paulina VIARDOT-GARCIA Aleksandra WOŁOWSKA-FAUCHER Płock, 2010

Wykorzystane źródła Chomiński J.M., Chopin. Kraków PWM 1978. Chopin. Oprac. Władysław Dulęba. Kraków PWM 1975. Chopin i jego ziemia. Zdjęcia Andrzej Zborski, tekst Józef Kański. Warszawa Interpress 1975. Chopin żywy w swoich listach i w oczach współczesnych. Oprac. Adam Czartkowski i Zofia Jeżewska. Warszawa PIW 1959. Czartkowski A., Jeżewska Z., Fryderyk Chopin. Wyd. 4 nowe uzup. Kraków PWM 1970. Encyklopedia muzyczna PWM. Cd. Część biograficzna. Pod red. Elżbiety Dziębowskiej. Kraków PWM 1984. Kacykowski A., Żelazowa Wola. Wyd. 6. Warszawa „Sport i Turystyka” 1965. Kański J., Czy Chopin nie stworzył szkoły pianistycznej? Ruch Muzyczny 1996 nr 4, s. 14-15. Komorowska M., Zaproszenie do muzyki. Warszawa WSiP 1989. Kutrzeba W. S., Niedoceniony element Metody Chopina. Ruch Muzyczny 1999 nr 6 s. 6-11. Lachert P., O Chopinie pedagogu. Ruch Muzyczny 1999 nr 10, s. 8-11. Mała encyklopedia muzyki. Warszawa PWN 1981. Mechanisz J., Poczet kompozytorów polskich. Warszawa WSiP 1993. Muchenberg B., Pogadanki o muzyce. T. 1. Kraków PWM 1978. Reiss J. W., Mała historia muzyki. Kraków PTM 1979. Straszewska M., Romantyzm. Warszawa WSiP 1977. UCHWAŁA Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 maja 2008 r. w sprawie ustanowienia roku 2010 Rokiem Fryderyka Chopina. Monitor Polski Nr 39, poz. 343 http://pl.chopin.nifc.pl Płock, 2010