1 Metodologia ekonomii Zajęcia 13 Retoryka w ekonomii, Szkoły myślenia w ekonomii Na podstawie tekstu A. Wojtyny (2000) Ewolucja keynesizmu a główny nurt ekonomii; PWN (str.34-59). Dominika Milczarek

2  Rola metodologii  Retoryka w ekonomii  Cechy dobrej teorii  Narastanie wiedzy - dynamika ekonomii

3 Główne stanowiska metodologiczne  Żadne z głównych stanowisk metodologicznych (Karla Poppera, Thomasa Kuhna, Imre Lakatosa) nie ma obecnie dominującej pozycji.  Według A. Wojtyny: najbardziej obiecująca wydaje się koncepcja Lakatosa, choć nie przyniosła wyraźnych sukcesów w metodologii ekonomii.  Próby modyfikacji koncepcji naukowych programów badawczych, aby była bardziej przydatna do oceny konkurencyjnych teorii ekonomicznych i wyjaśnienia mechanizmu narastania wiedzy.  Zestawianie kluczowych kategorii podejścia Lakatosa i Kuhna

4  Wpływ postmodernizmu na metodologię ekonomii - zmniejszanie znaczenia koncepcji Lakatosa; Brak obiektywnego systemu ekonomicznego, w stosunku do którego można oceniać moc objaśniającą poszczególnych teorii; Formułowanie trafnych predykcji jest niemożliwe; Istnieją tylko osobiste preferencje kryteriów wyboru między konkurencyjnymi teoriami. Polaryzacja stanowisk dotyczących roli metodologii

5  Rosnąca polaryzacja stanowisk - Sheila Dow wyróżnia 2 grupy: Stara Gwardia - tradycyjnie nastawieni badacze - rola metodologii polega na wskazywaniu badaczom sposobów dobrej praktyki naukowej; Młoda Gwardia – metodologia nie wypełnia takiej funkcji; wykorzystywanie perspektywy metodologicznej jako narzędzia opisu metodologii obecnej implicite w teoriach ekonomicznych. Polaryzacja stanowisk dotyczących roli metodologii

6 Retoryka w ekonomii  Deirdee McCloskey: Retoryka jako „sztuka wysławiania się, lub badanie w jaki sposób ludzie wzajemnie się przekonują”; „Nauka polega na pisaniu z intencją przekonania innych naukowców np. ekonomistów. Badanie takiego pisania z intencją jest określane od czasów starożytnych Greków jako retoryka”.  Kryterium oceny teorii z perspektywy analizy opartej na retoryce: Lepsza jest ta teoria, która jest akceptowana przez społeczność akademicką, czyli Ta, która jest bardziej przekonywająca.

7 Retoryka w ekonomii  Krytyka Backhouse: Retoryki nie należy utożsamiać z metodologią. Retoryka to sztuka perswazji lub analizowanie, w jaki sposób ekonomiści nawzajem się przekonują. Metodologia to badanie metod lub sposobów rozumowania leżących u podstaw danej dyscypliny naukowej. Między tymi pojęciami niema sprzeczności, są to dwa różne sposoby patrzenia na to samo zjawisko.

8 Retoryka w ekonomii  Axel Leijonhufvud szuka punktów stycznych między tradycyjnym stanowiskiem metodologicznym a analizą opartą na retoryce  W badaniu istotne jest rozróżnienie pomiędzy teorią a modelem: Teoria - zbiór przekonań o gospodarce i sposobie jej funkcjonowania odnoszony do rzeczywistego świata, Model - sformalizowane, ale tylko cząstkowe przedstawienie teorii. Teorie mogą być „prawdziwe” lub „fałszywe” natomiast modele „poprawne” lub „niepoprawne”. Kilka modeli może należeć do tej samej teorii, a czasem ten sam model może być wyprowadzony z więcej niż jednej teorii.

9 Retoryka w ekonomii  Zadaje pytanie „czy studiując skonstruowany przez kogoś sformalizowany model można zrozumieć jego teorię lub program badawczy? Tak, ale tylko wtedy, gdy należy się do tej samej grupy ekonomistów W przeciwnym razie niektóre części mogą zostać błędnie zinterpretowane.

10 Cechy dobrej teorii  Poddawanie się jednoznacznemu testowi empirycznemu;  Prostota;  Realizm założeń;  Pluralizm;  Eklektyzm;  Powiązanie z polityką gospodarczą.

11 Test empiryczny  Dysproporcja w ekonomii między badaniami teoretycznymi i empirycznymi;  Opinia, iż należy włożyć więcej wysiłku w formułowanie hipotez poddających się jednoznacznemu testowi empirycznemu;  Karl Brunner: każdy kto formułuje hipotezę, powinien sprecyzować w jakich okolicznościach byłby skłonny z niej zrezygnować na rzecz innej;  Robert Townsend: empiryczne testowanie teorii jest w ekonomii trudniejsze niż w naukach przyrodniczych, gdyż nie uzyskuje się jednoznacznego odrzucenia modelu;  Alan Blinder: problem tkwi w tym, że ekonomiści muszą testować swoje teorie za pomocą empirycznych „substytutów”, złych danych, danych z błędami pomiaru, itd.

12 Prostota  We współczesnej ekonomii - odchodzenie od dużych modeli w duchu syntezy neoklasycznej, jakie dominowały w latach sześćdziesiątych;  Chick: należy znaleźć pewnego rodzaju złoty środek miedzy niezastosowaniem ważnych zmiennych a zbytnim skomplikowaniem teorii;  Solow: modele powinny być proste, ale z absolutnie „szczelną” argumentacja;  Friedman: „żadna bardzo skomplikowana i trudna teoria nie okaże się udana, ponieważ większość zjawisk pozostaje pod wpływem bardzo niewielu głównych sił”.

13 Realizm założeń  Wzajemne zarzuty różnych szkół odnośnie braku realizmu założeń;  W makroekonomii realizm jako cecha dobrej teorii jest ceniona bardziej przez keynesistów niż przez przedstawicieli nowej ekonomii klasycznej;

14 Pluralizm i eklektyzm w badaniach  Wielu ekonomistów opowiada się za pluralizmem i eklektyzmem w badaniach;  Kurt Rotschild: ekonomia jest z konieczności nauką o wielu paradygmatach, w której kilka struktur teoretycznych występuje obok siebie, a każda z nich ma charakter teorii cząstkowej;  Edmund Phelps: skoro jest tak duża liczba różnych podejść, to żadna szkoła nie może oczekiwać, iż właśnie jej ujęcie będzie właściwe dla każdego miejsca i okresu. Pluralizm jest najlepszym rozwiązaniem w tej sytuacji.

15 Powiązanie z polityką gospodarczą  Różnica zdań między ekonomistami;  Tobin: w przeszłości ekonomia czerpała energię z kontrowersji wynikających z praktycznych problemów polityki gospodarczej;  Bruno: zdolność do tworzenia podstaw skutecznej polityki jest obok zdolności do wyjaśniania faktów głównych ostatecznym testem teorii;  Sheffrin: uczestniczenie ekonomistów w tworzeniu polityki ekonomicznej pozwala na budowanie lepszych teorii;  Lucas: polityczne zaangażowanie ekonomistów wywarło zły wpływ na makroekonomię.

16 Proces narastania wiedzy w ekonomii  W ekonomii występują szybkie zmiany, a poglądy wyrażane kilkanaście lat wcześniej traktowane z dystansem obecnie są powszechnie obowiązujące;  Stare teorie rzadko są błędne, stają się po prostu nieadekwatne;  Tobin - cykle w teorii makroekonomii: Powiązane z cyklami w działalności gospodarczej; Były odbiciem ideologicznych i politycznych dyskusji toczonych w danych epokach i społeczeństwach; Przebiegały równolegle z pewnymi modami w polityce i opinii publicznej oraz pod wpływem spektakularnych wydarzeń co „nie jest budujące dla profesji o naukowych pretensjach”.

17 Proces narastania wiedzy w ekonomii  Warunki wystąpienia rewolucji według Johnsona – nowe podejście powinno: atakować podstawowy element dominującej ortodoksji; uwzględnić niepodważalne składniki poprzedniego ujęcia; cechować się odpowiednim stopniem trudności; zaoferować naukowcom odmienną, bardziej atrakcyjną od poprzedniej metodologię; tworzyć nowe pole dla badań ekonomicznych.  Stewart wyróżnia dodatkowy warunek - pojawienie się geniusza;  W ekonomii niezbyt często dochodzi do „dramatycznego nawrócenia się” - zmiany poglądów dokonują się stopniowo.

18 Definiowanie „szkoły myślenia”  Problemy z definiowaniem: Nakładanie się pojęć nowych z tradycyjnie używanymi; Nowe pojęcia są na początku trudne do jednoznacznego wyjaśnienia; Terminy „szkoła myślenia” i „teoria” jako synonimy i zamienne traktowanie pojęć „teoria” i „model”.

19 Co łączy poglądy ekonomistów zaliczanych do określonej szkoły? Według Hausmana:  Wyróżnikiem tym nie może być tylko pewien zbiór uogólnień akceptowany przez członków określonej tradycji myślowej, ale również powinni oni podzielać pewne wartości, używać wspólnego języka i perspektywy.  Podejście to uwzględnia zarówno tradycyjne jak i najnowsze tendencje w metodologii ekonomii.

20 „Szkoła” a „program badawczy”  Poszukiwanie odpowiedniości pomiędzy szkołą a programem badawczym: Czy dwie lub więcej spośród tradycyjnie wyróżnianych szkół mogą mieć wspólne „twarde jądro”, a tym samym należeć do tego samego programu badawczego? Czy jedna i ta sama szkoła może z upływem czasu przesunąć niektóre swoje twierdzenia z „pasa ochronnego” do „twardego jądra” i odwrotnie i przez to przekształcić się w nowy program badawczy?  Dodatkowo ważny jest podział na obszary badań – przebiegający w poprzek podziału na szkoły  Np. teoria przedsiębiorstwa.

21 Główne kryteria wyodrębniania szkół  Przed II wojną światową: - kryterium geograficzne : szkoła austriacka, niemiecka szkoła historyczna; - kryterium geograficzne na szczeblu lokalnym: szkoła z Cambridge, szkoła chicagowska.  Po II wojnie światowej kryterium geograficzne straciło na znaczeniu i obecnie spełnia rolę drugorzędną.

22 Podział szkół myślenia w makroekonomii  Sheili Dow (1985): Kryterium wyodrębnienia szkół na podstawie metodologii (procedury badawcze oraz leżący u ich podstaw światopogląd). Cztery szkoły: głównego nurtu; neoaustriacka; postkeynesistowska; marksistowska.  Inne schematy: - Edmund Phelps (1990), - Douglas Mair i Anne Miller (1991), - Bill Gerrard (1996).