Prawo do informacji w polskim prawie postępowania administracyjnego Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski W KPA można wyróżnić trzy stadia postępowania: - stadium wstępne, obejmujące czynności wszczęcia postępowania i czynności związane z dopuszczalnością tego wszczęcia, - stadium drugie obejmujące całokształt czynności związanych z postępowaniem wyjaśniającym (dowodowym) mającym na celu dokładne ustalenie stanu faktycznego sprawy, - stadium trzecie, kończące postępowanie, obejmujące rozstrzygnięcie sprawy, poprzez wydanie i doręczenie decyzji.

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski W stadium pierwszym zasadnicze znaczenie mają podstawy prawne wszczęcia i prowadzenia tego postępowania. Problematyka ta uregulowana jest w art. 6 i 7 KPA oraz w art. 7 Konstytucji, zgodnie z którymi „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”.

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski Prawo do informacji w postępowaniu administracyjnym służy stronie tego postępowania jak również podmiotom nie będących stroną. Można je również rozpatrywać w zależności od tego czy zostało zgłoszone przed wszczęciem postępowania, w trakcie toczącego się już postępowania, czy też po jego zakończeniu.

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski Źródłem prawa do informacji może być: - Konstytucja, - KPA - przepisy ustaw szczególnych np. ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej czy np. ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Zasada dostępu do informacji, ze względu na charakter tych informacji może być ograniczana np. ustawą z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych.

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski Art. 8 KPA - Organy administracji publicznej obowiązane są prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów Państwa oraz świadomość i kulturę prawną obywateli. Art. 9 KPA - Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski Art. 61 Konstytucji „1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne (…) 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu..

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski Art. 6 ustawy o dostępie do informacji publicznych – obowiązek informowania o: -przedmiocie działalności i kompetencjach, - zasadach funkcjonowania, a w tym o sposobach stanowienia aktów publicznoprawnych oraz o sposobach przyjmowania i załatwiania spraw, - stanie przyjmowanych spraw, kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania, -prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach oraz o sposobach i zasadach udostępniania danych w nich zawartych, -- treści dokumentów urzędowych, w szczególności treści aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć,

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski - Cechy informacji: - pozwalają im na rozwianie wątpliwości czy też usunięcie stanu niepewności, co do możliwości i sposobu załatwienia ich indywidualnych spraw administracyjnych, rozstrzyganych w drodze decyzji, jeszcze przed formalnym wszczęciem postępowania administracyjnego, - stanowią swoistą instrukcję, jak i co należy zrobić, by nabyć określone uprawnienie bądź ustrzec się od nałożenia określonych obowiązków - aby je uzyskać nie trzeba wykazywać ani interesu prawnego ani faktycznego.

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski Postępowanie związane z udzieleniem informacji o sposobie, terminach i zasadach załatwienia sprawy musi być prowadzone rzetelnie w oparciu o obowiązujące przepisy prawa materialnego i procesowego. Analiza informacji zawartych w biuletynach wskazuje jednak na liczne błędy w tym zakresie, bowiem wskazując sposób załatwienia określonej sprawy, organy żądają często od stron dokumentów i danych, których nie wymagają przepisy prawa. Brak informacji o dowodach (dokumentach) znanych organowi z urzędu

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski Art. 35 § 2 KPA - niezwłoczne załatwienie spraw, które mogą być załatwione w oparciu o informacje znane organowi z urzędu lub dowody powszechnie Art. 77 § 4 KPA - Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi z urzędu nie wymagają dowodu. Fakty znane organowi z urzędu należy zakomunikować stronie.

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski Art. 220 § 1 KPA - Organ administracji publicznej nie może żądać zaświadczenia na potwierdzenie faktów lub stanu prawnego, znanych organowi z urzędu bądź możliwych do ustalenia przez organ na podstawie posiadanej ewidencji, rejestrów lub innych danych albo na podstawie przedstawionych przez zainteresowanego do wglądu dokumentów urzędowych (dowodu osobistego, dowodów rejestracyjnych i innych).

Gdy przepisy ustaw szczególnych nie określają wymogów podania, formularz zamieszczony na stronie internetowej nie może zawierać żądania zamieszczenia w nim danych o faktach powszechnie znanych oraz znanych organowi z urzędu lub o jakichkolwiek innych danych niezbędnych w ocenie organu do załatwienia sprawy, ale nieokreślonych w przepisach szczególnych. Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski - pracownicy nie wiedzą jakie informacje znajdują się w posiadaniu danego organu administracji publicznej. - wielu urzędników traktuje własną komórkę organizacyjną (np. wydział, referat czy biuro w danym urzędzie) jako organ administracji publicznej, a nie jako część aparatu pomocniczego (urzędu) danego organu. - częste przypadki żądania dostarczenia informacji znajdujących się w tym samym urzędzie, ale w innym wydziale - niekompletność lub nieprawdziwość niektórych danych znajdujących się w posiadaniu organu, zwłaszcza danych podlegających aktualizacji.

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski Art. 73 KPA § 1. W każdym stadium postępowania organ administracji publicznej obowiązany jest umożliwić stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek i odpisów. § 2. Strona może żądać uwierzytelnienia sporządzonych przez siebie odpisów z akt sprawy lub wydania jej z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów, o ile jest to uzasadnione ważnym interesem strony.

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski Art. 74 KPA § 1. Przepisu art. 73 nie stosuje się do akt sprawy, objętych ochroną tajemnicy państwowej, a także do innych akt, które organ administracji publicznej wyłączy ze względu na ważny interes państwowy. § 2. Odmowa umożliwienia stronie przeglądania akt sprawy, sporządzania z nich notatek i odpisów, uwierzytelnienia takich odpisów lub wydania uwierzytelnionych odpisów następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski Art. 7 KPA W toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności i podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli.

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski Informacje w trakcie postępowania: - o obowiązku uzupełnienia treści podania, - o treści dokumentów będących w posiadaniu organu, - o skutkach niezastosowania się do wezwania, - o przekazaniu wniosku organowi właściwemu, - o możliwości przywrócenia terminu, - o skutkach nieobecności na rozprawie, - o stadium, w którym znajduje się postępowanie, - kiedy będzie wydana decyzja, - jakie są przyczyny przedłużającego się postępowania, - czy istnieje możliwość zawarcia ugody

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski Prawo do informacji nie ustaje po zakończeniu postępowania administracyjnego w danej instancji. Stronie przysługuje prawo do złożenia odwołania i czynnego udziału w postępowaniu odwoławczym na takim samych zasadach jak w postępowaniu przed organem I instancji. Organ odwoławczy stosuje wszystkie zasady postępowania gwarantujące stronie prawo do informacji, łącznie z informacją o prawie zaskarżenia decyzji do sądu administracyjnego

Prof. dr hab. Czesław Martysz Uniwersytet Śląski Po wyczerpaniu toku instancji, stronie przysługuje także prawo do informacji o możliwościach wzruszania decyzji ostatecznych w trybach nadzwyczajnych (art. 16 § 1). Chodzi tu o możliwość wznowienia postępowania, zmiany lub uchylenia decyzji czy stwierdzenia jej nieważności na zasadach opartych w KPA w przepisach szczególnych.

DZIĘKUJĘ PAŃSTWU ZA UWAGĘ!