PODSTAWY TURYSTYKI ćwiczenia Prowadzący: mgr Łukasz Stokłosa Rok akademicki 2012/2013

Skutki rozwoju turystyki na obszarach recepcji turystycznej Korzyści (Pozytywy) Koszty (Negatywy) EKONOMICZNE (GOSPODARCZE) SPOŁECZNO-KULTUROWE

Skutki rozwoju turystyki na obszarach recepcji turystycznej Korzyści Koszty EKONOMICZNE Napływ dewiz; Wykorzystywanie istniejącej infrastruktury; Rozbudowa; Rozwój oparty na wykorzystaniu miejscowych zasobów i produktów; Komplementarny produkt pozostałej działalności gospodarczej; Efekt mnożnikowy; Zatrudnienie: pełne, na część etatu, sezonowe, dla niewykwalifikowanych. Inflacja; Przecieki dewiz; Sezonowość; Bezrobocie; Podatność na zmiany: polityczne, plotki, Szerzenie się chorób; Wahania ekonomiczne; Niezrównoważony rozwój gospodarczy; Zeszpecenie krajobrazu; Niszczenie zasobów. SPOŁECZNE Docenianie własnych i cudzych wartości społeczno-kulturowych; Wzbogacenie treści oświatowych; Międzynarodowy pokój i zrozumienie; Przełamywanie barier: językowych, społecznych i klasowych, religijnych, rasowych. Brak zrozumienia; Operowanie stereotypami; Ksenofobia; Skażenie środowiska społ. Komercjalizacja kultury, religii i sztuki; Działalność na pokaz (demonstration effecs); Konflikty; Prostytucja; Przestępczość.

Skutki rozwoju turystyki na obszarach recepcji turystycznej Sposoby przeciwdziałania „imperializmowi turystycznemu” (konflikt pomiędzy interesami gości i gospodarzy oraz konsumentów i producentów usług turystycznych): (wg E. Dziedzic): Stwarzanie możliwości do harmonijnego wkomponowania turystyki w lokalne życie społeczno-gospodarcze, czyniąc z niej efektywne narzędzie rozwoju; Zapewnianie turystom atrakcyjnego produktu, bo tylko wtedy możliwe będzie osiągnięcie pierwszego celu Polityka turystyczna władz lokalnych powinna opierać się na zastosowaniu zarządzania strategicznego z uwzględnieniem specyfiki danego obszaru Produkt turystyczny musi być rozwijany w sposób zintegrowany z innymi, pozaturystycznymi funkcjami obszarów recepcji turystycznej (wg J. Krippendorfa) Branża turystyczna oprócz ochrony środowiska powinna kierować się większą troską o interesy ludności terenów recepcyjnych Ograniczenie wpływów zewnętrznych oraz większa autonomia władz lokalnych, które powinny określać kierunki i tempo swojego rozwoju.

Skutki rozwoju turystyki na obszarach emisji ruchu turystycznego Rozwój dotychczasowych i powstanie nowych instytucji społecznych Rozwój niektórych procesów społecznych proces integracji społecznej z tzw. „szerokim światem” – relacje naocznych świadków (turystów), kontakty z osobami z zagranicy podnoszenie się poziomu kultury ludności obszarów emisji ruchu turystycznego (poprzez przekaz bezpośredni i pośredni osób podróżujących) możliwe negatywne skutki – podział na „wyjeżdżających” i „nie wyjeżdżających” Przemiany w systemie wartości i zachowania się ludzi zmiany w obowiązującym systemie wartości (moda, ubiór, ale także światopogląd, sfera moralna).

Zrównoważony rozwój turystyki Koncepcja zrównoważonego rozwoju turystyki (Sustainable Tourism Development): Lansowana przez WTO, nawiązuje do zasady zrównoważonego rozwoju, która w 1992 r. ogłoszona została przez ONZ na konferencji w Rio de Janeiro. „Zrównoważony rozwój jest procesem zmian, w którym wykorzystanie zasobów naturalnych, kierunki rozwoju techniki oraz zmiany instytucjonalne muszą dokonywać się w sposób, który pozwoli na zaspokojenie potrzeb obecnego pokolenia, bez uszczerbku dla możliwości zaspokajania potrzeb przyszłych generacji.” Wg zasady zrównoważonego rozwoju turystyki jej rozwój powinien przyczyniać się do poprawy jakości życia gospodarzy; możliwie najlepiej zaspokajać potrzeby turystów oraz utrzymać jakość środowiska, od czego zależy osiągnięcie dwóch pierwszych celów.

Zrównoważony rozwój turystyki Koncepcja zrównoważonego rozwoju turystyki (Sustainable Tourism Development): Lansowana przez WTO, nawiązuje do zasady zrównoważonego rozwoju, która w 1992 r. ogłoszona została przez ONZ na konferencji w Rio de Janeiro. „Zrównoważony rozwój jest procesem zmian, w którym wykorzystanie zasobów naturalnych, kierunki rozwoju techniki oraz zmiany instytucjonalne muszą dokonywać się w sposób, który pozwoli na zaspokojenie potrzeb obecnego pokolenia, bez uszczerbku dla możliwości zaspokajania potrzeb przyszłych generacji.” Wg zasady zrównoważonego rozwoju turystyki jej rozwój powinien przyczyniać się do poprawy jakości życia gospodarzy; możliwie najlepiej zaspokajać potrzeby turystów oraz utrzymać jakość środowiska, od czego zależy osiągnięcie dwóch pierwszych celów.

Funkcje turystyki

Ćwiczenie W grupach proszę zastanowić się jakie są dysfunkcje (negatywne oddziaływania) następujących funkcji turystyki: Wypoczynkowej Zdrowotnej Wychowawczej Kształceniowej Miastotwórczej Edukacji kulturowej Ekonomicznej Etnicznej Kształtowania świadomości ekologicznej Politycznej

Funkcja wypoczynkowa zaspokojenie potrzeb związanych z odnową sił psychicznych i fizycznych poza miejscem stałego zamieszkania; turystyka powinna służyć także podnoszeniu sprawności fizycznej, profilaktyce zdrowotnej oraz rozwojowi osobowości; wzmocnienie wewnętrznej kontroli, równowagi psychicznej i osobistego wpływu na własne życie; brak właściwie zorganizowanego wypoczynku zmniejsza wydajność i efektywność pracy, powodując straty zarówno w pojedynczych przedsiębiorstwach, jak i całej gospodarce. Dysfunkcje: ograniczenie możliwości poznawczych turystów (bierny wypoczynek); dodatkowe zmęczenie (kiedy program jest przeładowany i niedostosowany do grupy turystów); stosowanie uniwersalnych modeli wypoczynku (bez brania pod uwagę charakteru pracy, wieku, zainteresowań czy stanu zdrowia turystów).

Funkcja zdrowotna obejmuje zarówno profilaktykę zdrowotną jak i rehabilitację; ograniczenie negatywnych skutków rozwoju cywilizacji (choroby, stres, złe samopoczucie); szczególna forma turystyki zdrowotnej: wyjazdy do uzdrowisk (czyste powietrze, dobry klimat, wody mineralne); integracyjne funkcje wspólnej rehabilitacji (osób po przebytych chorobach jak i trwale niepełnosprawnych). Dysfunkcje: „choroba pourlopowa”; nieprzygotowanie do aktywnego uprawiania turystyki i związane z tym szkodliwe skutki; urazowość towarzysząca uprawianiu w szczególności turystyki kwalifikowanej; wypadki w górach, na morzu, lotnicze, poparzenia skóry; swoboda seksualna i związane z nią rozprzestrzenianie się chorób wenerycznych, wirusa HIV oraz AIDS; nieprzystosowanie infrastruktury do integracji osób niepełnosprawnych ze sprawnymi.

Funkcja wychowawcza kształtowanie cech osobowości i postaw społecznie pożądanych (aktywność, wspólnota przeżyć, więzy koleżeństwa, odpowiedzialność, odwaga, zaradność); turystyka kształtuje emocje i uczucia, dostarcza niezapomnianych przeżyć, uwrażliwia na piękno, uczy tolerancji i szacunku; kontakt z ludźmi, możliwość odnalezienia swojego miejsca w grupie, „odwrócenie piramidy społecznej”; turystyka jako część procesu dydaktycznego, możliwość działania twórczego, forma resocjalizacji, integracji rodziny; wychowawcza rola organizatorów turystyki (piloci, przewodnicy, wychowawcy); oddziaływanie na turystów jak i na ludność miejscową. Dysfunkcje: opaczne rozumienie wolności (lekceważenie norm współżycia, zachowania patologiczne, brak szacunku dla kultury i wartości obszarów odwiedzanych); zjawisko „szoku kulturowego związanego z uprawianiem turystyki”.

Funkcja kształceniowa (poznawcza) zaspokajanie ciekawości świata – „podróże kształcą”; turystyka uczy (poszerza wiedzę) i przysparza wielu umiejętności praktycznych; znaczenie doświadczenia osobistego (bezpośredni kontakt z odwiedzanym terenem i otaczającą rzeczywistością); wyjazdy dydaktyczne (wycieczki szkolne), wyjazdy zagraniczne; krajoznawstwo; funkcja kształceniowa w stosunku do ludności terenów odwiedzanych. Dysfunkcje: powierzchowne poznanie rzeczywistości zastanej w miejscu pobytu, przeładowanie programu, pośpiech (niedostosowanie programu wyjazdu); zwiedzanie „tego co wypada”, sterowanie reklamami, ograniczenie kontaktu z ludnością miejscową.

Funkcja miastotwórcza dwustronna zależność między turystyką a urbanizacją; rozwój obszarów emisyjnych (powstawanie biur podróży, kantorów, instytucji reklamowych, firm transportowych, fabryk sprzętu turystycznego itp.); rozwój terenów recepcyjnych – przyciągnięcie inwestorów i szybka urbanizacja (np. Cancun, Orlando); wzmożony ruch turystyczny sprawia, że rozwija się również budownictwo mieszkaniowe, handel, komunikacja, sieć zakładów gastronomicznych, rozrywkowych, rzemieślniczych, rozwija się szkolnictwo, nauka, powstają urządzenia rekreacyjne, baseny, korty tenisowe, boiska itp.; urbanizacja obszarów wiejskich (rozwój infrastruktury, nowe miejsca pracy, wzrost poziomu dochodów itd.). Dysfunkcje: nadmierna koncentracja ruchu turystycznego powoduje degradację środowiska, przeciążenie komunikacji miejskiej, zatłoczenie, zaśmiecenie, wzrost liczby wypadków itp.; urbanizacja wsi zabija koloryt, indywidualizm i specyficzny klimat wsi, niszczy jej obrzędowość i kulturę wprowadzając kulturę masową i „nijakość”.

Funkcja edukacji kulturowej dwustronna zależność między turystyką a kulturą; turystyka jako zetknięcie kultur ludności miejscowej, turystów i „znajomych turystów”; najbardziej zauważalna w turystyce międzynarodowej ale również krajowej; rozwój turystyki wpływa na wzrost zainteresowania własnym dziedzictwem kulturowym oraz troską o zachowanie walorów kulturowych. Dysfunkcje: sztuczność, komercjalizacja i dopasowanie kultury do potrzeb turystów – zanik tradycyjnych wartości, obyczajów, moralności, religii; niszczenie zabytków (np. paleolityczna grota Lascaux we Francji, jaskinia Altamira w hiszpańskich Pirenejach); wandalizm, zbieranie pamiątek (Akropol); przyjmowanie zachowania turystów jako typowego dla danej nacji.

Funkcja ekonomiczna Pozytywne skutki ekonomiczne zarówno dla terenów emisyjnych (wzrost popytu na usługi związane z obsługą ruchu turystycznego, zapotrzebowanie na biura podróży, przewoźników, instytucje finansowe ubezpieczeniowe itp.), jak i recepcyjnych (aktywizacja zawodowa społeczeństwa, wzrost produkcji, napływ kapitału, wpływy do budżetu, bogacenie się ludności miejscowej, efekt mnożnikowy, wyrównywanie dysproporcji regionalnych, renta turystyczna, turystyka jako niewidzialny import i eksport) Dysfunkcje: straty związane z możliwym alternatywnym zużytkowaniem środków produkcji; brak środków na inwestycje ważne dla mieszkańców (budowa szkół, szpitali) spowodowany koniecznością utrzymania podaży turystycznej (nierentowne inwestycje wymagające dotacji ze środków publicznych); wzrost inflacji; polaryzacja w strukturze dochodów ludności i związana z tym dezintegracja społeczności lokalnej; wzrost cen oraz spekulacja gruntami (wykupywanie ziemi); nadmierne uzależnienie obszarów recepcyjnych od turystyki oraz sytuacji gospodarczej w krajach emisyjnych – „monokultura turystyczna”; odpływ dewiz z powrotem do krajów emisyjnych = niekorzystny rachunek kosztów i zysków związanych z turystyką;

Funkcja etniczna Obejmuje głównie turystykę zagraniczną, poszukiwanie przez turystów własnych „korzeni”. Składają się na nią wyjazdy do rodziny, znajomych, a także przyjazdy emigrantów do krajów, w których żyli ich przodkowie. Turystyka etniczna spełnia ważną rolę wychowawczą oraz przyczynia się do zwiększenia świadomości narodowej jej uczestników. Można również dostrzec ekonomiczne funkcje funkcji etnicznej (nawiązanie współpracy gospodarczej). Dysfunkcje: zagrożenia i negatywne zjawiska związane z historią narodów, zmianami granic państwowych, mniejszościami narodowymi; np. emocje związane z przyjazdami turystów z Izraela do Polski w związku z tragedią „Holocaustu”.

Funkcja kształtowania świadomości ekologicznej Środowisko jako podstawowy surowiec przemysłu turystycznego Turystyka przyczyniła się do rozwoju ruchu ochrony przyrody Między ochroną środowiska a rozwojem turystyki często dochodzi do konfliktu interesów Turystyka zrównoważona i ekoturystyka jako sposób przeciwdziałania destrukcyjnej roli turystyki. Dysfunkcje: turystyka jako „pożeracz środowiska” i „wąż zjadający własny ogon” (J. Krippendorf) – np. budowa pól golfowych, tras narciarskich; zanieczyszczenie środowiska spowodowane w szczególności źle zaplanowaną i niezorganizowaną turystyką masową wykorzystywanie samochodów, przestarzałe systemy grzewcze; negatywny wpływ turystyki narciarskiej (karczowanie lasów, erozja gleby, niszczenie piękna krajobrazu naturalnego, niebezpieczeństwo lawin, osunięć ziemi i powodzi, szkody wyrządzane przez narciarzy); negatywny wpływ turystyki nadwodnej (naruszanie spokoju ptactwa wodnego, zaśmiecanie środowiska); przesadne zagęszczenie tras rowerowych; paradoks parków narodowych.

Funkcja polityczna Obejmuje: Przepisy paszportowe, wizowe, dewizowe, celne Kształtowanie wizerunku danego kraju Współpracę międzynarodową i stosunki z innymi krajami Turystyka jako zjawisko wspierające pokój na świecie Kształtowanie postaw i świadomości narodowej Dysfunkcje: naruszanie zasady politycznej i ideologicznej neutralności czasu wolnego i zachowań turystycznych ludności – wykorzystywanie turystyki dla celów ideologicznych np. szerzenie hitleryzmu („Kraft durch Freude” – „Siła przez Radość”) i socjalizmu (turystyka jako czynnik służący „robotniczej sprawie”).