Språkkurs for nybegynnere Polsk 1 Språkkurs for nybegynnere - Adjektiv - Waldemar Szyngwelski ws@spirit.pl

Adjektiv (przymiotnik) er knyttet til et substantiv eller pronomen og beskriver deres egenskaper (for eksempel: størrelse, kjennetegn, form, vekt, smak, temperatur, lukt, lyd, opprinnelse, mentale og emosjonelle egenskaper). hjelpespørsmål: jaki?, jaka?, jakie? (hvordan?)

Adjektiver bøyes i polsk etter: grammatisk kjønn i entall 3 kjønn: hankjønn, hunkjønn, intetkjønn. i flertall kun 2 kjønn: - forma męskoosobowa (når adj. beskriver hankjønnssubstantiver som representerer personer) - forma niemęskoosobowa (når adj. beskriver hankjønnssubstantiver som ikke er personlige, samt alle hunkjønns- og intetkjønnssubstantiver) tall (entall, flertall) kasus grad (adjektiv gradbøyes etter tre grader): - positiv - komparativ - superlativ

Adjektivets bøyningsmønster i entall (liste over endelser) kasus (entall) ▼ hankjønn hunkjønn intetkjønn nominativ (mianownik) -y, -i, -Ø -a -e genitiv (dopełniacz) -ego -ej dativ (celownik) -emu akkusativ (biernik) -ego, -y, -i, -ø -ą instrumentalis (narzędnik) -ym, -im lokativ (miejscownik) vokativ (wołacz) = nom.

Adjektivets bøyningsmønster i flertall (liste over endelser) kasus (flertall) ▼ forma męskoosobowa hankjønns-personlige forma niemęskoosobowa (rzeczowa) alle andre, alle ikke hankjønns-personlige nominativ (mianownik) -i, -y -e genitiv (dopełniacz) -ych, -ich dativ (celownik) -ym, -im akkusativ (biernik) instrumentalis (narzędnik) -ymi, -imi lokativ (miejscownik) vokativ (wołacz) = nom.

Eksempler: adjektiv + substantiv, bøyning etter kasus i entall kasus (entall) ▼ hankjønn hunkjønn intetkjønn młody (zdrowy, zadbany, sumienny, niecierpliwy, bezdomny) mężczyzna ung (frisk, velholdt, samvittighetsfull, utålmodig, hjemløs) mann wysoki (mały, niski, drogi, tani, polski, ładny, nieładny, brzydki) dąb/stół høy (liten, lav, dyr, billig, polsk, fin, ikke fin, stygg) eik/bord młoda (zdrowa, zadbana, wysoka, niska, ładna, niecierpliwa, bezdomna) kobieta høy, lav, pen, kvinne młode (zdrowe, zadbane, wysokie, niskie, ładne, niecierpliwe, bezdomne) dziecko ungt (friskt, velholdt, høyt, lavt, pent, utålmodig, hjemløst) barn nominativ (mianownik) młody mężczyzna wysoki/mały dąb młoda kobieta młode/wysokie dziecko genitiv (dopełniacz) młodego mężczyzny wysokiego/małego dębu młodej kobiety młodego/wysokiego dziecka dativ (celownik) młodemu mężczyźnie wysokiemu/małemu dębowi młodej kobiecie młodemu/wysokiemu dziecku akkusativ (biernik) młodego mężczyznę młodą kobietę instrumentalis (narzędnik) młodym mężczyzną wysokim/małym dębem młodą kobietą młodym/wysokim dzieckiem lokativ (miejscownik) młodym mężczyźnie wysokim/małym dębie młodym/wysokim dziecku vokativ (wołacz) młody mężczyzno wysoki/mały dębie młoda kobieto

Eksempler: adjektiv + substantiv, bøyning etter kasus i flertall kasus (flertall) ▼ forma męskoosobowa hankjønns-personlige forma niemęskoosobowa alle andre adjektiver: ikke hankjønns-personlige młodzi (zdrowi, zadbani, sumienni, polscy, wysocy, niecierpliwi, bezdomni) mężczyźni unge (friske, velholdte, samvittighetsfulle, polske, høye, utålmodige, hjemløse) menn młode (zdrowe, zadbane, wysokie, niskie, ładne, polskie, niecierpliwe, bezdomne) dęby/kobiety/dzieci unge (friske, velholdte, høye, lave, pene, polske, utålmodige, hjemløse) eiker/kvinner/barn nominativ (mianownik) młodzi/polscy mężczyźni młode/polskie dęby/kobiety/dzieci genitiv (dopełniacz) młodych/polskich mężczyzn młodych/polskich dębów/kobiet/dzieci dativ (celownik) młodym/polskim mężczyznom młodym/polskim dębom/kobietom/dzieciom akkusativ (biernik) instrumentalis (narzędnik) młodymi/polskimi mężczyznami młodymi/polskimi dębami/kobietami/dziećmi lokativ (miejscownik) młodych/polskich mężczyznach młodych/polskich dębach/kobietach/dzieciach vokativ (wołacz)

Noen substantiver bøyes som adjektiver (adjektivmønster) etternavn, som slutter på: -ski, -dzki, -cki (Sobieski, Zawadzki, Słowacki) -ska, -dzka, -cka (Sobieska, Zawadzka, Słowacka) -i, -y, -e (Verdi, Batory, Linde). Obs! Instrumentalis entall: Lindem; men: Verdim, Batorym fornavn, som slutter på: -i, -y (Antoni, Jerzy) feminine etternavn, som slutter på: –owa (Orzeszkowa, Mayenowa) substantiver, som: bratowa (svigersøster – brors ektefelle), synowa (svigerdatter – sønns ektefelle) maskuline substantiver, som betegner yrker og stillinger: - służący (tjener), leśniczy (skogoppsynsmann), budowniczy (byggmester) Obs! Noen av disse har i nominativ flertall endelsen –owie (budowniczowie, leśniczowie; men: służący) stedsnavn som: Biała Podlaska, Sucha Beskidzka, Zakopane, Wysokie Mazowieckie, Zielone. Stedsnavn som Zakopane (intetkjønn) og navnet på fylker har i tillegg i lokativ entall endelsen –em (w Zakopanem, w Lubelskiem)

Adjektiv gradbøyes etter tre grader på følgende måter POSITIV stopień równy KOMPARATIV stopień wyższy SUPERLATIV stopień najwyższy - -szy naj-…-szy stary (gammel) starszy (eldre) najstarszy (eldst) świeży (fersk) świeższy (ferskere) najświeższy (ferskest) dziki (vill) dzikszy (villere) najdzikszy (villest) -ejszy naj-…-ejszy zdolny (flink) zdolniejszy (flinkere) najzdolniejszy (flinkest) piękny (pen) piękniejszy (penere) najpiękniejszy (penest) łatwy (enkel) łatwiejszy (enklere) najłatwiejszy (enkelst) bardziej + najbardziej + interesujący (interessant) bardziej interesujący (mer interessant) najbardziej interesujący (mest interessant) znany (kjent) bardziej znany (mer kjent) najbardziej znany (mest kjent) fascynujący (fascinerende) bardziej fascynujący (mer fascinerende) najbardziej fascynujący (mest fascinerende)

Obs! Noen adjektiver gradbøyes uregelmessig, som for eksempel: kochany, bardziej kochany, najukochańszy (elskede). Det finnes adjektiver som ikke kan gradbøyes: adjektiver som beskriver egenskaper som ikke kan forandre intensitet. Noen eksempler: metalowy (laget av metal), metaliczny (metallisk), srebrny/złoty/żelazny (laget i sølv/gull/jern), drewniany (laget av tre), cioteczny (som tilhører tante), górski (som er typisk for fjellområdet; for eksempel: górski potok, fjellbekk), dzisiejszy (dagens), wczorajszy (gårsdagens). Noen av disse adjektivene kan allikevel gradbøyes i visse sammenhenger. Oftest skjer det når adjektivene som representerer materialene blir brukt i overført betydning: - det går ikke an å si: ”bardziej srebrna łyżka” (”mer sølv spiseskje”) - men det går an å si: bardziej srebrny odcień (mer sølvaktig sjattering/fargetone).

Å gradbøye adjektiver i ”negativ” retning foregår alltid på en deskriptiv (beskrivende) måte POSITIV stopień równy KOMPARATIV stopień wyższy SUPERLATIV stopień najwyższy - mniej + najmniej + odpowiedni (passende) mniej odpowiedni (mindre passende) najmniej odpowiedni (minst passende) stary (gammel) mniej stary (mindre gammel) najmniej stary (minst gammel) wyjątkowy (særegen) mniej wyjątkowy (mindre særegen) najmniej wyjątkowy (minst særegen)